پشت پرده يك قطعنامه جنجالي
تلاش‌هايي كه به در بسته خورد
ميثم سليماني
با گذشت حدود يك هفته از راي تاريخي شوراي امنيت سازمان ملل عليه شهرك‌سازي رژيم صهيونيستي در اراضي اشغالي، رفته رفته ابعاد تازه‌تري از پشت پرده اين راي‌گيري روشن مي‌شود. در حالي كه روابط رژيم صهيونيستي با اعضاي شوراي امنيت كه به اين قطعنامه راي مثبت دادند سرد و سردتر مي‌شود اما روايت‌هايي كه از ساعت‌هاي قبل از راي‌گيري كه منتشر شده نشان مي‌دهد اوضاع براي رژيم صهيونيستي و كابينه بنيامين نتانياهو بسيار وخيم‌تر از آن چيزي شده كه تصور مي‌شد. به گزارش روزنامه اسراييلي هاآرتص جمعه گذشته چند ساعت قبل از راي‌گيري در شوراي امنيت سازمان ملل، بنيامين نتانياهو با وزير امور خارجه نيوزيلند، موري مك كولي تماس تلفني برقرار مي‌كند. نيوزيلند كه به همراه سنگال، مالزي و ونزوئلا اين قطعنامه را به شوراي امنيت آورده بود، طرف مذاكره نتانياهو قرار گرفت تا آنها پس از مصر كه يك روز پيش از آن از ارايه اين قطعنامه صرف‌نظر كرده بودند، با تل‌آويو همكاري و از طرح عقب‌نشيني كند. برخي گزارش‌ها حاكي از آن است كه يك مقام ارشد وزارت خارجه اسراييل به سفير نيوزيلند هشدار داده بود در صورت راي به اين قطعنامه سفارت خود در ولينتگتون را در اعتراض به اين حركت تعطيل خواهند كرد. سفير نيوزيلند نيز عنوان كرد كه اين موضوع را به وزارت خارجه منتقل مي‌كند. اما اتفاقي كه در نيويورك در حال رخ دادن بود بسيار متفاوت از شرايطي بود كه نتانياهو انتظار آن را مي‌كشيد. تماس تلفني نتانياهو را مي‌توان تقريبا آخرين تلاش براي جلوگيري از راي‌گيري يا حداقل به تعويق انداختن آن براي خريد زمان اندك دانست. اما آنگونه كه ديپلمات‌هاي غربي كه روايت گفت‌وگوي تلفني نتانياهو وزير خارجه نيوزيلند را شنيده‌اند، مي‌گويند گفت‌وگو‌هاي ميان مك كولي با نتانياهو بسيار خشن و تهديد آميز بوده است كه اين نوع از مكالمه ميان اسراييل و كشورهاي غربي نيز بي‌سابقه بوده است. يك ديپلمات غربي كه نخواست نامش فاش شود به هاآرتص در خصوص مكالمه نتانياهو و مك كولي عنوان كرد، نتانياهو در مكالمه خود با وزير خارجه نيوزيلند مي‌گويد: اين تصميم شما افتضاح است. من از شما مي‌خواهم كه آن را پشتيباني و تبليغ نكنيد. نتانياهو در ادامه مي‌افزايد: اگر شما همچنان به ترويج و ارايه اين قطعنامه پافشاري كنيد از نظر ما اين يك اعلام جنگ خواهد بود. همچنين اين اقدام مي‌تواند به عواقبي همچون قطع رابطه ميان دو طرف منجر شود و ما سفيرمان را به اورشليم (بيت‌المقدس) فرا مي‌خوانيم. اما مك‌كولي حاضر به عقب‌نشيني از اين راي نشد و به نتانياهو گفت كه اين قطعنامه مطابق با سياست‌هاي ما است و در راستاي آن رو به جلو حركت مي‌كنيم. اين گفت‌وگوي تلفني در حالي با چنين تنشي همراه بود كه تنها يك ماه قبل‌تر از آن نتانياهو كاملا مرد متفاوتي در برابر مك كولي بود. نتانياهو در سفر مك كولي به سرزمين‌هاي اشغالي رفتاري دلپذير، دوستانه و پر از گرما از خود به نمايش گذاشت. او ميزباني گرمي از وزير خارجه نيوزيلند انجام داد و دو طرف بر گسترش روابط با يكديگر توافق كردند. آنگونه كه ديپلمات‌هاي غربي عنوان مي‌كنند، مك كولي در طول دوسال گذشته به‌طور مداوم به دنبال حل مساله اسراييل و فلسطين در شوراي امنيت بود و با نتانياهو نيز بر سر اين قطعنامه مذاكره كرده بود و به گفته مقامات نيوزيلند اين قطعنامه يك نسخه بسيار نرم‌تر و معتدل‌تر از قطعنامه اوليه بود كه روز جمعه در نهايت به تصويب رسيد. با اين وجود نيوزيلند به‌طور جدي به‌دنبال توقف شهرك‌سازي در سرزمين‌هاي اشغالي بوده است و همواره خواستار مذاكرات مستقيم و بدون پيش شرط در خصوص راه‌حل دو‌كشوري بوده است. اما نتانياهو همواره اين موضوع را رد كرده و تمايلي از خود براي مذاكره نشان نداده است و در طول چند هفته گذشته نيز پيام‌هايي ميان نتانياهو و مك كولي رد و بدل شده است. با اين وجود به نظر مي‌رسيد نتانياهو معتقد بود كه در حال حاضر مسائله فلسطين چندان براي جهان اهميت ندارد كه وي بخواهد به آن توجه نشان دهد. با اين حال يك ديپلمات غربي عنوان كرد كه راي متفاوت جمعه ثابت كرد و نشان داد كه ارزيابي نتانياهو از شرايطي كه اسراييل در آن قرار دارد، اشتباه بود. با اين حال به نظر مي‌رسد نتانياهو نسبت به اتفاقي كه هفته گذشته افتاده به كشورهايي كه راي مثبت به آن دادند چنگ و دندان نشان مي‌دهد و حتي ممكن است سفير خود را از نيوزيلند فرا بخواند، اما به نظر مي‌رسد فشارهاي بين‌المللي پرقدرت‌تر از خشم نتانياهو است. زيرا روز گذشته كابينه رژيم صهيونيستي مجوز 600 خانه‌اي كه بنا بود در اراضي اشغالي و در شرق بيت‌المقدس تاسيس شود را از دستور كار شهرداري خارج كرد كه نشان مي‌دهد اسراييل نيز نمي‌تواند به قطعنامه لازم‌الاجراي شوراي امنيت بي‌توجه باشد. از طرفي اگرچه نتانياهو اكنون پس از اين واقعه خشمگين است و ديدار خود با ترزا مي، نخست‌وزير بريتانيا را لغو كرده است اما او تنها طرف مقابل را تنبيه نكرده بلكه اكنون اين خود نتانياهو است كه مورد تنبيه قرار گرفته و حمايت اين كشورها را نيز از دست داده است. با اين حال جان كري كه در روزهاي آخر صدارت خود در سمت وزارت خارجه فعاليت مي‌كند آنگونه كه وعده داده، قصد دارد پارامترهاي جديدي را در راستاي روند صلح خاورميانه ترسيم كند. اين در حالي است كه نتانياهو و كابينه او معتقدند اوباما و تيم سياست خارجي او با راي ممتنع خود در شوراي امنيت، پشت پرده اين قطعنامه را رقم زدند تا فشارها را بر اسراييل براي پذيرش صلح افزايش دهد.
بريتانيا و امريكا متهم اصلي
با اين حال طبق گزارشي كه هاآرتص منتشر كرده، ديپلمات‌هاي غربي و اسراييلي مي‌گويند پس از اينكه مصر از ارايه اين قطعنامه سر باز زده، نيوزيلند، سنگال در پشت مالزي و ونزوئلا كه روابطي با اسراييل ندارند قرار گرفتند و با حمايت از آن فشارها را براي هماهنگي با فلسطينيان و بازگشت قطعنامه به ميز شوراي امنيت افزايش دادند. اما در اين بين نيز بريتانيا نقش مهم و حياتي را ايفا كرده است. آنگونه كه ديپلمات‌هاي غربي مي‌گويند، بريتانيا به‌شدت نيوزيلند را براي تداوم فشار و تشويق بر راي‌گيري حمايت كرده است. حتي گفته مي‌شود بريتانيا چند روز پيش از ارايه قطعنامه به‌شدت فعال بوده است. حتي ديپلمات‌هاي اسراييلي مي‌گويند كه اطلاعاتي را در اختيار دارند كه ديپلمات‌هاي بريتانيا به‌طور مستقيم با فلسطيني‌ها در ارتباط بودند و در جمله‌بندي قطعنامه اوليه نيز كه توسط مصر عصر روز چهارشنبه ارايه كرد نيز همكاري كردند. البته طبق گفته ديپلمات‌هاي اسراييلي، اين كار انگليسي‌ها مخفيانه و بدون اطلاع اسراييل بوده است. اكنون اين سوءظن بين اسراييلي‌ها به وجود آمده كه در تمام آن روزها بريتانيا با همكاري امريكا به دنبال آن بوده كه قطعنامه آنگونه كه باب ميل باراك اوباما، رييس‌جمهور ايالات متحده بوده تنظيم شود بدون اينكه بخواهد به‌طور مستقيم در تدوين آن دخالت كند. يك ديپلمات ارشد اسراييلي مي‌گويد كه ما مي‌دانيم چگونه يك قطعنامه در شوراي امنيت تنظيم مي‌شود و اين متني نيست كه توسط فلسطيني‌ها يا مصر تنظيم شده باشد بلكه اين متن را يك قدرت غربي تنظيم كرده است. ران درمر، سفير اسراييل در ايالات متحده در مصاحبه با رسانه‌هاي امريكايي در روز دوشنبه كه انجام داد، پيش‌تر گفته بود كه دولت اوباما در پشت اين قطعنامه بوده و در تدوين آن همكاري داشته است اما روشن نيست كه منظور سفير اسراييل در امريكا چه چيزي بوده است. ديپلمات‌هاي غربي نيز تاحدي شرح اطلاعاتي كه همكاران اسراييلي عنوان كرده است را تاييد كرده‌اند. آنها نيز مي‌گويند كه بريتانيا نقش عمده‌اي در تدوين اين قطعنامه و به جريان انداختن دوباره آن ايفا كرده است. اما هيچ مدركي دال بر اينكه دولت امريكا در پشت صحنه اين موضوع حركت كرده، وجود ندارد. اما با اين وجود هاآرتص نوشت: جان كري، وزير خارجه امريكا و سوزان رايس، مشاور امنيت ملي كاخ سفيد 10 روز قبل از جلسه شوراي امنيت، با هياتي از مقامات فلسطيني (تشكيلات خودگردان) در واشنگتن ديدار كرده و به آنها وعده دادند در صورتي كه لحن قطعنامه ميانه‌رو و خنثي باشد، آن را وتو نخواهند كرد. آنها همچنين از صائب عريقات، عضو ارشد تشكيلات خودگردان و ديگر اعضاي هيات فلسطيني خواستند اين ديدار فوق محرمانه باقي بماند. رايس اما تاكيد كرده بود دولت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور منتخب امريكا براي فلسطين بسيار خطرناك خواهد بود زيرا مواضعش درباره مناقشات فلسطين- اسراييل با تمام دولت‌هاي امريكايي بعد از سال 1967 متفاوت است.
تلاش براي جلب نظر روسيه
بسياري معتقدند كه تلفن نتانياهو با وزير امور خارجه نيوزيلند پايان تلاش‌هاي نتانياهو براي جلوگيري از ارايه پيش‌نويس اين قطعنامه به شوراي امنيت بوده است. در حالي چند ساعت قبل از راي‌گيري نتانياهو تلاش مي‌كند تا ولادمير پوتين، رييس‌جمهور روسيه را نيز متقاعد كند كه با اين قطعنامه همراهي نكند، اما اين اتفاق رخ نداد در حالي كه پيش‌تر اسراييل به درخواست روسيه به راي‌گيري در مجمع عمومي در مورد جنايت جنگي در سوريه همراهي كرد و در آن جلسه غايب بود. كاملا روشن نيست كه چه مكالمه‌اي بين نتانياهو و پوتين اتفاق افتاده است اما كمتر از يك ساعت قبل از راي‌گيري يك درام واقعي در محل مقر سازمان ملل در نيويورك رخ مي‌دهد. در حالي كه اعضاي شوراي امنيت در حال آماده كردن متن‌هاي سخنراني خود و بحث‌هاي عمومي پس از راي‌گيري هستند به ناگاه ويتالي چوركين، سفير روسيه به اتاق خود براي مشاوره پشت درهاي بسته مي‌رود. يك ديپلمات غربي مي‌گويد پس از اينكه چوركين از اتاق خود خارج مي‌شود و در جمع 14كشور ديگر شوراي امنيت قرار مي‌گيرد، پيشنهاد به تعوق انداختن قطعنامه به پس از كريسمس را مي‌دهد. چوركين عنوان كرده بود كه من متعجب هستم از كشورهايي با اين شتاب كه به‌دنبال به راي گذاشتن اين قطعنامه هستند و حتي عنوان مي‌كند اين موضوع بحث و بررسي بيشتري شود. اما اظهارات چوركين مورد توجه هيچ يك از نمايندگان قرار نگرفت و همگي درخواست كردند تا به سمت جلو پيش بروند. زيرا بسياري نگران بودند كه اگر اين پيش‌نويس تا ژانويه به تعويق بيفتد و دولت جديد روي كار بيايد مشخص نيست چه اتفاقي براي اين پيش‌نويس خواهد افتاد. اما برخي عنوان مي‌كنند كه هيچ‌كس شايد به ياد نداشته باشد كه تمامي سفرا بخواهند تا اين حد با سرعت به سمت تصويب يك قطعنامه پيش بروند و تنها چند دقيقه بعد قطعنامه با 14 راي موافق و يك راي ممتنع به تصويب مي‌رسد.