نگاهي به كتاب ايران عصر تيموري: قدرت، سياست و مذهب
دوره‌هاي پنهان تاريخ
همچنان كه بسياري از كتاب‌هاي اثر گذار تاريخ مهجور مي‌مانند يا چهره‌هايي تاثيرگذار زير سايه اسم‌هايي ديگر از نظرها پنهان مي‌مانند، برخي دوره‌هاي تاريخي نيز به علل گوناگون مغفول مي‌مانند و با وجود
اهميت شان كمتر مورد توجه همگان قرار مي‌گيرند و درباره آنها كليشه‌ها و ذهنيت‌هايي ناصواب در ميان افواه شكل مي‌گيرد. عصر تيموريان در ايران سده‌هاي ميانه يكي از اين دوران است كه با وجود اهميت و تاثير بسزا و مهمش كمتر در ميان عموم شناخته شده است. از اين دوره اساسي و مهم تاريخ ايران معمولا به دليل آنكه در ادامه دوره مغول محسوب مي‌شود، معمولا با بدنامي ياد مي‌شود و از نام آن در ذهن‌ها دوراني سراسر آشوب و تهاجم و ويراني به ذهن‌ها متبادر مي‌شود، ضمن آنكه دوره صفويه به عنوان دوره مهم و قابل توجهي كه در تاريخي نزديك به دوره تيموريان به وقوع مي‌پيوندد، چنان ذهن همگان را به خود مشغول داشته كه كمتر كسي به اين پرسش اساسي توجه مي‌كند كه ظهور و بروز دولت مقتدر صفويان بر چه بستري از تحولات تاريخي و سياسي ممكن شده است و صفويان ميراثدار كدام زمينه‌هاي سياسي و اجتماعي بوده‌اند؟ حتي با توجه به مهم‌ترين ميراث زنده صفويان يعني رسمي شدن مذهب تشيع در ايران كه تا به امروز نيز پابرجا مانده، از اهميت عصر تيموري نبايد غفلت كرد. به تعبير دقيق‌تر اگر چهار دوره را بتوان در تاريخ ايران اسلامي از نظر توجه به مذهب حق شيعه برجسته كرد، بي‌ترديد در كنار دوره آل بويه در سده‌هاي نخست و دوره‌هاي صفويه و قاجاريه در قرون متاخر، دوره تيموري در قرون وسطاي تاريخ ايران اهميتي اساسي دارد. تيمور، بنيانگذار اين سلسله، البته ترك مسلماني بود كه از نسل مغولان بود؛ به سال 1370 ميلادي در سمرقند به قدرت رسيد و بيشتر عمرش با فتوحات موفقيت‌آميز همراه بود، اما فرزند نامدارش شاهرخ پادشاهي باتدبير بود كه با كنترل شديد قلمرو تجزيه پذير خود، توانست بين نيروهاي ايدئولوژيك و سياسي زمانه‌اش توازن ايجاد كند، اگرچه عمده ايرانيان امروز از اين فعاليت‌هاي موثر شايد تنها ساختمان مسجد گوهرشاد را به خاطر داشته باشند كه گوهرشاد بانو، همسر فرهيخته شاهرخ در جوار بارگاه امام رضا (ع) ساخته است. با اين همه اقدامات موثر و اساسي شاهرخ نقش موثري در شكل‌گيري زمينه‌هايي داشت كه ظهور و بروز صفويان را ممكن كرد. كتاب «ايران عصر تيموري: قدرت، سياست و مذهب» نوشته پروفسور بئاتريس فوربز منز، استاد گروه تاريخ دانشگاه تافتز در امريكا دومين اثر مهمي است كه از اين پژوهشگر برجسته در زمينه دوره تيموريان است كه در فارسي منتشر شده است. اين كتاب را كه به تازگي نشر پارسه منتشر كرده است، اكبر صبوري، دانشجوي دكتري تاريخ ايران دوره اسلامي دانشگاه خوارزمي تهران ترجمه كرده است. نويسنده در اين كتاب نخست به بحران جانشيني بعد از مرگ تيمور مي‌پردازد و سپس منازعات شاهزادگان تيموري در مناطق مختلف از جمله ماوراء‌النهر، آذربايجان و فارس و روند به حكومت رسيدن شاهرخ را تشريح مي‌كند.
مولف سپس با نقد منابع تاريخي موجود، به اوضاع اداري، سياسي جامعه و پيوند آن با مراكز ديني مانند شيوخ صوفي مي‌پردازد. فصل پاياني دوران پس از مرگ شاهرخ را مورد بررسي قرار مي‌دهد كه جنگ ميان نوادگان بر سر قدرت بسيار شديدتر و مرگبارتر از دوران تيمور بوده است.