گفت‌وگو با جابر رمضاني كارگردان «ناتمام»
گفت‌وگوي پيش رو نخستين شماره از پرونده‌اي است كه قرار است به سينماي كوتاه داستاني ايران در سال‌هاي اخير بپردازد. در اين سلسله مصاحبه‌ها با فيلمسازان پيرامون معايب و محاسن اين عرصه گپ و گفتي داشتيم كه خواندنش براي علاقه‌مندان سينما خالي از لطف نيست. نخستين گفت‌وگو با جابر رمضاني صورت گرفته است؛ كارگردان جواني كه شايد در تئاتر شناخته شده‌تر از سينما باشد، حال آنكه نمايش «به آهستگي برف»به كارگرداني او اين روزها روي صحنه مي‌رود. من در مقطع كارشناسي ادبيات نمايشي خواندم وكار را با تئاتر شروع كردم. چند نمايش روي صحنه بردم هم در جشنواره‌هاي دانشگاهي و فجر شركت داشتم و هم در سالن‌هاي تئاتر شهر و مولوي اجرا رفته‌ام. همچنين نمايش‌هايم تقريبا در هشت فستيوال اروپايي روي صحنه رفته‌اند. در حال حاضر هم درمقطع كارشناسي ارشد كارگرداني تئاتر مي‌خوانم اما از ابتدا به سينما گرايش داشتم. در مقطع كارشناسي گروهي چهار نفري به نام سوراخ تو ديوار تشكيل داديم. نخستين فيلم گروه بازي‌نامه به كارگرداني پوريا كاكاوند بود كه در سال 90 در جشنواره پروين اعتصامي موفق به دريافت جايزه بهترين بازيگر زن و مرد و بهترين كارگرداني و در جشن خانه سينما در همان سال كانديداي دريافت جايزه بهترين فيلمنامه شد. دومين فيلم گروه هم «ناتمام» من بود. در پيش‌توليد كار جديدم هستم. حس مي‌كنم در ناتمام محافظه‌كار وترسو عمل كردم ولي اقتضاي كار اولم بود. الان دلم قرص‌تر است و مي‌توانم به سينماي مورد علاقه‌ام نزديك‌تر شوم. در چند ماه آينده اجراي تئاتر هم دارم.
يادگيري سينما و تجربه اول
من دو دوره فيلمسازي گذراندم؛ يكي ورك‌شاپ‌هاي آموزشي ويسينگ وودز در بمبئي هند و ديگري دوره تخصصي فيلمسازي اي‌‌ال‌اس در تايلند كه دوره‌هاي چهار، پنج ماهه بودند. قبل از ناتمام در ورك‌شاپ‌ها تجربه‌هايي داشتم و قطعا تجربه اولم نيست. تجربه اول براي آزمون و خطاست. من از تئاتر آمدم و بخشي از كارگرداني، بازيگرداني و درآوردن روابط را ياد گرفته بودم اما در سينما يك بخش تكنيكال وجود دارد كه براي ياد گرفتن آنها به ورك‌شاپ‌ها رفتم. ويسينگ وودز در سرتاسر جهان شعبه دارد. دانشگاه معتبر و گران‌قيمتي هم هستند. نكته مهم اين دانشگاه استوديوهاي مجهز آن است كه فكر نمي‌كنم نمونه آن را در دانشگاه‌هاي كشور خودمان داشته باشيم. همه كلاس‌ها در استوديو‌ها برگزار مي‌شدند مثلا براي تدريس مباحث نورپردازي در استوديو‌ها تجهيزات نوري را تست مي‌كرديم.
مشكلات و فشارهاي فيلم كوتاه ساختن
تهيه‌كننده فيلم خودم بودم و در كارهاي كوتاه نمي‌توان انتظار داشت كسي تهيه‌كننده كار شود چون گردش مالي براي تهيه‌كننده‌اش نخواهد داشت. در اختيار گذاشتن دوربين‌هاي قديمي و ريل و چنين چيزهايي در اختيار جوان‌ها از سوي انجمن هم با تهيه‌كنندگي متفاوت است و با امكانات آنها نمي‌توان فيلم خوب ساخت. بچه‌هاي فيلم‌كوتاه‌ساز از جيب خودشان پول مي‌گذارند و در خوشبينانه‌ترين حالت با جوايزي كه مي‌برند شايد خرجي كه كردند بازگردد. من فيلم «ناتمام» را با دوربين 5دي مارك سه ساختم اما بدم نمي‌آمد با رد يا الكسا بسازم. خيلي‌ها به دليل كمبود بودجه يا فيلم نمي‌سازند يا آن طور كه دل‌شان مي‌خواهد نمي‌توانند فيلم بسازند. اما اين تمام ماجرا نيست. نمي‌توانيم فقط غر بزنيم و كنار بنشينيم. در همين شرايط فيلم‌هاي كوتاه خوب هم ساخته مي‌شود. پول مهم است اما آدم خلاق و با مطالعه و فيلم ببين هم زياد نيست. در حال حاضر هيچ جشنواره‌اي در ايران براي فيلم كوتاه جلسه نقد و بررسي نمي‌گذارد يا به شيوه درستش نمي‌گذارد. اما فيلمساز نياز به بازخورد دارد تا ببيند چقدر درست عمل كرده. در فستيوال‌هاي ما اختتاميه مهم‌تر از روزهاي نمايش است در حالي كه برعكس است و در روزهاي نمايش تو فرصت داري فيلم خودت را در بين فيلم‌هاي ديگر ببيني، در سالن باشي و عكس‌العمل مخاطبت را ببيني. در همين جشنواره نهال چقدر به فيلم‌ها مي‌خنديدند؟ اگر در آن لحظه كارگردان در سالن باشد برد كرده چون كاستي‌هايش را مي‌فهمد. جايزه بسيار مهم است ولي بايد در فيلمساز يك آگاهي نسبي وجود داشته باشد. من آگاهم كه «ناتمام» معمولي است و بدك نيست همان طور كه وقتي فيلم خوبي بسازم بايد آگاه باشم كه فيلم خوب است.
وضعيت فيلم كوتاه در حال حاضر
نااميد نيستم و فكر مي‌كنم فيلمسازان خوبي داريم. مثلا فيلم سوزن آناهيتا قزويني‌زاده فيلم خوبي است و آن را بيشتر از كار اولش دوست دارم. نويد دانش هم كه فيلمنامه كارش را با هم نوشتيم فيلمساز خوبي است. سعيد روستايي، ابوالفضل كاهاني و...
در حال حاضر چه در حوزه تئاتر و چه در حوزه فيلم فستيوال‌هاي زيادي وجود دارد. براي مثال مي‌توانم دقيق بگويم كه سالانه 80جشنواره تئاتر در كشور برگزار مي‌شود، پس جايي براي ديده شدن هست. در مورد فيلم مساله مهم اين است كه در بين اعضاي يك گروه فيلمسازي يك نفر به عنوان مدير امور بين‌الملل وجود داشته باشد و فيلم بايد در بازار جهاني عرضه شود، اين مساله در ديده شدن فيلم بسيار مهم است.