قصه تلخ و دردناك
پناهجويان در اروپا
محمود فاضلي
كارشناس مسايل اروپا
قصه تلخ و دردناك وضعيت پناهجويان در سراسر جهان همچنان ادامه دارد و همه روزه جهان شاهد مشكلات هزاران پناهجويي است كه سرزمين خود را براي رسيدن به زندگي بهتر ترك كرده‌اند. كميسيون اروپا در جديدترين موضع‌گيري خود پيشنهاد داده است كشورهاي اروپايي طي دو سال آينده 50 هزار پناهجو را به طور مستقيم از كشورهاي خاورميانه و آفريقا بپذيرند كه به نظر مي‌رسد هدف از اين اقدام ارايه مسيرهاي قانوني براي ورود پناهجويان به اروپا باشد. اتحاديه اروپا همچنين قصد دارد با اجراي اين طرح ضمن جلوگيري از انتخاب راه‌هاي پرخطر براي ورود پناهجويان به اروپا، با قاچاقچيان انسان كه در چند سال اخير بسيار فعال بوده‌اند، مبارزه كند و در عين حال ورود پناهجويان به كشورهاي عضو اين اتحاديه
را مديريت كند.
مواضع جديد كميسيون اروپا در حالي است كه در ماه مارس سال 2016، «دونالد تاسك» رييس شوراي اروپا، ضمن انتقاد از برخي كشورهاي اروپايي كه مرزهاي خود را به روي پناهجويان بسته بودند، از پناهجويان غيرقانوني خواست كه «بي دليل» به اروپا نيايند و «فريب» قاچاقچيان انسان را نخورند.
پيش از اين نيز در سال 2015 و همزمان با ورود موج پناهجويان غيرقانوني به اروپا، كميسيون اروپا اجراي برنامه‌اي 2 ساله را آغاز كرده بود كه بر «اسكان» پناهجويان استوار بود و به پناهجوياني محدود مي‌شد كه از راه‌هاي غيرقانوني خود را به خاك اروپا رسانده بودند. اما با پايان يافتن آن، طرح جديد با تكيه بر «اسكان دوباره» پناهجويان پيشنهاد شد كه شامل سازماندهي مستقيم انتقال پناهجويان از كشورهاي خارج از اتحاديه اروپا بود. هدف از برنامه قبلي ساماندهي 160 هزار نفر از اين پناهجويان در اروپا بود اما طي دو سال گذشته كشورهاي عضو اتحاديه اروپا فقط 32 هزار نفر
را اسكان دادند.
آقاي «آوراموپولوس» مسوول امور مهاجران اتحاديه اروپا كه خود يك يوناني است و كشورش در خط مقدم عبور هزاران پناهجو قرار دارد، در جلسه اخير اين كميسيون اعلام داشت «ورود غيرمنظم پناهجويان به مرزهاي اروپا به ميزان قابل توجهي كاهش يافته، بنابراين ما بايد تلاش‌هاي‌مان را براي گسترش مسيرهاي قانوني به اروپا افزايش دهيم تا اين روش، نخستين انتخاب پناهجويان براي كسب حمايت كشورهاي اروپايي باشد.» براساس اين برنامه، قرار است تا ماه اكتبر 2019، حدود 37 هزار پناهجو از كشورهاي خاورميانه و تركيه و حدود 13 هزار نفر هم از آفريقا وارد كشورهاي
اروپايي شوند.
براي اين كار بودجه‌اي برابر با نيم ميليارد يورو در نظر گرفته شده كه به كشورهايي در اروپا تعلق خواهد گرفت كه حاضر به پذيرش پناهجويان براساس اين برنامه باشند. كميسيون اروپا مدعي است اين برنامه براي انتقال «آسيب‌پذيرترين افرادي صورت مي‌گيرد كه نيازمند محافظت جامعه جهاني هستند» و برنامه انتقال از تركيه و اردن مثل گذشته ادامه خواهد داشت، چون اين كشورها با بحران آوارگان سوري روبه‌رو هستند. تمركز اين برنامه بر افزايش پذيرش مهاجران از كشورهاي ليبي، مصر، نيجر، سودان، چاد و اتيوپي خواهد بود.
اتحاديه اروپا از يك سال پيش برنامه‌اي را تحت عنوان «طرح نجات اجتماعي پناهجويان» آغاز كرده است كه هدفش برطرف كردن نيازهاي اوليه پناهجوياني است كه جزو اقشار آسيب‌پذير هستند. اين طرح بزرگ‌ترين پروژه كمك‌هاي بشردوستانه اروپا براي پناهجويان در تركيه است. اتحاديه اروپا برنامه‌اي را از سپتامبر سال 2016 براي كمك به پناهجويان سوري در تركيه آغاز كرده است كه طرح نجات اجتماعي پناهجويان نام دارد. اين طرح بزرگ‌ترين پروژه كمك‌هاي بشردوستانه اروپا براي پناهجويان در تركيه است.
طبق شواهد موجود شرايط بسياري از پناهجويان بدتر و شرايط سلامت آنها وخيم‌تر شده است و اين افراد علاوه بر اينكه با كمبود موادغذايي و آب مواجه هستند، در اماكني پر جمعيت اقامت داشته و دايما با خشونت‌هاي پليس رو به رو هستند. كميته ضد شكنجه شوراي اروپا اخيرا طي گزارشي فاش كرد پناهجوياني كه در ميان آنان زنان و كودكان هم به چشم مي‌خورند در شرايط بدي زندگي مي‌كنند. اعضاي اين كميته متشكل از يك نفر پزشك در آوريل و جولاي گذشته حدود 20 محل اقامت پناهجويان، ايستگاه‌هاي پليس و پست مرزي در يونان را مورد بازرسي قرار دادند. اين وضعيت در حالي ادامه دارد كه بنابر اعلام كميسيون اروپا، يونان و سازمان‌هاي مردم‌نهاد اين كشور از سال 2015 ميلادي 371 ميليون يورو براي برنامه اقدامات ضروري دريافت كرده‌اند. اين كمك علاوه بر 510 ميليون يورويي است كه براي بحران پناهجويان در سال‌هاي 2014 تا 2020 به يونان
پرداخته مي‌شود.
با وجود تلاش‌هاي صورت گرفته نهادهاي اروپايي و كشورهاي درگير با موضوع پناهجويان، اما انتقادات به وضعيت پناهجويان در اين كشور ادامه دارد. سازمان پزشكان بدون مرز در گزارش اخير خود پليس بلغارستان، كرواسي و مجارستان را به از سرگيري خشونت عليه مهاجران و پناهجويان به ويژه كودكان، در تلاش براي جلوگيري از ورود آنها به
اروپا متهم كرد.
به گفته استفان مويساينگ، رييس بخش بالكان سازمان پزشكان بدون مرز در صربستان «براي كودكان و جوانان مهاجري كه تلاش دارند صربستان را ترك كنند پديده خشونت امري رايج است و عمدتا پليس مرزي اتحاديه اروپا در آن نقش دارد.»
به ادعاي او«در شش ماه نخست سال 2017 ميلادي، 92 درصد از كودكان و نوجوانان مهاجر و پناهجو به كلينيك‌هاي بهداشت رواني سازمان پزشكان بدون مرز مراجعه كرده و در گزارش‌هاي خود درباره خشونت فيزيكي پليس بلغارستان، مجارستان و كرواسي يا مقامات مرزي اشاره كرده‌اند. شرم آور است كه كشورهاي عضو اتحاديه اروپا به عمد از خشونت براي جلوگيري از پناهنده شدن جوانان و كودكان به اين اتحاديه استفاده مي‌كنند. اين امر باعث آسيب جدي رواني و فيزيكي مي‌شود و آنها را آسيب‌پذير مي‌كند.»