ظريف در قلب سياسي اروپا

گروه ديپلماسي| فرداي همكاري‌هاي سياسي با ايران، فرجام مراوده‌هاي اقتصادي با تهران، دورنماي رايزني‌هاي منطقه‌اي با بازيگر منطقه‌اي در خاورميانه كه حرف‌هاي بسيار براي گفتن دارد، اروپايي‌ها از پس از روز اجراي برجام در اوايل ژانويه سال 2016 به همين سوژه فكر مي‌كنند. رابطه ايران و قاره سبز روي دور تند قرار گرفته است. رييس دولت تدبير و اميد به ايتاليا و فرانسه مي‌رود، معاون مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا براي نخستين دور از گفت‌وگوهاي سطح عالي به تهران مي‌آيد، محمد جواد ظريف براي شركت در نشست امنيتي مونيخ به آلمان سفر مي‌كند و پس از يك وقفه كوتاه‌مدت 24 ساعته در پايتخت ايران دوباره راهي بروكسل مي‌شود تا با فدريكا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا رايزني‌هايي با محوريت ابعاد متفاوت رابطه ايران و اروپا در روزهاي پسابرجام داشته باشد. بروكسل ميزبان محمدجواد ظريف و هيات همراه خواهد بود. قرار است شامگاه دوشنبه (امروز) محمدجواد ظريف مهمان فدريكا موگريني در قالب يك شام كاري باشد. حضور ظريف در بروكسل قريب به دو روز به طول خواهد انجاميد و در اين 48 ساعت وزير امور خارجه ايران با مقام‌هاي اتحاديه اروپا رايزني‌هاي دو و چند جانبه خواهد داشت. گفت‌وگوهاي سطح بالا كه مقدمات آن در جريان سفر 10 روز پيش هلگا اشميد به ايران و ديدار وي با مجيد تخت روانچي، معاون اروپا و امريكا وزارت امور خارجه فراهم شده بود، امروز در بروكسل رسما ميان ايران و اتحاديه اروپا آغاز خواهد شد. از زمان آغاز به كار دولت يازدهم و سكانداري وزارت امور خارجه به دست محمد جواد ظريف، اروپايي‌ها فاصله خود از سياست‌هاي امريكا در قبال ايران را اندك اندك بيشتر كردند و با ورود به دوره پس از توافق هسته‌اي و به شكل جدي‌تر روزهاي پسابرجام، قاره سبزنشين‌ها چراغ‌هاي قرمز روبه روي ايران را خاموش كرده و گوي سبقت را در هم نشيني سياسي و همراهي اقتصادي با تهران از هم مي‌ربايند. موگريني و ظريف كه در يك سال و نيم گذشته بيشتر به فراخور مسائل هسته‌اي و ريزه‌كاري‌هاي مذاكرات اتمي با يكديگر ديدار كرده بودند اكنون در ديدارهاي دوجانبه مسائل برجام و چند و چون اجراي آن را به حاشيه برده و بيشتر در خصوص نگراني‌هاي منطقه‌اي و همكاري‌هاي همه جانبه سخن مي‌گويند. پرونده هسته‌اي ايران امنيت‌زدايي شده و ديگر به قول اروپايي‌ها و امريكايي‌ها تهديد امنيتي براي جهان به حساب نمي‌آيد. همان تهديد اكنون به فرصتي بدل شده است. همان ايراني كه رييس‌جمهور فرانسه مي‌گويد روزگاري نه چندان دور با امريكايي‌ها در خصوص ساعت و روز حمله به ايران گفت‌وگو مي‌كرد اكنون براي تامين امنيت سياسي خود در خاورميانه و حتي تامين امنيت جاني شهروندان خود در قلب خويش به كمك‌هاي ايران نياز دارد. امروز نخستين دور گفت‌وگوهاي سطح بالا بين دو طرف در مقر اتحاديه اروپا آغاز مي‌شود. ظريف كه در دو سال گذشته غالبا براي رايزني‌هاي هسته‌اي راهي كشورهاي اروپايي شده بود اين‌بار به بروكسل مي‌رود و در حاشيه ديدار با مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا با مقام‌هاي كشور ميزبان (بلژيك) هم ديدار خواهد كرد. ديدار با وزير امور خارجه، نخست‌وزير و رييس‌جمهور بلژيك در زمره برنامه‌هاي اعلام شده براي ظريف در قالب ديدار با مقام‌هاي كشور ميزبان است. بلژيك و ايران پيش از آغاز تحريم‌هاي اتحاديه اروپا رابطه اقتصادي بسيار خوبي با هم داشته‌اند و پيش بيني مي‌شود كه در اين سفر هم در خصوص گسترش اين جنس رابطه و همچنين افزايش همكاري‌هاي سياسي و فرهنگي ميان ظريف و همتاي بلژيكي توافق‌هايي صورت بگيرد. در قالب اتحاديه اروپا هم، ظريف علاوه بر موگريني با رييس شوراي اروپا و رييس پارلمان اروپا ديدار خواهد كرد. كار ايران با اتحاديه اروپا در سال 2016 و همزمان با ورود به فاز اجرا وارد مرحله نويني شده است. دو طرف در همين فاصله اندك جولاي 2015 تا فوريه 2016 گفت‌وگوهاي مفصلي با هم داشته‌اند و عزم ادامه اين روند را هم دارند. مجيد تخت‌روانچي كه در اين سفر ظريف را همراهي مي‌كند تاكيد دارد كه با جرقه گفت‌وگوهاي سطح عالي ميان ايران و اروپا و در جريان حضور اشميد در تهران، فصل جديدي در رابطه آغاز شده است. فصل جديدي كه هم گفت‌وگوهاي دوجانبه را شامل خواهد شد و هم در قالب آن ايران و اروپا مي‌توانند در خصوص مسائل منطقه‌اي و بحث مبارزه با تروريسم و افراط‌گرايي با هم همكاري‌هاي گسترده داشته باشند. فاصله ديدارهاي موگريني و ظريف كاهش پيدا كرده است. دو مقام در كنفرانس امنيتي مونيخ با هم خوش وبش كوتاهي داشتند و پس از ديدار امروز در بروكسل هم گفته شده است كه مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا در بهار سال 95 به ايران سفر خواهد كرد. موگريني پيش از اين هم در تابستان سال جاري (1394) پس از توافق هسته‌اي به تهران آمده بود تا از فصلي نو در رابطه ايران و اروپا سخن بگويد. اتحاديه اروپا پيش از اين اعلام كرده بود كه در سفر بهار موگريني به ايران، هياتي عاليرتبه و پرتعداد وي را همراهي خواهد كرد. موضوعات مورد بحث بين دو طرف زمينه‌هاي متنوعي از جمله انرژي، تجارت، همكاري‌هاي بانكي و مالي، محيط زيست، مبارزه با تروريسم و افراطي‌گري و بحران‌هاي منطقه‌اي را شامل خواهد شد. ايران تنها سوژه ديدارهاي ظريف و موگريني نيست بلكه در اوايل فوريه هم زماني كه روساي كشورهاي اروپايي در آمستردام دور هم جمع شدند، ايران و چگونگي چينش مهره‌هاي اروپايي در شطرنج رابطه با اين كشور در زمره اصلي‌ترين بحث‌ها بود. در جلسه يك‌روزه آمستردام كه وزراي امور خارجه كشورهاي عضو اتحاديه اروپا حضور داشتند، فدريكا موگريني در خصوص تازه‌ترين تحولات در مسير اجراي توافق هسته‌اي كه در ماه جولاي 2015 به دست آمد و در ژانويه 2016 وارد فاز اجرا شد به تفصيل با همقطاران اروپايي صحبت كرد. موگريني پس از آن جلسه در جمع خبرنگاران گفت: من در خصوص مقدمات گفت‌وگوهاي سطح عالي ميان ايران و اروپا براي همراهان اروپايي توضيحاتي را دادم. گفت‌وگوهايي كه تمام حوزه‌ها را شامل خواهد شد. ما و وزراي امور خارجه ساير كشورهاي اروپايي در خصوص پيشبرد گفت‌وگوهاي دوجانبه ميان ايران و اتحاديه اروپا با هم رايزني كرديم. ما همگي اتفاق نظر داريم كه چه خوب و چه بد ايران در عرصه منطقه‌اي، گزينه روي ميز است و قابل حذف نيست. موگريني كه در جريان مذاكرات هسته‌اي هم تلاش‌هاي فشرده‌اي را براي نزديك كردن ديدگاه‌هاي ايران و امريكا به كار گرفته بود در جلسه با وزراي امور خارجه كشورهاي اروپايي تاكيد كرد كه توافق هسته‌اي با ايران هم به حل بحران در سوريه كمك خواهد كرد و هم مي‌تواند منجر به برقراري ثبات در عراق، لبنان و همچنين يمن شود. فدريكا موگريني به عنوان مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا همان‌گونه كه در جريان مذاكرات هسته‌اي توانست نقش مثبتي را براي نزديك كردن ديدگاه‌هاي ايران و شش طرف مقابل بازي كند در مسائل و مذاكرات منطقه‌اي هم مي‌تواند از جايگاهي كه اين اتحاديه در نظر بازيگران منطقه‌اي خاورميانه دارد استفاده كند. وي تاكنون بارها از كشورهاي منطقه نظير عربستان خواسته است كه با عقلانيت رفتار كرده و در حالي كه از تنش زايي بيشتر خودداري مي‌كنند به همكاري با ديگر بازيگران منطقه‌اي براي مديريت بحران‌هاي موجود روي آورند. ظريف در حالي براي گفت‌وگوهاي سطح عالي راهي بروكسل مي‌شود كه تهران و قاره سبزنشين‌ها پيش از اين و در سه دهه گذشته دو دوره گفت‌وگوهاي انتقادي و گفت‌وگوهاي فراگير را با هم تجربه كرده‌اند.
مجازات انگليس به خاطر عربستان
محمد جواد ظريف در حالي براي آغاز فصل جديدي در رابطه ايران با اروپا وارد بروكسل شد كه بحران‌هاي منطقه‌اي هر روز بيش از ديروز كابوس سرايت جريان افراط به قلب اروپا را زنده مي‌كند. در حالي كه عربستان رابطه ديپلماتيك خود با تهران را قطع و روز گذشته هم سوييس را به عنوان حافظ منافع خود در تهران معرفي كرد، اروپايي‌ها هر روز به تهران نزديك‌تر و از رياض دورتر مي‌شوند. اين نكته‌اي است كه سفير ايران در عربستان هم در گفت‌وگوي روز يكشنبه خود با «اعتماد» به آن اشاره كرده و تاكيد داشته بود كه اروپا به هرميزان كه به ايران نزديك شود از عربستان فاصله خواهد گرفت. روز گذشته نيز گاردين در گزارشي از انتقاد بي‌پرده پارلمان اروپا از انگليس بابت فروش جنگ افزار به عربستان سعودي پرده برداشت. گاردين در اين خصوص نوشت: انگليس بابت فروش جنگ‌افزار به عربستان سعودي در ميانه بمباران بي‌حساب و كتاب يمن با انتقاد تند پارلمان اروپا مواجه شده است. برنامه‌ريزي شده تا در پايان اين ماه، قطعنامه‌اي در پارلمان تصويب شود تا اتحاديه اروپا فروش جنگ افزار به عربستان سعودي را ممنوع كند. دولت انگليس سال گذشته براي فروش نزديك به سه ميليارد پوند جنگ افزار به عربستان سعودي مجوز صادراتي گرفت و حتي متهم شده كه در لشكركشي سعودي‌ها به يمن همكاري مي‌كند. عربستان سعودي ماه مارس گذشته و در تلاش براي عقب راندن انصارالله، بمباران يمن را آغاز كرد. در نخستين روزهاي اين ماه، دبيركل سازمان ملل، بان كي مون، گفت همه كشورها از جمله انگليس وظيفه دارند تا جلوي رسيدن جنگ افزار به نيروهاي تحت رهبري رياض را بگيرند. انگليس اتهام‌هايي را مبني بر اينكه در يمن در نشانه گرفتن پرتاب بمب‌ها به سعودي‌ها كمك مي‌كند رد كرده؛ ولي پذيرفته است كه كار آموزش برخي خلبانان درگير در بمباران‌ها را برعهده دارد. در قطعنامه پارلمان اروپا كه درگير بودن انگلستان را محكوم كرده آمده است اين مجلس «قويا فروش گسترده جنگ افزار اعضاي اتحاديه اروپا، از جمله انگلستان و اسپانيا و فرانسه و آلمان، به كشورهاي منطقه را محكوم مي‌كند و خواستار جلوگيري فوري هرگونه ارسال جنگ‌افزار و پشتيباني جنگي از كشورهاي شوراي همكاري خليج فارس است.» اعضاي پارلمان اروپا در پشتيباني از اين جنبش باور دارند كه گذراندن چنين قطعنامه‌هايي گام بزرگي در پايان دادن به خونريزي‌ها در يمن به شمار مي‌رود. دولت تاكنون توجهي به درخواست‌ها براي پايان دادن به اين دادوستد مرگبار نداشته ولي امروز هزاران تن در سرتاسر جهان از اتحاديه اروپا مي‌خواهند در اين قاره دست به تحريم فروش جنگ‌افزار بزنند و جلوي كشورهايي همچون انگليس را در كمك به اين كشتارها بگيرند. در آغازين روزهاي همين ماه كميته‌اي از برگزيدگان همه احزاب براي توسعه جهاني در مجلس عوام انگليس خواهان جلوگيري از فروش جنگ افزارهاي انگليسي به عربستان سعودي و پژوهش بي‌طرفانه در لشكركشي اين كشور به يمن شد. در يكي از گزارش‌هاي سازمان ملل ادعا شده كه عربستان سعودي در يمن چندين بار قانون بشردوستانه را زير پا گذاشته و اين كميته اعلام كرد كه از سازمان‌هاي بشردوست همچون رييس يونيسف يمن مدارك روشني دريافت كرده كه ائتلاف به رهبري عربستان دست به كارهايي زده كه منجر به مرگ مردم بي‌پناه و زير پا گذاشته شدن قانون‌هاي بشردوستانه شده است.