قديمي‌ترين پارك ملي- بين‌المللي، قرباني ندانم‌كاري مسوولان
درخواست انهدام كوه و تعريض جاده در پارك ملي گلستان
الهه موسوي
درست در آستانه فصل سفر كه قديمي‌ترين پارك ملي ايران خود را براي مقابله با آتش و ديگر عوارض ورود انسان آماده مي‌كند، برخي مسوولان استان خراسان شمالي با عنوان ايمن‌سازي مي‌خواهند با برداشتن يك كوه، جاده را تعريض و پيچ آن را در محور «سليمان كشته» برداشته تا خودروها بتوانند با سرعت بيشتري در آن نقطه تردد كنند. مسوولان حفاظت محيط زيست گلستان و پارك، تا امروز در برابر اين درخواست غيرقانوني مقاومت كرده‌اند اما اخيرا با تشكيل يك جلسه با حضور برخي مديران و مسوولان خراسان شمالي در سالن اجتماعات دادگستري شهرستان «مانه و سملقان»، اعلام شده كه حتي در صورت مخالفت سازمان محيط زيست، عمليات انجام خواهد شد. اين در حالي است كه براساس قوانين صريح كشور، انجام هرگونه عمليات در پارك‌هاي ملي غيرقانوني بوده و منوط به صدور مجوز از سوي سازمان حفاظت محيط زيست است.
با تمام تلاش‌هاي مسوولان نظام براي حفاظت از محيط زيست و منابع ملي و طبيعي، تخلف‌ها اما همچنان در اين گستره ادامه داشته و درخواست‌ها براي تجاوز به حريم‌هاي طبيعي و قانوني اكوسيستم‌ها هر روز بيشتر مي‌شود. مسوولاني كه بنا به دستور صريح مقام معظم رهبري بايد با هرگونه تخلف در حوزه محيط زيست به سرعت و بدون چشم‌پوشي مقابله كنند حالا خود درخواست دخل و تصرف در سيماي طبيعي و اكولوژي مهم‌ترين پارك ملي خاورميانه را دارند و چون مسوولان حفاظت محيط زيست بر اساس وظيفه قانوني خود اجازه اين دخل و تصرف را نداده‌اند مورد عتاب قرار گرفته‌اند.
آسيب به اكولوژي طبيعي منطقه
سليمان قربانزاده، رييس پارك ملي گلستان در اين باره به «اعتماد» گفت: «چند ماهي است برخي مسوولان خراسان شمالي درخواست تعريض جاده در محور «سليمان كشته» را با اين توجيه كه «نمي‌توان از مردم توقع داشت با سرعت پايين حركت كنند و اگر اين پيچ كم نشود تصادفات را نمي‌شود كاهش داد» دارند و چون ما با اين درخواست موافقت نكرده‌ايم جلسه‌اي تشكيل داده و اعلام كرده‌اند كه در هر صورت اين عمليات را اجرا خواهند كرد.» او درباره دلايل مخالفت با اين درخواست گفت: «بر اساس قانون، عرض جاده در اين پارك نبايد بيشتر از 60/11 متر باشد و هرگونه تعريض جاده ممنوع است. از سوي ديگر براي تعريض جاده در آن نقطه، يا بايد بخشي از پوزه سنگي و كوه برداشته شود يا حريم رودخانه دستكاري شود كه هر دو، دستكاري اكوسيستم و خلاف قوانين است. از سوي ديگر عريض كردن جاده و كاهش پيچ در آن محور كه زيستگاه پلنگ است باعث تشديد تصادفات جاده‌اي حيات وحش مخصوصا گونه در معرض خطر انقراض پلنگ ايراني خواهد شد. ضمن آن اين تعريض نه تنها باعث كاهش تصادفات خودروها نمي‌شود بلكه به دليل ايجاد شرايط رانندگي با سرعت بالاتر، افزايش تصادفات و تلفات رانندگي در آن محور را به دنبال خواهد داشت.»
تعريض خلاف قانون است
اسماعيل مهاجر، مديركل حفاظ محيط زيست استان اما هرگونه تصميم بدون نظر محيط زيست در مناطق چهارگانه حفاظت شده را غيرقانوني مي‌داند. او به «اعتماد» گفت: «درباره پارك ملي گلستان قانون مشخص وجود دارد. جاده آسيايي كه پارك را به دو قسمت شمالي و جنوبي تقسيم كرده از آسيب‌هاي جدي اين پارك ملي است كه چند دهه است دولت، مردم، تشكل‌ها و متخصصان محيط زيست تلاش دارند كه اين جاده را به عنوان يك جاده اكوتوريستي قرار بدهند و براي تردد معمولي، جاده‌اي در خارج پارك طراحي و حتي در دو دولت، مصوب هم شده است. حالا اينكه ما بخواهيم اين جاده را با آسيب زدن به كوه و رودخانه عريض كنيم با اين مصوبه‌ها و قوانين در تعارض كامل است.»
او با بيان اينكه جاده فوق از تراس رودخانه «دوغ» يا «مادرسو» رد مي‌شود تاكيد كرد: «اين رودخانه از حوضه‌هاي آبريز گرگانرود است كه مانند لوله قيف عمل مي‌كند و با يك بارندگي شديد سيلاب‌هاي عظيم رخ مي‌دهد كه نمونه‌اش سيلاب سال‌هاي 80 و 81 است كه عرض 4 متري رودخانه دوغ را به 300 متر و عمق آن را از يك متر به 8 الي 10 متر افزايش داد و صدها نفر از مسافران جاده را به كام مرگ كشيد تاكيد مي‌كند كه تعريض جاده مي‌تواند اين بحران‌ها را شدت بخشد.» مهاجر در ادامه گفت: «عرض جاده‌اي كه از پارك ملي گلستان مي‌گذرد طبق تفاهمنامه و مصوباتي كه به امضاي ستاد مديريت بحران كشور، سازمان حفاظت محيط زيست و وزارت راه و شهرسازي رسيده بايد 11 متر و 60 سانتي‌متر باشد و در محورهايي كه پيچ خطرناك و دره‌هاي عميق دارد بايد توسط وزارت راه، گاردريل يا موانع طبيعي از جمله خاكريز نصب شود تا از تصادف و سقوط به دره جلوگيري شود. همچنين حداكثر سرعت خودروهاي عبوري چه قبل يا بعد از انقلاب طبق قانون و نظريه كارشناسي راهنمايي- رانندگي كشور 50 كيلومتر است. هيچكس نمي‌تواند در هر مقامي خلاف اين قاعده اظهارنظر كند و هرگونه اظهارنظر كارشناسي و قانوني درباره سرعت مجاز يا غيرمجاز، به عهده پليس راهور كشور است.» مهاجر با اشاره به اينكه حتي در بزرگراه‌هايي كه عريض هستند نيز در اثر عدم رعايت سرعت مجاز تصادفات متعددي اتفاق مي‌افتد و اين مختص ايران هم نيست، گفت: «اگر سرعت مجاز را رعايت كنيم نه تصادم با حيات وحش را خواهيم داشت و نه تصادفات جاده‌اي خودروها و اميدوارم مانند گذشته با حمايت و همكاري دستگاه‌هاي قضايي و اجرايي سه استان گلستان، خراسان شمالي و سمنان، اين پارك مهم را كه گنجينه طبيعي ايران است به درستي محافظت كنيم.» مديركل امور زيستگاه‌ها و مناطق سازمان حفاظت محيط زيست حميد گشتاسب ميگوني اما به صراحت، درخواست تعريض جاده و هرگونه ساخت وساز را در درون پارك‌هاي ملي كه بالاترين درجه حفاظتي را داراست بدون مجوز محيط زيست غيرقانوني عنوان كرده و به «اعتماد» گفت: «هر كسي در هر جايگاه و پستي حق اظهارنظر دارد اما اين نظرات به منزله اجرا نيست. متولي پارك‌هاي ملي طبق قوانين شفاف كشور، سازمان حفاظت محيط زيست است و تنها مرجع تشخيص‌دهنده هرگونه فعاليت در مناطق چهارگانه سازمان، اين سازمان است.» پارك ملي و ذخيره‌گاه زيستكره گلستان قديمي‌ترين پارك ملي ايران و مهم‌ترين پارك ملي در خاورميانه است كه بيش از 1350 گونه گياهي و 302 گونه جانوري و نيمي از گونه‌هاي پستاندار ايران را در خود جاي داده است. وجود جاده آسيايي تهران- مشهد كه طبق مصوبه دولت‌هاي هشتم و نهم بايد از قلب پارك به خارج آن منتقل شود يكي از بزرگ‌ترين آسيب‌هاي اين پارك ملي –بين‌المللي است كه همواره مورد تاكيد سازمان جهاني حفاظت بوده و تاكنون به دليل تامين نشدن بودجه انجام نشده است.