تولد توافق بروكسل – هاوانا پس از مرگ فيدل

گروه جهان| نخستين تغييرات در كوباي بدون فيدل كاسترو آغاز شده است. كمتر از يك ماه از مرگ رهبر انقلاب كوبا در 90 سالگي و در روزهاي بازنشستگي سياسي گذشته است و هاوانا قرار گرفتن در مسيري تازه در عرصه بين‌المللي را تجربه مي‌كند. سال‌ها مذاكره سرانجام جواب داد و روز گذشته فدريكا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا دست در دست برونو رودريگرز پاريلا، وزير خارجه كوبا در بروكسل گذاشت تا پايان سال‌ها گوشه‌نشيني اجباري هاوانا و محروميت قاره سبزنشين‌ها از بازار بكر كوبا را جشن بگيرد. دو طرف چنددهه در برابر وسوسه عادي‌سازي رابطه و قرار گرفتن در مسير عادي‌سازي رابطه مقاومت كردند اما سرانجام پس از پيچيده شدن همين نسخه براي رابطه كوبا و امريكا، اتحاديه اروپا نيز در همين مسير قرار گرفت. 28 كشور اروپايي اعلام كردند كه مي‌خواهند روزهاي بهتري را در رابطه سياسي – اقتصادي با هاوانا تجربه كنند. در تمام اين سال‌ها كوبا تنها كشور امريكاي لاتين بود كه طرف مذاكره و همكاري با اتحاديه اروپا به ويژه در زمينه‌هاي تجاري، حقوق بشري و مهاجرتي قرار نگرفت. روز گذشته اما در بروكسل يخي كه قالب اوليه آن در 1996 گذاشته شده بود در مسير ذوب شدن قرار گرفت. از آن سال تا آخرين ماه سال 2016، اروپايي‌ها عزم خود را جزم كرده بودند تا با هاوانا وارد گفت‌وگو نشوند مگر زماني كه استانداردهاي حقوق بشري در اين كشور افزايش يابد. در دسامبر 2016 معلوم نيست كه اين استاندارها تغييري كرده يا هاوانا در سايه روزهاي بدون فيدل وعده تغيير را داده و پاداش آن را از اروپايي‌ها دريافت كرده است.
وزير امورخارجه كوبا پس از امضاي اين توافق در اين باره گفت: روابط اقتصادي با اروپا همچنان براي كوبا به عنوان يك اولويت باقي خواهد ماند در حالي كه ما در تلاشيم يك «اقتصاد سوسياليست» را پايه‌گذاري كنيم. اين توافق نشان مي‌دهد با نيت خير تمايل و احترام مي‌توان اختلافات را حل كرد و به پيشرفت دست يافت. تماميت ارضي و احترام به مردم نمي‌تواند در مذاكره با هر كشور يا هر فردي به عنوان يك مساله مطرح شود.
فدريكا موگريني پيش از آغاز مراسم امضاي اين توافق با استقبال از اين حادثه تاكيد كرد كه روز امضاي اين توافق، روزي تاريخي است. وي افزود: ما امروز تغيير در كوبا را به رسميت مي‌شناسيم. موگريني در بخش‌هايي از سخنانش با مردم كوبا به دليل از دست دادن فيدل ابراز همدردي كرد.
مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا در اين باره به خبرنگاران گفت: روابط ميان اتحاديه اروپا و كوبا به هيچ‌وجه تحت تاثير رييس‌جمهور جديد امريكا قرار نخواهد گرفت. تحولات در واشنگتن كه در نهايت تا ژانويه ادامه خواهند داشت به هيچ‌وجه در روابط اتحاديه اروپا تاثير نخواهد گذاشت.
وزير امور خارجه كوبا نيز در بخش‌هايي از سخنان خود تاكيد كرد كه رابطه ميان هاوانا و بروكسل تحت تاثير يا به دنبال رابطه ميان كوبا و امريكا نيست.  اين توافق در ماه مارس پايه‌گذاري شد؛ درست در روزهايي كه فيدل هنوز زنده بود و امريكايي‌ها نيز در پروسه عادي‌سازي رابطه با هاوانا بودند. با اين‌همه از ماه مارس تا به امروز تغييرات شگرفي رخ داد و دونالد ترامپ به عنوان رييس‌جمهور آينده ايالات متحده انتخاب شد و البته پيش از آنكه پاي ترامپ به كاخ سفيد برسد، فيدل هم فوت كرد. در اين توافق تاكيد شده است كه بروكسل و هاوانا از اين پس تلاش مي‌كنند بر حجم همكاري‌ها در حوزه‌هاي اقتصادي و بازرگاني بيفزايند و البته كه تمام بندهاي اين توافق هم منحصر به مساله اقتصادي نيست و دو طرف رايزني‌هاي سياسي و حقوق بشري را هم ادامه خواهند داد؛ رايزني‌هايي كه اروپايي‌ها اميدوار هستند بتوانند به اختلاف‌هاي حقوق بشري با هاوانا پايان دهند. با اين توافق، هاوانا مي‌تواند از كمك‌هاي مالي اتحاديه اروپا هم برخوردار شود و البته كه توافق با مهر تاييد پارلمان اروپا اجرايي خواهد شد. گفته مي‌شود كه هاوانا و بروكسل از اين پس در جلسات مداوم مشتركي كه با هم خواهند داشت در خصوص مساله حقوق بشر با هم در تماس دايم خواهند بود و تلاش مي‌كنند اختلاف ديدگاه‌ها را كاهش دهند. در حال حاضر با سطح رابطه فعلي اتحاديه اروپا دومين شريك اقتصادي كوبا است و گفته مي‌شود كه 20 درصد از سهم تجارت كلي كوبا در حوزه رابطه با اروپايي‌ها است. از سوي ديگر گفته مي‌شود كه حدود يك سوم از توريست‌هايي كه از كوبا در سال ديدن مي‌كنند اروپايي هستند. رقمي كه پيش بيني مي‌شود با بهبود اوضاع اقتصادي در كوبا هر روز سيرصعودي‌تري را طي كند. اتحاديه اروپا در سال 2003 پس از آنكه دولت هاوانا 75 نفر از مخالفان خود را در عملياتي خشن دستگير كرد، رابطه ديپلماتيك خود با هاوانا را قطع كرد. در سال 2008 پس از آنكه رائول كاسترو قدرت را در هاوانا از برادرش فيدل تحويل گرفت اين رابطه ديپلماتيك به شكل كج‌دار و مريز ادامه پيدا كرد. در تمام اين سال‌ها رابطه كوبا و اتحاديه اروپا گاه به شكل مستقيم و گاه غيرمستقيم تحت‌تاثير تنش ميان هاوانا و واشنگتن قرار گرفته است. تحريم‌هاي اقتصادي كنگره امريكا بر كوبا عملا ترسي را به جان بانك‌ها، كمپاني‌ها و سرمايه‌گذارهاي اروپايي انداخته بود كه ترجيح مي‌دادند با كوبا وارد حوزه تجاري نشوند به جاي آنكه بابت اين كار و همكاري جريمه شوند. موگريني در بخش‌هايي از سخنان خود در حضور وزير امور خارجه كوبا تاكيد كرد كه اتحاديه اروپا رايزني‌هايي را با دولت و كنگره امريكا پيش مي‌برد تا در نتيجه آن برخي تحريم‌هاي كنگره هم تسهيل يا لغو شوند. اقدامي كه مي‌تواند تضميني براي كمپاني‌هاي اروپايي هم باشد.
اتحاديه اروپا از روزهاي نخست پيروزي دونالد ترامپ در انتخابات رياست‌جمهوري امريكا با تشكيل جلسه‌اي فوري اعلام كرد كه به دنبال ايفاي نقش بيشتر در مسائل بين‌المللي و احياي استقلال سياسي و اقتصادي و امنيتي خود است؛ اتفاقي كه به نظر مي‌رسد در دو ماه گذشته به سرعت شكل گرفته و در حال پيشروي نيز هست.