«اعتماد» تاثير كودتاي نافرجام را بررسي مي‌كند
طلا و نفت گران شد؛ ترانزيت متوقف
كودتاي نافرجام تركيه هرچند نتوانست بازارهاي مالي جهان را تحت‌تاثير قرار دهد اما قيمت نفت و طلا در بازارهاي جهاني را با افزايش روبه‌رو كرد. به گزارش «اعتماد»، آنچه نيمه‌هاي شب نخستين روز هفته بر تركيه رفت، در نخستين ساعات روز كاهش قابل توجه ارزش لير تركيه در برابر ارزهاي معتبر جهاني را رقم زد. تحليلگران معتقدند اين بزرگ‌ترين ريزش واحد پولي تركيه در برابر دلار، طي هشت سال گذشته بوده است. بر اساس اين گزارش ارزش لير 6/4 درصد در برابر دلار امريكا كاهش يافت و به 0157/3 در برابر هر دلار رسيد كه بيشترين كاهش از سال 2008 تاكنون بود. عماد موستاك استراتِژيست بازارهاي نوظهور به بلومبرگ گفت: حتي يك كودتاي نافرجام نيز براي تركيه يك فاجعه است، زيرا ريسك سرمايه‌گذاري در اين كشور را به‌شدت افزايش مي‌دهد. بدون توجه به پيامدهاي سياسي اين رويداد، بازار سهام تركيه ممكن است به ميزان20 درصد افت شاخص پيدا كند. تركيه اكنون كشوري است كه ريسك سياسي آن به‌طور قابل توجهي بالا رفته است. مطالعه رويدادهاي گذشته نشان مي‌دهد كه كودتاي نافرجام تركيه يك شوك خفيف براي بازارهاست. گزارش‌هاي رسيده نشان مي‌دهد شاخص‌هاي داوو جونز، اس‌اند پي 500 و نزدك به ترتيب210و 5/4 واحد‌افت‌شاخص‌را‌تجربه‌كردند. همچنين قيمت نفت برنت درياي شمال حدود يك درصد نسبت به روز پيش از آن افزايش پيدا كرد و به 48 دلار و 9 سنت در هر بشكه رسيد. تركيه هرچند توليد‌كننده نفت نيست اما به دليل آنكه مسير مهمي براي انتقال نفت محسوب مي‌شود، مي‌تواند بر بازارهاي جهاني نفت تاثيرگذار باشد. از سوي ديگر تنور بازار طلا كه در روزهاي اخير تحت‌تاثير خروج بريتانيا از اتحاديه اروپا داغ شده بود، روز گذشته مجددا با افزايش قيمت روبه‌رو شد و هر اونس طلا با افزايشي 10 دلاري به بهاي يك هزار و 337 دلار و 45 سنت معامله شد.
تاثير همسايه غربي بر ايران
كودتاي بي‌سرانجام جمعه شب در تركيه، علاوه بر آثار مهم اقتصادي كه بر اين كشور خواهد گذاشت، كشور ايران را هم بي‌نصيب نمي‌گذارد. تركيه مهم‌ترين همسايه ايران است كه هم اقتصادي نسبتا بزرگ دارد و همچنين مهم‌ترين مرز خاكي ايران هم با اين همسايه غربي است. به هر روي كودتايي كه تنها چند ساعت توانست موجوديت خود را حفظ كند، تاثيرات مهمي بر اقتصاد منطقه خاورميانه خواهد گذاشت. شايد همين امر سبب شد كه بيشتر فعالان اقتصادي و مسوولان كشور، جدا از اختلاف‌نظر سياسي با دولت تركيه، نسبت به نتايج تهاجم ارتش ترديد و دودلي نشان دادند.
اقتصاد هجدهم جهان در بحران
تركيه كشوري با جمعيتي بيش از 77 ميليون نفر و مساحت 783 هزار و 562 كيلومتر، در همسايگي غربي ايران قرار دارد. بر اساس آمارها اين كشور در سال 2015، هجدهمين كشور جهان از نظر توليد ناخالص داخلي بوده است. سازمان سيا، تركيه را در رده كشورهاي توسعه يافته دسته‌بندي كرده است. اقتصاددانان و سياست‌مداران اغلب تركيه را به عنوان كشور تازه صنعتي شده پذيرفته‌اند و آن را جزو ۲۰ كشور صنعتي جهان مي‌دانند. بر اساس اعلام مجله فوربس از نظر تعداد ميلياردرها شهر استانبول در سال ۲۰۰۸ با ۳۵ ميلياردر، پس از مسكو (۷۴ ميلياردر)، نيويورك (۷۱ ميلياردر) , لندن (۳۶ ميلياردر) در رده چهارم جهان قرار دارد و از اين لحاظ از شهرهايي مانند توكيو, هنگ كنگ, لس آنجلس و دالاس پيش است. نرخ بيكاري اين همسايه غربي در هشت سال گذشته همواره رقمي در حدود 10 درصد بوده و با نرخ‌هاي جاري نيز درآمد سرانه تركيه در سال 2014 برابر 22 هزار و 732 ليرترك بود كه در سال گذشته به 25 هزار و 130 ليرترك افزايش يافت. رشد اقتصادي تركيه در سال گذشته ميلادي بيش از انتظار بازار رشد كرد و به 4درصد رسيد. اين ارقام نشان‌دهنده جايگاه تركيه در اقتصاد جهان امروز، نقشي كه به هيچ عنوان نمي‌توان و نبايد آن را كوچك جلوه داد. اهميت تركيه زماني بيشتر مي‌شود كه در نظر داشته باشيم، اين كشور عضو ناتو است و به همين دليل تحولات اين كشور از زير ذره‌بين كشورهاي غربي و به ويژه اعضاي ناتو رصد مي‌شود. در نخستين تحول، آنچه در تركيه رخ داد به توقف روابط تجاري ايران و تركيه و بسته شدن مرزهاي كشور منجر شد. دست اندركاران تجارت تاكيد دارند صادرات ايران به تركيه در پي اتفاقات اين كشور، متوقف نشده است اما در حال حاضر به دليل حفظ امنيت كاميون‌ها و امنيت بار، مرزهاي زميني و هوايي با تركيه تا رسيدن به وضعيت ثبات بسته خواهد بود. برخي با استناد به اينكه بر اين گمانند وضعيت موجود تا روزهاي آينده دوام داشته باشد، تاكيد كرده‌اند با توجه به اينكه تركيه شاهراه عبور كالاهاي ترانزيتي ياران به اروپاست، تجارت خارجي ايران به دليل اتفاقات تركيه تحت‌تاثير قرار خواهد گرفت. محمد لاهوتي، رييس كنفدراسيون صادرات درباره وضعيت كنوني گفته است: اكنون تجارت ما با تركيه متوقف و كل مرزهاي ما بسته است؛ به نظر مي‌رسد در حالت خوش‌بينانه چند روزي اين روند ادامه داشته باشد تا شرايط امنيتي تركيه به روال گذشته برگردد و بتوانيم همكاري‌هاي‌مان را ادامه دهيم.
20 ميليارد دلار، مبادله تجاري 5 ساله ايران و تركيه
واردات ايران در سال 1394 از كشور تركيه بالغ بر دو ميليارد و 187 ميليون و 296 هزار و 411 دلار مي‌شود، حال آنكه صادرات ايران به اين كشور رقم يك ميليارد و 280 ميليون و 933 هزار و 623 دلار بوده است. مجموع مبادلات تجاري پنج ساله ميان دو كشور 20 ميليارد و 586 ميليون دلار اعلام شده كه يكي از بالاترين ارقام از نظر تجارت خارجي براي ايران است. در ميان همسايگان تركيه يكي از مهم‌ترين شركاي تجاري ايران است، چرا كه شاهراه اتصال ايران به اروپا از اين كشور مي‌گذرد و ايران براي ارسال كالاهاي خود بايد از اين كشور عبور كند. به همين دليل فعالان اقتصادي كشور، به ويژه كساني كه با اروپايي‌ها مراوده دارند نسبت به آينده با ديده‌اي از بيم و اميد مي‌نگرند.
ناآرامي هرگز
در همين رابطه مجيد رضا حريري، عضو اتاق بازرگاني، با اشاره به سطح همكاري‌هاي ايران و تركيه به «اعتماد» گفت: تركيه مهم‌ترين همسايه ايران است و تحولاتي از اين دست قطعا آثار منفي خود را در اقتصاد ايران نشان خواهد داد. صلح و ثبات در ميان كشورهاي همسايه مي‌تواند راه توسعه را براي ما هم هموارتر كند. او ادامه داد: در شرايطي كه كشورهاي ديگر خاورميانه درگير جنگ و بي‌ثباتي هستند، تعميم اين وضعيت به كشوري مانند تركيه مي‌تواند ما را به‌طور كلي از بازارهاي غربي باز دارد و به همين دليل تاثيرات اتفاقات جمعه شب در تركيه براي اقتصاد ايران منفي خواهد بود.
افزايش قيمت نفت
وقوع كودتاي نافرجام در تركيه در ادامه بي‌ثباتي در برخي كشورهاي منطقه، قيمت نفت در بازارهاي جهاني را افزايش داد. براساس گزارش پايگاه خبري اينوستينگ امريكا (در ساعت 15 و هفت دقيقه به وقت گرينويچ) قيمت هر بشكه نفت برنت با 61 سنت افزايش (معادل 29/1درصد) به 47 دلار و 98 سنت رسيد. قيمت هر بشكه نفت امريكا نيز با 61 سنت رشد به بشكه‌اي 46 دلار و 29 سنت افزايش يافت. البته مقام‌هاي دريانوردي تركيه ديروز و به‌دنبال كودتاي نافرجام در اين كشور، تنگه بسفر يكي از مهم‌ترين گلوگاه‌هاي ترانزيت نفت را به روي نفتكش‌ها بستند.