بردن جادوي هنر به روستاها
حسين نوروزي
اواخر سال 1345 بود كه كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان، درحالي كه كمتر از يك‌سال از عمرش مي‌گذشت، يك «قاطر» را به كتاب‌هاي كودكان مجهز كرد و در كوه و كمر، به عنوان نخستين كتابخانه سيار روستايي، به مهماني كودكان عشاير قشقايي در استان فارس رفت. در همان سال، اتوبوسي هم در تهران تجهيز شد كه به مناطق حاشيه شهر و بيمارستان‌هاي كودكان رفت و به اين ترتيب، پروژه «كتابخانه سيار كودك و نوجوان» روستايي و شهري كليد خورد. جيپ، لندرور، ميني‌بوس، اتوبوس، وانت و در مواقعي موتوسيكلت و قاطر، وسايل حمل‌ونقل بعدي كتابخانه‌هاي سيار روستايي و شهري شدند.
امروز و بعد از يك مراسم رسمي افتتاحيه، همزمان 31 كتابخانه سيار روستايي به ناوگان كتابخانه‌هاي سيار كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان اضافه مي‌شوند. تا اين لحظه، 118 كتابخانه سيار روستايي و 20 كتابخانه سيار شهري كانون پرورش فكري در ايران فعال است، كه از امروز، رقم كلي كتابخانه‌هاي سيار در سراسر كشور، به 169 مركز مي‌رسد.
با آغاز به كار مراكز جديد، پس از نيم‌قرن فعاليت، آمار كتابخانه‌هاي ثابت، سيار شهري و روستايي و مراكز پستي كانون، به 1012 مركز مي‌رسد.
رشد و توسعه كمي مراكز كانون با محوريت كتابخانه‌هاي سيار، و خصوصا سيار روستايي، يكي از درست‌ترين سياست‌هاي فعلي اين نهاد است كه اگر به‌درستي و با برنامه‌ريزي دقيق ادامه يابد، مايه خير مردمان روستاهاي ايران است. با گسترش انواع كلاس‌ها، فرهنگسراها، موسسات خصوصي و دولتي ويژه كودك و نوجوان، همچنين رشد نفوذ گوشي‌هاي هوشمند و تبلت‌ها، در عمل، كانون پرورش فكري در شهرها ديگر آن كانون يگانه دهه 40 نيست؛ اما در روستاها يا مناطق حاشيه شهرها، كه با كمترين امكانات و بضاعت مالي اندك، جمعيت كودك و نوجوان از هر امكاني به دور هستند، حضور كتابخانه‌هاي سيار كانون پرورش فكري منشأ شادي‌هاي كوچك اما تاثيرگذار در آينده خواهد بود.
نام مراكز كانون پرورش فكري، با تغيير از «كتابخانه» به «مركز فرهنگي و هنري»، نشان‌دهنده اين است كه هرچند محتوا و هدف همه فعاليت يك مركز به كتاب و كتاب‌خواني برمي‌گردد، اما قالب اين فعاليت‌ها متنوع است: از انيميشن و فيلم و تئاتر گرفته تا كارگاه‌هاي نقد ادبي، داستان و شعرنويسي و كلاس‌هاي كاردستي و نجوم و رباتيك.
در اين ميان، يك مركز سيار روستايي، كه به طور ميانگين 30روستا را تحت پوشش فعاليت ماهانه‌اش قرار مي‌دهد، با تنها يك مربي/ راننده، در هر روستا صدها كودك و نوجوان را با هنر و فرهنگ آشنا مي‌كند. مربي اين مركز، هم راننده ماشين است و هم بخش زيادي از فعاليت‌هاي چهل‌گانه كانون را براي بچه‌هاي روستاها انجام مي‌دهد: راننده‌اي كه تئاتر بازي مي‌كند، كتاب مي‌خواند، فيلم نمايش مي‌دهد، بازي‌هاي محلي و سنتي را اجرا مي‌كند، نقاشي مي‌آموزد و...
توسعه مراكز سيار كانون پرورش فكري با محوريت مراكز سيار روستايي، علاوه بر رعايت عدالت در توزيع امكانات فرهنگي و هنري، باعث مي‌شود كه در دورافتاده‌ترين مناطق كشور كه گاه حتي جاده و آب و برق هم ندارند، بچه‌ها با جادوي ادبيات و هنر آشنا شوند؛ و كدام كودكي است كه اجراي يك تئاتر زنده را فراموش كند، تجربه نوشتن يك داستان را، تجربه كشيدن يك نقاشي را فراموش كند؟ و كمترين تاثير، شايد همين خاطره‌اي باشد كه در آينده، مسيرهاي متفاوتي پيش پاي اين كودكان مي‌گذارد.
از ميان آثار اعضاي مركز فرهنگي و هنري سيار روستايي، داستان‌ها و نقاشي‌هاي بسياري بوده كه در پنج‌دهه گذشته، جوايز بين‌المللي و ملي زيادي به خود اختصاص داده‌اند. هنرمندان بسياري، از دل همين اعضاي مراكز روستايي به جامعه فرهنگ و هنر كشور پيوسته‌اند.
كانون مي‌تواند در اين مسير، راه را براي همكاري و همراهي موسسات و انجمن‌هاي مردم‌نهاد باز كند، راهي بزرگ براي بردن جادوي هنر و ادبيات به روستاها، براي تمام بچه‌هاي ايران.