سفر به تركيه؛ فعلا ممنوع
فرزانه قبادي
حضور 10 هزار گردشگر ايراني، در شب كودتاي 15 جولاي در شهرهاي مختلف تركيه نشان مي‌دهد كه با وجود انفجاري كه در تاريخ 9 تيرماه (حدود دو هفته پيش) در فرودگاه آتاتورك اتفاق افتاد، جشنواره‌هاي خريد تركيه جذابيت خود را براي گردشگران ايراني حفظ كرده بودند و انفجارهاي پي در پي در شهرهاي تركيه، چيزي از اين جذابيت كم نكرد. آمارها و اطلاعات آژانس‌هاي مسافرتي هم مهر تاييدي بر همين موضوع است. مديران فروش آژانس‌هاي مختلف در گفت‌وگو با «اعتماد» در روزهاي پس از انفجار فرودگاه اذعان داشتند كه اين اتفاق تنها چند روزي بر آمار ثبت نام تورها تاثير دارد و بعد باز هم شرايط به وضعيت عادي بازمي‌گردد.
هيچ كدام از وقايع اخير تركيه نتوانست مانع از سفر گردشگران ايراني به اين كشور شود. حتي حالا كه كودتا شرايط را بحراني كرده، طنازي ايراني‌ها هم در راستاي ساختن جملات طنزآميزي است كه طعنه‌اي تلخ است به حراج‌هاي تورهاي تركيه توسط آژانس‌ها در شرايط بحراني، جملاتي از قبيل اينكه: «استثنايي، تور لحظه آخر: استانبول، آنكارا، آنتاليا، با پرواز تركيش اير، فقط 11500» در ماه‌هاي اخير شاهد بوديم كه ناآرامي‌هاي تركيه تنها چند روزي آن هم به شكلي نامحسوس آمار گردشگران ايراني را كه راهي تركيه بودند تحت تاثير قرار مي‌داد و باز هم شرايط به حالت عادي بازمي‌گشت. اما روز گذشته بالاخره سازمان ميراث فرهنگي سكوت را شكست و در بيانيه‌اي از دفاتر خدمات مسافرتي خواست تا اطلاع ثانوي و تا زمان برقراري مجدد امنيت در تركيه، از ثبت‌نام و اعزام گردشگر به مقاصد گردشگري اين كشور خودداري كنند. اين نخستين‌بار است كه ممنوعيت اعزام گردشگر به كشوري از جانب ايران اعلام مي‌شود.
حالا كه طبق اعلام معاونت گردشگري سازمان ميراث فرهنگي ۱۰ هزار گردشگر ايراني در تركيه حضور دارند كه با تورهاي گردشگري به اين كشور سفر كرده‌اند و در شرايط بحراني فعلي اين كشور در شهرهاي مختلف آن سرگردان هستند و بعضي از آنها با پايان يافتن مدت تورشان بايد تا زمان برقراري پروازهاي برگشت هزينه اقامت شان را هم به عهده بگيرند، مسوولان حوزه گردشگري به صرافت اعلام ممنوعيت افتاده‌اند، چرا كه هيچ مانع ديگري در تمام مدت ناآرامي‌ها نتوانست ايراني‌ها را از سفري پرخطر به دل ماجراهاي تروريستي منصرف كند. حالا ديگر كودتا عطش گردشگران ايراني را براي سفر به تركيه فرونشانده، حالا شايد با ديدن تانك و پرواز جنگنده‌ها بر فراز شهر ديگر تا مدت‌ها سوداي سفر به آن سرزمين از سر ايراني‌ها بيرون رود.
سرگرداني مسافران ايراني در خيابان‌ها و ميادين بحران‌زده تركيه و لغو پروازهاي برگشت شايد اين سوال را ايجاد كند كه حمايت‌هاي قانوني از مسافران در اين شرايط وجود دارد يا نه؟ ماده 32 قرارداد «ارايه خدمات مسافرتي و گردشگري در تورهاي خروجي» به وضعيت مسافران در شرايطي مشابه شرايط فعلي تركيه مي‌پردازد. در اين قانون اشاره شده است چنانچه گردشگران در شرايطي قرار بگيرند كه سفرشان به حالت تعليق در بيايد، مي‌توانند بدون پرداخت جريمه از سفر انصراف دهند. اين قانون همچنين تبصره‌اي هم دارد كه اشاره مي‌كند: «چنانچه پيشامدهاي غيرمنتظره پس از ورود به كشور مقصد روي دهد، كارگزار موظف است با ارايه مستندات نسبت به كسر هزينه‌هاي انجام شده از مبلغ دريافتي اقدام و مابقي را به گردشگر مسترد كند.» اما در عين حال قوانين فعلي در شرايط اضطراري پيش‌بيني خاصي براي مسافران ندارد. به همين دليل آژانس برگزار‌كننده تور در قبال مسافراني كه زمان توري كه در آن ثبت نام كرده‌اند به پايان رسيده باشد، در مدت زماني كه در تركيه اقامت دارند تعهدي نداشته و هزينه اقامت تا زماني كه موفق به برگشت شوند با خود مسافران است. با اين حال اقداماتي در راستاي بازگرداندن مسافراني كه در تركيه بازمانده‌اند صورت گرفت؛ از جمله اينكه با هماهنگي سازمان هواپيمايي كشور مجوز اعزام پروازهاي بدون مسافر به مقصد تركيه صادر شد تا مسافران حاضر در تركيه را به ايران بازگردانند.
بعد از كودتاي جمعه شب تركيه كليه پروازهاي اين كشور به حالت تعليق درآمدند و بسياري از مسافران در فرودگاه امام خميني و بسياري در فرودگاه آتاتورك استانبول سرگردان ماندند، روز گذشته طبق اعلام معاون فروردگاه امام خميني بعد از اعلام كودتا در تركيه تا عصر روز شنبه حدود 12 پرواز از ايران به مقصد تركيه لغو شد.
در اين بين وزارت امور خارجه هم در بيانيه‌اي از ايرانيان مقيم و گردشگران خواست تا محل اقامت‌شان را ترك نكنند، دستگاه ديپلماسي در اين بيانيه آورده است: «هموطنان گرامي مقيم تركيه و مسافران محترمي كه به جمهوري تركيه سفر كرده‌اند، لطفا تا اطلاع ثانوني از ترك محل اقامت و حضور در هرگونه تجمع خودداري كرده و هشدارهاي مقامات ذيربط امنيتي جمهوري تركيه را مد نظر قرار دهند.»
اما علاوه بر مسافران و ايرانيان مقيم، عده‌اي براي دريافت ويزاي ديگر كشورها به تركيه سفر كرده بودند، كه با شكل‌گيري كودتا چالشي متفاوت براي‌شان ايجاد شد، اما منابع آگاه در اين كشور ضمن اعلام اينكه هيچ خسارت جاني و مالي به ايرانيان حاضر در تركيه وارد نيامده است، به ايسنا اعلام كردند: «هموطنان ايراني كه پاسپورت‌هاي آنها براي گرفتن نوبت در سفارتخانه ساير كشورها در تركيه است تا روز دوشنبه و بازگشايي سفارت‌ها صبر كنند. درصورتي كه پروازها برقرار شد و سفارت‌ها آغاز به كار نكردند به سفارت و سركنسولگري ايران براي دريافت برگ عبور مراجعه كنند.»
علاوه بر تمام اين اخبار و گزارش‌ها، خبر ديگري كه فعالان حوزه ميراث فرهنگي پيگير آن بودند حضور يك گروه از مسوولان دولتي همزمان با كودتا در استانبول بود. محمدحسن طالبيان، معاون ميراث فرهنگي كشور و استاندار كرمان به همراه هياتي از كارشناسان ميراث فرهنگي براي شركت در چهلمين نشست كميته ميراث جهاني يونسكو از اواخر هفته گذشته در استانبول حضور داشتند. در اين نشست كه روز جمعه يكي از پرونده‌هاي ايران را به راي گذاشت و با اكثريت آرا نام «قنات ايراني» را در فهرست ميراث جهاني يونسكو ثبت كرد، قرار بود روز گذشته يكي از مهم‌ترين پرونده‌هاي ايران در حوزه ميراث طبيعي به نام «بيابان لوت» هم بررسي شود، اما به دليل بروز ناآرامي‌هاي شديد در تركيه تا اطلاع ثانوي لغو شد.