«اعتماد» بررسي مي‌كند
امنيت ملي به چه معناست؟
گروه احزاب|بي‌ترديد شما هم اين جملات را زياد شنيده‌ايد يا خوانده‌ايد؛ «در راستاي امنيت ملي، امنيت ملي به مخاطره افتاد، اين اقدام برخلاف امنيت ملي است، امنيت ملي نيازمند اتحاد ملي است، امنيت ملي را نبايد دستخوش بازي‌هاي سياسي كرد، امنيت ملي وابسته به حل پرونده هسته‌اي و پيروزي اقتصادي است، اين گروه بر خلاف امنيت ملي گام برداشت و...» اين جملات و نظاير آن در بسياري از مواقع، شاه‌بيت گفته‌هاي فعالان سياسي- امنيتي و حكومتي است. رژيم‌هاي سياسي در جهان امروز منافع ملي و امنيت ملي شان با هم پيوندي ناگسستني دارند. كمتر جايي را مي‌شود مثال آورد كه مديران نظام‌هاي سياسي به راحتي با تهديدات و عوامل تهديدساز امنيت ملي كنار بيايند و با آن برخوردي سلبي و جدي نداشته باشند. هر چند مولفه‌ها و پارامترهاي امنيت ملي در نظام‌هاي سياسي امروز جهان به دليل هيبت و هويت آن نظام سياسي با يكديگر تفاوت‌هايي از زمين تا آسمان دارد اما همه اين مدل‌هاي حكومتي چه دموكراتيك، چه آريستوكراتيك و چه خودكامه و توتاليتر در پاسداري و پاسباني از امنيت ملي‌شان با كسي شوخي ندارند و همچون هم مي‌انديشند چرا كه «امنيت ملي» خط قرمز هر نظام سياسي است. اما به واقع در دنياي امروز حكومتداري و برداشته شدن بسياري از مرزهاي فرهنگي و سياسي، اركان امنيت ملي متشكل از چه ركن‌هايي است و بر اساس چه پارامترها و المان‌هاي ارزشي، ايدئولوژيك، اقتصادي و سياسي و نظامي‌اي طراحي و تدوين مي‌شود؟ «امنيت» و «ملي» از منظر طراحان پروژه امنيت ملي داراي چه شاخصه‌ها و نمايه‌هايي است؟ اهداف اصلي امنيت ملي چيست و چه مقاصدي را جست‌وجو مي‌كند؟ چه كساني بايد امنيت ملي گرا به مثابه يك سند ملي به نگارش درآورند؟ نظر و جايگاه مردم در طراحي سند امنيت ملي كجاست و چيست؟ امنيت ملي چگونه با چالش و بحران مواجه مي‌شود؟
يكم؛ امنيت ملي چيست؟
از زماني كه حكومت‌هاي پراكنده ملوك الطوايفي و امپراتوري‌هاي بزرگ جاي خود را به دولت‌هاي ملي يا كشور - دولت‌ها دادند و اين دولت‌هاي ملي به صورت واحد اصلي مناسبات بين‌المللي درآمدند، اصطلاح امنيت ملي بر سر زبان دولتمردان و رهبران نظامي افتاد. مفهوم امنيت همزاد جوامع انساني كوچك و بزرگ بوده است.
طبعا امنيت ملي مفهوم جديدي است كه با پيدايش پديده دولت‌هاي ملي در دوران معاصر پديدار شده است. امنيت عبارت است از توانايي يك كشور در دفع تهديدهاي خارجي عليه حيات سياسي يا منافع ملي خود. يكي از نخستين كساني كه امنيت ملي را تعريف كرده است، والتر ليپمن (Lippman-walter) نويسنده و محقق امريكايي است. او مي‌گويد: يك ملت وقتي داراي امنيت است كه در صورت اجتناب از جنگ بتواند ارزش‌هاي اساسي خود را حفظ كند و در صورت اقدام به جنگ بتواند آن را پيش ببرد. جست‌وجوي امنيت از مهم‌ترين كشش‌ها و انگيزه‌هاي انساني است. اين كشش با جوهر هستي انسان پيوندي ناگسستني دارد. حفظ ذات و صيانت نفس از اساسي‌ترين ميل‌هاي انسان است. انسان‌ها در پي برآوردن نيازهاي زيستي با يكديگر وارد مناسبات گوناگون شده و تشكيل جامعه مي‌دهند.
مهم‌ترين نياز هر جامعه، خواه يك طايفه يا قبيله يا يك قوم يا كشور باشد، تامين امنيت آن جامعه و افراد آن است. كشورها از جهات مختلف از جمله امكانات مادي و معنوي مانند موقعيت سوق الجيشي، منابع طبيعي، جمعيت، سطح رشد اقتصادي، انسجام داخلي و ثبات سياسي در يك سطح نيستند.
اهداف اصلي امنيت ملي
حفظ استقلال و تماميت ارضي، تحقق رفاه مردم و ثبات سياسي كشور، حفظ و اشاعه ارزش‌هاي ملي و اقتصادي، فراهم كردن امكان فراغت خاطر نسبت به تهديدهاي احتمالي و... از مهم‌ترين اهداف امنيت ملي است. در يك نظام سياسي دموكراتيك، وظيفه دولت، تامين امنيت ملي است. در واقع، برآيند تمامي وظايف و كاركردهاي دولت در يك نظام دموكراتيك، تامين امنيت مليبه مفهوم امنيت تمامي افراد جامعه است. بنابراين مي‌توان گفت كه دولت، كارخانهاياست كه محصول آن، امنيت است و همه ابزارها، اختيارات و قدرتي كه در اختيار نهاددولت قرار دارد، براي حصول اين هدف اصلي است. دولت‌هاي مختلف براي تامينامنيت ملي براساس برداشت و تعريفي كه از آن دارند، سياست‌ها و راهبردهاي خاصيرا تدوين مي‌كنند. بنابراين، اتخاذ يك سياست امنيتي، مبتني بر پيشفرضها و انتظاراتياست كه نخبگان سياسي يك كشور در مورد امنيت ملي و موضوع و مصداق آن دارند. اين جاست كه اهميت نوع نظام سياسي در تعيين موضوع و مصداق امنيت ملي مشخصميشود. به طور كلي، ساخت نظام سياسي حاكم، مهم‌ترين نقش را در تعيين سياست امنيتي و تعريف امنيت و تفسير تهديدها ايفا مي‌كند. اما به واقع مختصات و مشخصات امنيت ملي از منظر كارگزاران و بازيگران سياسي اصلاح‌طلب و اصولگرا همگون است يا آنكه تفاوت‌هايي در پارادايم اصلاح‌طلبان و اصولگرا درباره اين موضوع مهم وجود دارد؟ بي ترديد اين‌گونه نيست. چرا كه انتظارات و مطالبات اصلاح‌طلبان و اصولگرايان در ميدان سياست با يكديگر تفاوت‌هاي عمده‌اي دارد و از همين منظر، امنيت ملي از نگاه دو جناح تفاوت‌هاي عمده‌اي با يكديگر دارد. اما به طور كلي در تدوين راهبرد امنيتي از سوي بازيگران فراجناحي و جناحي، عوامل گوناگوني دخيل هستند كه آنها را مي‌توان بدين‌ترتيب ذكر كرد:
1 - انديشه و ادراك ذهني نخبگان و تصميم‌گيرندگان سياسي 2- شرايط سياسي، اقتصادي و فرهنگي حاكم بر جامعه 3 - نظام بين‌الملل و تحميلات ناشي از آن4 - موقعيت ژئوپوليتكي كشور 5- اهداف ملي كوتاه‌مدت و بلندمدت.
سياست‌هاي امنيتي ايران
هدف نهايي در سياست‌هاي داخليو خارجي جمهوري اسلامي ايران نيز تامين امنيت ملي است. بدون ترديد در شكلگيريسياستهاي امنيتي داخلي و خارجي ايران هم متغيرهاي مختلف موثر بوده كه تاحدزيادي متاثر از پيروزي انقلاب اسلامي است.