كدام يك از سالن‌هاي تئاتر ما استاندارد هستند؟!
حميدرضا نعيمي
نمايشنامه نويس و كارگردان
اجازه دهيد صحبتم را با يك خاطره و تجربه شخصي آغاز كنم؛ زماني كه براي اجراي نمايش «ددالوس و ايكاروس» كار همايون غني‌زاده به آلمان و بعد از آن به تئاتر بزرگ و مشهور «باربيكن» در لندن رفتيم، با موضوع بسيار جالبي رو به رو شديم. قرار بود در سالن اجراي نمايش ما، شعله كوچكي آتش روشن كنيم اما از اول و همين كه اين موضوع را با مسوولان تئاتر هر دو كشور در ميان گذاشتيم، واكنش يكساني از هر دو طرف گرفتيم؛ هر دو آنها به‌شدت با اين اقدام مخالفت كردند.
آنها وسيله غيراستاندارد ما را كه براي روشن كردن آتش با خود به همراه برده بوديم، كنار گذاشتند و خودشان وسيله‌اي استاندارد خريداري كردند كه شعله بسيار اندك در حد شعله يك فندك روشن مي‌كرد و به ما گفتند تا حتما از همين وسليه استفاده كنيم.
از سوي ديگر براي همان شعله كوچك كه در حد شعله يك فندك بود، يك تيم آتش‌نشاني كنارسالن حضور داشت و علاوه بر آنها، دو مامور آتش‌نشاني در تمام مدت اجراي نمايش پشت صحنه و در سكوت مستقر بودند تا زماني كه اجراي نمايش ما به پايان رسيد. هر دو گروه براي تامين امنيت جاني همه تماشاگران و اعضاي گروه اجرا‌كننده در سالن حضور داشتند و بعد از مواجه شدن با اين اتفاق، مدام به اين فكر مي‌كردم ما مدام در سالن‌هاي تئاترمان آتش روشن مي‌كنيم، وسايل برقي و الكترونيكي غيراستاندارد روي صحنه مي‌آوريم و هيچ كس نمي‌گويد اينها خطرناك است و نبايد روي صحنه تئاتر به كار گرفته شود. هيچ كس حتي درباره ايمني آنها پرسشي را مطرح نمي‌كند اما همين برخورد كوچك را با وضعيت استانداردسازي در تئاترهاي خودمان مقايسه كنيد.
آقاي ايرج راد، مديرعامل پيشين خانه تئاتر سال‌هاست در حال نظارت بر تمام جزييات ساخت و ساز ساختمان جديد خانه تئاتر در خيابان سميه است. در اين ساختمان، يك سالن تئاتر به معناي واقعي حرفه‌اي هم در حال تكميل و آماده‌سازي است. اعضاي خانه تئاتر براي لحظه لحظه ساخت اين سالن، مدام با كارشناسان آتش‌نشاني در تماس هستند. در اين ميان گاه كارشناسان آتش‌نشاني ايرادهايي را مطرح مي‌كنند كه ممكن است به نظر برسد ايرادهاي بني‌اسراييلي است اما اعضاي خانه تئاتر ناچار هستند براي عبور از يك مرحله ساخت و ساز و ورود به مرحله جديد، همه استانداردهاي خواسته شده از سوي آتش‌نشاني و نكات ايمني را رعايت كنند تا در پايان مجوزي كه مورد تاييد سازمان آتش‌نشاني باشد، دريافت كنند.
و حالا با تشريح اين مثال اين پرسش را مطرح مي‌كنم كه كدام يك از تالارهاي خصوصي تئاتر تهران از نظر ايمني جان تماشاگران مورد تاييد سازمان آتش‌نشاني، شهرداري و مركز هنرهاي نمايشي است؟! اساسا كارشناسان مركز هنرهاي نمايشي در قبال تاييد امنيت يك مكان نمايشي چه ضمانتي داده‌اند؟! اگر يكي از همين سالن‌ها خداي نكرده، دچار حريق يا هر اتفاق ديگري شود، آيا آن كارشناس از نظر حقوقي و كيفري مورد بازخواست محاكم قضايي قرار خواهد گرفت؟! آيا خود موسسان و مديران تالارهاي خصوصي تئاتر با مبحث امنيت‌سازي و رفاه حال تماشاگران و گروه‌هاي اجرا‌كننده، آشنايي دارند؟ آيا فضاهايي براي خروج اضطراري تماشاگران در هنگام بروز خطرات احتمالي در اين سالن‌ها تعبيه شده است.
در كلانشهر تهران زندگي مي‌كنيم؛ جايي كه در آن همزمان با اجراي نمايش در يكي از بزرگ‌ترين و حرفه‌اي‌ترين تئاترهاي كشور يعني تالار وحدت، ناگهان برق منطقه قطع مي‌شود و اين تالار در كمال شگفتي، داراي يك دستگاه ژنراتور ذخيره برق نيست تا گروه نمايشي بتواند بدون بروز هر مشكلي به اجراي خود ادامه دهد.
اين اتفاقي بود كه براي نمايش «سقراط» در چهارمين دوره اجراي آن رخ داد و گروه ما ناچار شدند 25 دقيقه صبر كنند تا مسوولان خدوم و زحمتكش تالار وحدت، اداره برق را متقاعد كنند كه هر چه زودتر برق سالن وصل شود و گروه بتوانند اجراي خود را در حضور 800 تماشاگر حاضر در سالن، ادامه دهند. وقتي در حرفه‌اي‌ترين تئاتر پايتخت با چنين اتفاقاتي رو به رو مي‌شويم، براي اين تئاترهاي غيراستاندارد و بدون كيفيت تحت نام تئاتر خصوصي چه انتظاري مي‌توان داشت؟! سرويس‌هاي بهداشتي اين سالن‌ها، فضاهاي انتظار و لابي آنها و فضايي كه تماشاگران بتوانند اتومبيل‌هاي خود را پارك كنند (چراكه آنها از پاركينگ بي‌بهره هستند)، كيفيت و راحتي صندلي‌ها و نشيمن‌گاه‌هاي اين سالن‌ها كه معمولا با شيب بسيار تند ساخته شده‌اند مانند صندلي‌هاي تالار حافظ، تماشاگر را از ديدن تئاتر دچار عذاب مي‌كند و ده‌ها ايراد جدي ديگر، مرا به عنوان يك كارگردان حرفه‌اي در عرصه تئاتر به اجراي نمايش در اين سالن‌هاي خصوصي تئاتر تشويق نمي‌كند.
در جريان هستم و نام‌هايي را شنيده‌ام كه به عنوان كارشناسان حقوقي مركز هنرهاي نمايشي، اين تالارهاي را براي اجراي نمايش، مناسب تشخيص داده‌اند و اگر سالني از طرف مركز، مناسب تشخيص داده شود، بر اساس قانون حق اجراي نمايش را دارد پس بايسته است كه تالارهاي ما از تمام ويژگي‌هاي استاندارد و نكات ايمني برخوردار باشند تا دست كم مخاطبان در برابر بخشي از اتفاقات غيرمترقبه و نه مترقبه، مصون بمانند.
البته لازم است اين نكته را هم يادآوري كنم كه با توجه به تمام تلاش‌هاي مثبت و خوبي كه از سوي مركز هنرهاي نمايشي براي گسترده شدن تئاتر در سطح عمومي جامعه مي‌كند، ضروري است بخش اعظمي از كمك‌هايش را بر ايمن‌سازي و تشريفات سالن‌هاي خصوصي و دولتي تئاتر متمركز كند.