«برجام» و «نفت» دوباره به هم رسيدند
كه در شرايط كنوني حاصل نيست از اين رو انتظار مي‌رود در آينده به آن دست يابيم.» اين را مهدي عسلي، مديركل امور اوپك وزارت نفت به سايت خبري اين وزارتخانه گفته است.
«برجام» با نفت چكار كرده است؟
حسن روحاني اواسط همين هفته درباره نفت و برجام سخن گفته بود. وقتي كه در شوراي اداري آذربايجان غربي سخنراني مي‌كرد: «چنانچه راي مردم در انتخابات سال ٩٢ نبود و اين دولت براي حل مشكلات وارد عمل نمي‌شد، صادرات نفت كشور رفته رفته به صفر مي‌رسيد، اما با تلاش دولت و با توافقي كه انجام شد، اميدواريم در ماه‌هاي آينده به سهم سابق در بازار نفت برسيم.» آنان كه امروز از كند شدن زمان لغو عملي تحريم‌هاي بانكي و آغاز روابط بانك‌هاي بزرگ با ايران گله مي‌كنند چه مي‌گفتند اگر توافق هسته‌اي صورت نمي‌گرفت، برجام رخ نمي‌داد و صادرات نفت ايران روز به از يك ميليون بشكه هم كمتر مي‌شد؟! آن روزها كنگره امريكا طرحي تهيه كرده بود كه در صورت شكست مذاكرات صادرات نفت ايران آرام آرام كم شده و به صفر مي‌رسيد. هر چند كشورهايي نظير چين و هند ممكن بود به‌طور كامل با اين طرح همكاري نكنند اما وضعيت همين امروز هم نشان مي‌دهد كشورها و سرمايه‌گذاران حاضر در اقتصاد امريكا، آماده نيستند تا منافع بزرگ‌شان را در اقتصاد اين كشور به خطر بيندازند. پس خطر بزرگي در كمين نفت ايران بود اگر برجام امضا نمي‌شد. آخرين گزارش ماهانه اوپك به نقل از منابع معتبر بازار نفت حاكي است كه توليد نفت ايران در سال 2014 به‌طور متوسط به 2 ميليون و 766 هزار بشكه در روز رسيده بود. از اين ميزان حدود يك ميليون و 700 هزار بشكه در روز در پالايشگاه‌هاي داخلي مصرف مي‌شد. همين گزارش توليد نفت ايران در ماه آوريل 2016 را 3 ميليون و 451 هزار بشكه در روز درج كرده است هر چند مقامات ايراني اين رقم را تا 2 ميليون و 700 هزار بشكه هم اعلام كرده‌اند. «برجام» چه كار كرده است؟!
زنگنه: افزايش دو برابري توليد نفت ايران به‌خوبي جذب بازار شده است
وزير نفت ديروز پيش از ترك تهران براي شركت در اجلاس ١٦٩ اوپك گفت: «افزايش دو برابري صادرات نفت ايران نه تنها تاثير منفي بر بازار نداشته بلكه به‌خوبي جذب بازار شده است.» بيژن زنگنه در گفت‌وگويش با سايت خبري وزارت نفت از نقش اوپك براي حداكثر كردن منافع اعضا و تثبيت بازار نفت حمايت كرد: «صادرات نفت ايران در فاصله نشست ١٦٨ تا ١٦٩ اوپك دو برابر شده است كه اين افزايش نه تنها تاثير منفي بر بازار نداشته بلكه به خوبي جذب بازار شده است.» وي ابراز خوشحالي كرد كه بازار نفت با وجود برخي تخريب‌ها كه در اين مدت انجام شد در حال بازگشت به يك وضع متعادل است. وزير نفت ايران بدون ذكر نام، نامزد برخي كشورها را براي تصاحب دبيركلي اوپك بي‌شانس دانست: «با توجه به اينكه انتخاب دبيركل نياز به اجماع كامل اعضا دارد برخي كشورها شانسي براي گرفتن اين پست ندارند. به‌طور معمول دبيركل از ميان كشورهايي كه نقشي خنثي در اوپك دارند انتخاب مي‌شوند.» در وين برخي كانديداي اندونزي را نامزد پشت پرده عربستان سعودي مي‌دانند. «محمد باركيندو» ي نيجريايي، نامزد مورد حمايت ايران است.
سهم اوپك از بازار نفت چقدر است؟
اوپك، با مجموع توليد روزانه 32 ميليون و440 هزار بشكه‌اي خود حدود 40 درصد نفت مورد نياز دنيا را توليد مي‌كند: «راهبرد اوپك در سال‌هاي اخير افزايش سهم خود در بازار با استفاده از مزيت طبيعي پايين بودن هزينه توليد نفت در كشورهاي عضو در مقابل هزينه بالاتر توليدكنندگان نفت غيرمتعارف است.» اين را مهدي عسلي، مديركل امور اوپك وزارت نفت گفته است. «انتظار مي‌رود با عبور از اوج توليد نفت نامتعارف و افزايش تقاضا براي نفت از يك سو و تفاهم بيشتر كشورهاي عضو اوپك از سوي ديگر، اثر‌گذاري اين سازمان بر بازارهاي نفت بار ديگر افزايش يابد.» اين روزها عرضه نفت در بازار، يك ميليون بشكه بيش تقاضاي جهاني است. تقاضاي جهاني براي سال 2016 ميلادي روزانه 94 ميليون و 200 هزار بشكه پيش‌بيني شده است. كشورهاي غير اوپك روزانه 56 ميليون و 400 هزار بشكه از اين تقاضا را تامين خواهند كرد. قيمت سبد نفتي اوپك در حالي در آوريل 2016 بشكه‌اي 37دلار و 86 سنت بود كه قيمت نفت برنت يك روز قيل از اجلاس 169 اوپك به 49 دلار و 69 سنت رسيد. «بازار نشانه‌هاي مثبتي براي متوازن شدن دارد. چرا كه تقاضاي براي نفت افزايش مي‌يابد و رشد توليد مهار شده است.» اين را وزارت انرژي قطر ديروز با صدور بيانيه‌اي اعلام كرده است: «تعادل در بازار نفت عمدتا به خاطر رشد تقاضا و محدود شدن يا متوقف شدن توليد نفت و كاهش سرمايه‌گذاري است.»
جلسه‌اي در هتل محل اقامت وزير انرژي عربستان
ديروز عصر به وقت وين قرار شد جلسه‌اي بين كشورهاي حاشيه خليج فارس عضو اوپك موسوم به GCC در هتل «پارك حيات» برگزار شود. وزير انرژي عربستان سعودي در اين هتل اقامت دارد. تا لحظه نوشتن اين گزارش نمي‌توان از محتواي اين جلسه خبري دريافت كرد. با اين همه مي‌توان پيش‌بيني كرد كه يكي از محورهاي همه جلسات قبل از اوپك 169، هماهنگي درباره انتخاب دبيركل اوپك باشد. وزير نفت از «محمد باركيندو» نامزد نيجريه حمايت كرد. «خوزه ماريا دي بوتلحو» همچنين قيمت نفت 60 دلاري را براي هر بشكه قيمت مناسبي خواند. سرپرست وزارت نفت كويت نيز بي‌آنكه روي قيمت مشخصي بايستد خواهان قيمت منصفانه براي توليدكنندگان و مصرف‌كنندگان نفت شد. «كويت خواستار حفظ گفت‌وگوها بين اوپك و غيراوپك براي تعادل‌بخشي بيشتر در بازار است.» اين را «انس صالح» گفت و از فهم مشترك اعضاي اوپك براي انتخاب دبيركل آينده اين سازمان خبر داد.
يك منبع آگاه: با پيشنهاد ونزوئلا مخالفت شد
با اينكه وزير در بدو ورودش به وين اعلام كرد كه اوپك به‌طور غيررسمي برنامه خودداري از افزايش توليد نفت را به اجرا گذاشته است، يك منبع آگاه گفت: «طرح فريز نفتي به هيچ‌وجه از جانب اوپك نبوده كه بخواهد به اين سازمان منتسب شود يا در اوپك درباره آن بحث شود. صرفا طرحي بود بين برخي كشورهاي توليدكننده نفت.» وزير نفت ونزوئلا كه خود از بازيگران طرح فريز نفتي بود، گفت: «سطح توليد ثابت بوده؛ زيرا اگر كاهش توليد نفت كشورهاي غير عضو اوپك و حوادث اخير در كشورهاي گوناگون را در نظر بگيريم، توليد نفت در سه يا چهار ماه گذشته تغييري نكرده است. بنا بر اين در عمل، برنامه خودداري از افزايش توليد اجرا شده است.» منبع مطلع ديگري كه خواست نامش فاش نشود به «اعتماد» گفت: «نماينده ونزوئلا در نشست قبل از اجلاس اوپك پيشنهاد كرد تا وزرا و مقامات نفتي كشورهاي غيراوپك در اجلاس 169 حضور داشته باشند. اعضا با اين پيشنهاد مخالفت كردند و تاكيد شد كه اگر وزراي ديگر بخواهند مي‌توانند در جلسه افتتاحيه اوپك شركت كنند اما نمي‌توانند در جلسه بسته كه محل تصميم‌گيري اعضاست حضور داشته باشند.» در همين حال مديرعامل شركت لوك اويل روسيه قيمت نفت را براي امسال بشكه‌اي 50 دلار پيش‌بيني كرد. او قرار است با وزراي نفت ايران و عربستان ديدار كند. در همين حال وزير اقتصاد امارات قيمت نفت 60 دلاري را براي فصل تابستان پيش كشيده و وزير انرژي اين كشور از وضعيت فعلي بازار نفت ابراز رضايت كرده است.
بازي كشورهاي حاشيه خليج فارس چيست؟
يك مقام نفتي ديروز در وين به رويترز گفته است كه كشورهاي عرب حاشيه خليج فارس تلاش خواهند كرد در نشست امروز اوپك پيشنهاد اقدام يكپارچه براي توليد نفت را زنده كنند. هر چند بعيد است طرح ارايه شده در اجلاس دوحه بعد از شكست دوباره زنده شود اما مقامات ايران بايد مراقب تلاش‌ها براي فشار به تهران باشند. خاصه اينكه بازي رسانه‌اي در وين بسيار قوي است. در چنين شرايطي بازيگران ايران مي‌توانند از تجربه مذاكرات هسته‌اي استفاده كنند. تمركز بر هدف، بازيگري هوشمندانه و خنثي‌سازي تحركات مخالفان براي رسيدن به هدف. هتل «كوبورگ» وين اين تجربه‌ها را در خود ثبت كرده است. نفت و برجام از ديشب در يك خانه نشسته‌اند. هدف نفت ايران بايد افزايش سريع توليد و كسب سهم بيشتر از بازار نفت باشد.