مصر، بازيگر جديد بحران سوريه

دور تازه‌اي از مذاكرات آستانه قرار است به زودي از سر گرفته شود و استفان دي ميستورا فرستاده سازمان ملل در پرونده سوريه با سفر به روسيه مقدمه‌چيني‌هاي لازم براي برگزاري اين نشست و نشست ژنو را آغاز كرده است. خيرت عبدالرحمانوف وزير خارجه قزاقستان اعلام كرد كه به زودي تاريخ برگزاري نشست آستانه7 مشخص خواهد شد. دور قبلي مذاكرات آستانه با توافق ايران، روسيه و تركيه به ايجاد چهارمين منطقه كاهش تنش در ادلب سوريه منجر شده بود و اين منطقه به سه منطقه ديگر كه در شمال شهر حمص، در حومه دمشق و منطقه الغوطه الشرقيه ايجاد شده اضافه شد. نيروهاي ناظر ايراني، روسي و تركي نيز به استان ادلب اعزام شده‌اند و مسووليت اجراي طرح مناطق كاهش تنش در ديگر مناطق به عهده روسيه خواهد بود. جرج كرول سفير ايالات متحده در قزاقستان هم روز چهارشنبه اعلام كرد كه كشورش به زودي هيات خود براي حضور در آستانه را معرفي خواهد كرد. وي ضمن تاكيد بر اينكه واشنگتن دعوتنامه‌اي براي حضور در نشست آتي آستانه را دريافت نكرده است گفت هنوز زمان دقيق برگزاري اين نشست مشخص نيست و به محض اينكه اين دعوتنامه‌ها ارسال شود امريكا نيز نمايندگان خود را معرفي خواهد كرد. بعد از انتشار اخباري مبني بر اينكه مصر به عنوان عضو ناظر در نشست آتي آستانه براي حل بحران سوريه حضور پيدا مي‌كند، يك منبع ديپلماتيك مصري تاكيد كرده كه هنوز اين كشور دعوتنامه‌اي براي شركت در اين نشست دريافت نكرده است. اين منبع تاكيد كرده كه آنچه در رسانه‌ها به عنوان ارسال دعوتنامه براي حضور مصر در اين نشست منتشر شده در واقع بررسي و مذاكره در خصوص كشورهايي است كه مي‌توانند به عنوان ناظر در نشست آستانه حضور داشته باشند كه مصر هم در اين فهرست قرار دارد. اين منبع اعلام كرد كه مصر اقدامات متعددي براي حل سياسي بحران سوريه در چارچوب قطعنامه 2254 شوراي امنيت انجام داده است و اين كشور از هيچ تلاشي براي حل بحران سوريه با همكاري ديگر طرف‌هاي تاثيرگذار دريغ نخواهد كرد و به دنبال تقويت مسير گفت‌وگو به منظور پايان دادن به ريخته شدن خون غيرنظاميان سوري است.
همپيمانان ديرين
به صورت آشكار يا پنهان در چند ماه گذشته مصر به صورت فعالي وارد خط بحران سوريه شده است، قاهره در چند محور تلاش‌هايي را انجام داده كه با همكاري اردن به نتايج خوبي هم رسيده است و دمشق از آن استقبال كرده است. شايد هيچ دو كشوري به اندازه مصر و سوريه رابطه مستحكم و ريشه‌داري نداشته باشند، يكي از نشانه‌هاي اين رابطه عميق و تاريخي را مي‌توان در پرچم‌ رسمي دو كشور مشاهده كرد كه بازمانده جمهوري متحد عربي است. جمهوري مشتركي كه طي آن مصر و سوريه متحد شده و در سال 1958 جمهوري متحد عربي را به رياست جمال عبدالناصر تشكيل دادند. بعد از تشكيل جمهوري متحد عربي پرچمي با سه نوار قرمز، سفيد و سياه طراحي شد كه دو ستاره سبز در دل خود داشت، اين دو ستاره سبز نماد اتحاد مصر و سوريه بود. گرچه هنوز سوريه از همان پرچم قديمي استفاده مي‌كند اما مصر در دوران حسني مبارك و در سال 1984 نماد دو ستاره مياني پرچم را حذف و عقاب صلاح‌الدين ايوبي را جايگزين آن كرد. اين جمهوري عربي يكي از اصلي‌ترين نمايندگان ناسيوناليسم عربي به شمار مي‌رفت تا اينكه جمهوري مشترك دمشق و قاهره در سال 1961 با خروج سوريه از آن از بين رفت اما 10 سال بعد زماني كه انور سادات در مصر، حافظ اسد در سوريه و معمر القذافي در ليبي به قدرت رسيده بودند اتحاد جمهوري‌هاي عربي مجددا شكل گرفت. راه مصر از اين اتحاد زماني جدا شد كه تصميم گرفت با اسراييل سازش كند. سازشي كه سوريه زير بار آن نرفت و در طول 6 سال گذشته هدف توطئه‌ و جنگي جهاني قرار گرفت كه مقاومت دمشق در برابر تل‌آويو را هدف قرار داده است.
عبدالفتاح السيسي رييس‌جمهور مصر از زماني كه روي كار آمده تلاش كرده تا به صورت روشن از آنچه انقلاب سوريه ناميده مي‌شود حمايت نكند و در عوض از ارتش ملي سوريه در جنگي كه عليه تروريسم در شهرهاي خود دارد جانبداري مي‌كند و قاهره در خصوص پرونده سوريه در صف كشورهايي قرار مي‌گيرد كه از حكومت بشار اسد حمايت كرده و به دنبال حل سياسي بحران اين كشور هستند. پايگاه تحليلي ساسه پست در گزارشي در اين خصوص نوشته كه حمايت عبدالفتاح السيسي از بشار اسد زماني آشكار شد كه او در گفت‌وگو با تلويزيون پرتغال در سال 2016 گفته بود كه دولت سوريه تصميم گرفته تا در بحران سوريه از ارتش اين كشور حمايت كند و راهكار سياسي را اولويت اصلي براي حل بحران مي‌داند. عمق روابط مصر و سوريه در شرايطي كه اغلب كشورهاي عربي در طول چندسال گذشته تصميم گرفته‌اند تا به دمشق پشت كنند آنجا عيان مي‌شود كه همكاري امنيتي دو كشور در بالاترين سطح خود ادامه دارد. 18 اكتبر سال گذشته يك هيات امنيتي عاليرتبه به رياست علي المملوك، رييس سازمان اطلاعات سوريه به قاهره سفر كرده و با «خالد فوزي» رييس سازمان اطلاعات عمومي مصر ديدار كرده بود.
ساسه پست نوشته كه اين هماهنگي‌هاي امنيتي تا آنجا ادامه پيدا كرده است كه يك تيم 18 نفره از خلبان‌هاي مصري در پايگاه هوايي حماه حضور دارند و دو ژنرال ارتش مصر با اتاق عمليات ستاد مشترك ارتش سوريه در ارتباط هستند و حتي در سپتامبر سال 2016 بعد از سفر به سوريه در خاك اين كشور گشت ميداني داشته‌‌اند و در نشست اتاق عمليات درعا مشاركت كرده‌اند. بعد از انتشار اين خبر منابع نظامي مصري از اظهارنظر در خصوص اين خبر خودداري و به همين بسنده كردند كه ارتش مصر همواره ديدگاه ثابتي دارد كه بايد بر اساس آن ديدگاه، از ارتش‌هاي عربي منطقه حمايت كند و اجازه ندهد كه اين ارتش‌ها دچار فروپاشي شوند زيرا اين مساله به ضرر اتحاد كشورهاي منطقه خواهد بود. اين منابع به روزنامه العربي الجديد گفته بودند كه ارتش مصر در ياري و دراز كردن دست خود به سوي ارتش‌هاي عربي با هدف ايجاد ثبات و امنيت در خاورميانه كوتاهي نخواهد كرد و تلاش خواهد كرد با گروه‌هاي مسلحي كه بعد از انقلاب‌هاي عربي ايجاد شده‌اند، مقابله كند.
مصر با مشاركت در توافقي كه سال جاري ميان گروه‌هاي مسلح معارض و دولت سوريه براي آتش‌بس در الغوطه الشرقيه ايجاد شده بود، رسما به يكي از بازيگران تاثيرگذار بحران سوريه تبديل شده است. مصر تلاش‌هاي خود در خصوص حل بحران سوريه را با حمايت از ميانجيگري جديدي كه به توقف درگيري‌ها در حمص منجر شد، افزايش داد و بعد از آن هم در ماه جاري ميلادي از پروژه آتش‌بس جديدي در جنوب دمشق حمايت كرده است. ساسه‌پست نوشته اما نمي‌توان به اين ماجرا بي‌توجه بود كه تلاش‌هاي مصر در پرونده بحران سوريه با روابط اين كشور با امارات و عربستان كه موضع نسبتا متفاوتي در خصوص بحران سوريه دارند در ارتباط نباشد، بر اساس اين گزارش مصر به نوعي منافع ابوظبي و رياض را كه حالا دست‌شان از پرونده سوريه كوتاه شده و از بركناري بشار اسد هم نااميد شده‌اند، تامين مي‌كند تا در هرگونه توافقي كه در خصوص آينده سوريه ايجاد مي‌شود منافع اين دو كشور نيز لحاظ شود. از طرفي دستگاه اطلاعات عمومي مصر در طول چند ماه گذشته به مقر اصلي گفت‌وگوها و ميانجيگري‌هاي اخير در خصوص سوريه تبديل شده است در حالي كه اين موضوع قاعدتا جزو اختيارات وزارت خارجه مصر است اما دستگاه اطلاعاتي اين كشور كه با اختيارات فراواني كه از السيسي دريافت كرده به يكي از نهادهاي قدرتمند در مصر تبديل شده است، مسووليت اداره نقش قاهره در پرونده بحران سوريه را بازي مي‌كند؛ نقشي كه قاهره براي خود در سوريه دست و پا مي‌كند در واقع نقش يك ميانجي واقعي است كشوري كه هم رابطه ديرينه و تاريخي با سوريه دارد و هم يكي از همپيمانان كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس و حامي منافع آنها به شمار مي‌رود. از طرفي عربستان هم بعد از شكست در متحد كردن معارضان سوري هرچقدر نفوذ در ميان گروه‌هاي معارض سوري داشته به دولت مصر انتقال داده تا به اين ترتيب قاهره بتواند در كنار ايران و تركيه به نقش آفريني در حل پرونده بحران سوريه كه به روزهاي پاياني خود نزديك شده است، بپردازد.

 پسرعموي بشار اسد در قاهره

با رشد و بهبود رابطه‌ قاهره و دمشق كه در طول دوران رياست‌جمهوري يكساله محمد مرسي آسيب زيادي ديده بود، منابع آگاه مصري به روزنامه العربي الجديد گفته‌اند كه «عماد الاسد» پسر عموي بشار اسد در راس هياتي امنيتي و سياسي راهي قاهره شده است و با خالد فوزي، رييس سازمان اطلاعات مصر ديدار كرده است. اين منابع تاكيد كرده‌اند كه اين ديدار نشان‌دهنده همكاري و هماهنگي سياسي و امنيتي ميان دمشق و قاهره است. اين منابع تاكيد كرده‌اند كه عماد الاسد به درخواست مصر براي هماهنگي در خصوص توسعه مناطق كاهش تنش و ايجاد آتش‌بس در مناطقي كه نيروهاي ارتش سوريه حضور پررنگ دارند به قاهره سفر كرده است. به اين ترتيب گروهي از معارضان سوري هم با هماهنگي‌هاي صورت گرفته از سوي قاهره موفق شده‌اند با پسرعموي بشار اسد ديدار كرده و هركدام ديدگاه خود نسبت به تحولات پرونده سوريه را ارايه داده‌اند و يكي از موضوعات اصلي اين ديدار به سرنوشت بشار اسد رييس‌جمهور فعلي سوريه مربوط بوده است.