اگر برجام نبود...

امروز اگر برجام نبود بسياري از روابط تجاري امروز كشور به معناي واقعي متوقف مي‌شد. مي‌توان ماجراي برجام را از دو زاويه مورد بررسي قرار داد. ابتدا از اين منظر كه اگر برجام نبود چه اتفاقي مي‌افتاد. همان‌طور كه اشاره شد روابط تجاري ايران متوقف مي‌شد، صادرات نفت ايران امروز شايد كمتر از 500 هزار بشكه در روز بود و توليد نفت و گاز كشور قطعا زير 50 درصد وضع كنوني مي‌شد. مخازن مشترك گاز و نفت ما را همسايه‌ها برداشت مي‌كردند و ما هم قادر نبوديم نقل و انتقالات ارزي را انجام دهيم و از همه اين‌ها مهم‌تر روابط سياسي بين‌الملللي هم به حداقل ممكن مي‌رسيد.
حال كه برجام اجرايي شده چند اتفاق مهم در اقتصاد ايران رخ داده است. نخست اينكه امروز مي‌توانيم براي افزايش بهره‌برداري از مخازن نفت و گاز مشترك خود برنامه‌ريزي كنيم چرا كه در يك دهه گذشته كه اقتصاد ايران در تحريم‌هاي ظالمانه به سر مي‌برد، منابع اقتصادي زيادي را در مخازن مشترك نفت و گاز از دست داديم. هزينه تجاري كشور افزايش پيدا كرد و كشتي‌هاي ايراني حق نصب پرچم روي كشتي براي تردد در آب‌هاي آزاد را نداشتند. امروز نه تنها روابط تجاري عادي شده بلكه كشتي‌هاي ايراني با پرچم ايران تردد مي‌كنند. صادرات كشور سير صعودي به خود گرفته و براي نخستين بار در فصل بهار سال جاري صادرات غيرنفتي بيش از واردات شده. گرچه ظرفيت اقتصاد ايران بيش از وضع كنوني است و امروز ما مانعي براي استفاده از اين ظرفيت نداريم ولي به هر دليلي كه در سه چهار دهه گذشته نتوانستيم از ظرفيت اقتصاد ايران استفاده كنيم، امروز به همان دلايل از ظرفيت اقتصادي ايران استفاده نمي‌شود. چه در بهره‌برداري از معادن و چه از ظرفيت حمل ونقل ايران به عنوان ترانزيت كالا در كشورهاي منطقه و چه از مخازن مشترك نفت و گاز و چه سرمايه‌گذاري در پارس جنوبي به عنوان بزرگ‌ترين مخزن گازي جهان. لذا بخشي از محدوديت‌ها و موانعي كه داريم به پيش از سال‌هاي تحريم بازمي‌گردد. ولي اين مهم به اين معنا نيست كه ايران بتواند به دليل رفع تحريم‌ها از ظرفيت‌هاي موجود استفاده كنيم. بخشي از موانع توسعه كشور ارتباطي به برجام ندارد. هر چند كه اگر دولت تدبير بهتري به كار مي‌گرفت و از منابع انساني به شكل كامل استفاده مي‌كرد شايد دستاورد دولت براي شرايط پسابرجام بيشتر مي‌شد. اما بايد اين نكته را لحاظ كنيم كه روابط تجاري كه بيش از يك دهه متاثر از فعاليت‌هاي هسته‌اي بود و ما را محدود كرد، ظرف يك‌سال كاملا قابل بازسازي نيست. براي بازگشت به شرايط طبيعي و به دست آوردن توانايي كه از اقتصاد ايران استفاده كنيم نياز به زمان و نيروي انساني كارآمد داريم كه از اين ظرفيت اقتصادي كشور و فضاي پسابرجام استفاده كنند.
آخرين نكته‌اي كه مي‌توان گفت، همين ظرفيت گردشگري ايران است كه كشور به دليل نداشتن هواپيماهاي مناسب و تردد كم خطوط خارجي هواپيمايي، از اين بابت هم گردشگري كشور آسيب جدي ديده كه مطمئنا گذشت زمان مي‌تواند مشكلات اين بخش را برطرف كند. در يك كلام عملكرد اقتصادي يك سال پس از برجام در بخش‌هاي مختلف، متفاوت بوده ولي بايد اذعان كرد كه بخش نفت و گاز عملكرد ممتازتري نسبت به باقي بخش‌هاي اقتصادي كشور داشته است.