آيا فرستادگان رياض به صلح سوريه رضايت مي‌دهند؟

پنجشنبه‌شب در شرايطي اجلاس معارضان سوريه در رياض با عنوان «رياض 2» به پايان رسيد كه به نظر مي‌رسد مخالفان تحت حمايت عربستان سعودي، همچنان بر مواضع گذشته خود اصرار دارند. در اين نشست كه با عنوان نشست «بسط‌يافته» با حضور 140 نماينده از گروه‌هاي معارض سوري طي روزهاي چهارشنبه و پنجشنبه هفته گذشته در رياض برگزار شد، قرار بود به خواست عربستان سعودي و استفان دي‌ميستورا نماينده دبيركل سازمان ملل متحد در امور سوريه يك صداي واحد از اپوزيسيون اسد به گوش برسد. كليدي‌ترين نكته‌اي كه در بيانيه پاياني گروه‌هاي معارض به چشم مي‌خورد، تكرار مواضع قبلي در مورد «عدم گفت‌وگو با دولت بشار اسد» بود. گروه‌هاي معارض سوري دو سال بعد از اجلاس قبلي خود در رياض باز هم تكرار كردند كه حاضر به پذيرش هيچ راهكار سياسي تحت نظارت دولت كنوني سوريه نيستند و خواستار تشكيل يك دولت انتقالي در دمشق هستند اما در عين حال از سازمان ملل متحد خواستند تا امكان مذاكره مستقيم ميان معارضان با نمايندگان دولت مركزي سوريه را ايجاد كند. بر اساس اين بيانيه گروه‌هاي معارض تاكيد مي‌كنند كه به هيچ ترتيبي حاضر به پذيرش نقش بشار اسد در دوران انتقالي و هر توافقي تحت نظارت سازمان ملل متحد نيستند. اين موضع‌گيري در شرايطي منتشر مي‌شود كه اكثر مخالفان پيشين نقش بشار اسد در دوره انتقالي، اكنون نرمش بيشتري نشان داده‌اند، از جمله ايالات متحده امريكا كه در بيانيه مشترك ترامپ و پوتين، حاضر به حمايت از تعهد بشار اسد به برگزاري يك انتخابات آزاد و منصفانه تحت نظارت سازمان ملل متحد شد و رجب طيب اردوغان رييس‌جمهور تركيه كه به نظر مي‌رسد اخيرا، موضع هميشگي خود براي مخالفت با دولت بشار اسد را كنار گذاشته است و حتي روز جمعه دولت او «احتمال مذاكره با دولت بشار اسد در مورد آينده كردهاي سوريه» را رد نكرد.
نشست «بسط يافته» رياض 2 با هدف تعيين هيات مذاكره‌كننده جديد معارضان سوري در دور جديد مذاكرات صلح سوريه در ژنو برگزار شد. به نوشته العربيه، بسمه قضماني، يكي از چهره‌هاي ارشد گروه‌هاي معارض گفته است: «در مذاكرات رياض 2، هر سه شاخه معارضان با يكديگر توافق كردند كه يك هيات مشترك به مذاكرات ژنو اعزام كنند. اين هيات شامل 50 نماينده گروه‌هاي معارض مي‌شود.» بر اساس متن بيانيه معارضان در رياض 2 كه توسط رويترز منتشر شده است اين گروه‌ها اعلام كرده‌اند كه «بدون كناره‌گيري بشار اسد از قدرت و اعضاي نظام حاكم در آغاز دوره انتقالي» نمي‌توان مذاكرات منصفانه‌اي برگزار كرد. با اين حال اين بيانيه از سازمان ملل متحد مي‌خواهد «اقدامات فوري لازم براي فعال كردن فرآيند سياسي و اصلاح گفت‌وگوهاي ژنو براي برگزاري مذاكرات مستقيم و بدون پيش‌شرط بين نمايندگان معارضان و نظام سوريه» انجام دهد.
دور جديد مذاكرات ژنو قرار است چهارشنبه اين هفته برگزار شود و با توجه به تحولات اخير، از جمله پايان تسلط داعش بر سرزمين‌هاي سوريه و قدرت بازيافته بشار اسد در اكثر سرزمين‌هاي اين كشور، پيش‌بيني مي‌شود شرايط متفاوتي نسبت به دوره‌هاي قبل داشته‌باشد. طي چهار دوره گفت‌وگوي پيشين ژنو، سازمان ملل متحد و قدرت‌هاي جهاني موفق نشده‌بودند گروه‌هاي معارض را به مذاكره رودررو با دولت سوريه قانع كنند. همزمان با اين مذاكرات دولت روسيه با همكاري ايران و تركيه، برنامه جديدي براي برگزاري گفت‌وگوهاي ملي در سوريه پيشنهاد داده است. بر اساس اين برنامه قرار است نمايندگان گروه‌هاي معارض از جمله گروه‌هاي تحت حمايت عربستان در كنار كردها در نشستي با عنوان «كنگره مردم سوريه» در شهر سوچي شركت كنند. بر اساس توافق‌هايي كه هفته گذشته ميان روساي جمهوري ايران، تركيه و روسيه صورت گرفت، در اين كنگره قرار است گفت‌وگوهايي براي نگارش قانون اساسي جديد سوريه انجام شود.  روسيه ابتدا تاريخ برگزاري كنگره مردم سوريه در سوچي را 18 نوامبر (يك هفته پيش) تعيين كرده‌بود، اما به دليل مخالفت تركيه با حضور نمايندگان كردها در اين كنگره و همچنين عدم تمايل گروه‌هاي معارض سوري كه در نشست آستانه حضور داشتند، برگزاري اين نشست به تاخير افتاد. تاريخ تعيين شده بعدي براي برگزاري كنگره مردم سوريه، هفته جاري و پيش از برگزاري نشست ژنو بود، اما بر اساس گزارش‌هايي به نقل از گروه‌هاي كرد سوريه، برگزاري اين كنگره تا ماه فوريه سال 2018 (بهمن‌ماه) به تاخير افتاده است.
نرمش تركيه در برابر اسد
بعد از برگزاري نشست رهبران روسيه، ايران و تركيه در سوچي، رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه در اظهاراتي «احتمال گفت‌وگو با دولت بشار اسد» در مورد مساله كردهاي سوريه را امكان‌پذير دانست. به گزارش روزنامه حريت تركيه، رجب طيب اردوغان در مسير بازگشت از شهر سوچي به آنكارا، در هواپيما به خبرنگاران همراهش گفته است: «همان‌گونه كه مي‌دانيد همواره تا آخرين لحظه درهاي سياست باز مي‌ماند.» وي در مورد احتمال گفت‌وگو با دولت دمشق در مورد مساله كردها گفت: «غيرمنصفانه است اگر بگوييم چنين كاري هيچ نتيجه‌اي نخواهد داشت و قبل از آنكه اتفاقي بيفتد آن را رد كنيم.» اردوغان از آغاز بحران داخلي سوريه در سال 2011 همواره از حاميان اصلي گروه‌هاي معارض محسوب مي‌شد و خواهان كناره‌گيري بشار اسد از قدرت بود و حتي يك بار گفته‌بود كه حضور نظامي تركيه در شمال سوريه براي پايان دادن به حكومت دولت مركزي در دمشق است. اردوغان هر چند در ماه‌هاي اخير ادبيات نرم‌تري نسبت به گذشته در پيش گرفته است، اما همچنان اشاره مي‌كند كه از نظر او، مسووليت ريخته‌شدن خون صدها هزار سوري و آوارگي ميليون‌ها نفر در طول بحران 6 ساله داخلي بر عهده بشار اسد است.
در عين حال تركيه طي يك سال گذشته حاضر شده است همكاري‌هاي خود را با تهران و مسكو كه از اصلي‌ترين حاميان دولت مركزي در سوريه هستند افزايش دهد. مشاركت تركيه در مذاكرات آستانه به عنوان يكي از تضمين‌كنندگان آتش‌بس و همچنين شركت رجب طيب اردوغان در اجلاس سه جانبه سوچي، از نشانه‌هاي نرم‌تر شدن موضع تركيه در قبال حكومت مركزي سوريه است. تركيه در عين حال نيروهاي دموكراتيك سوريه را شامل كردهاي تحت حمايت امريكا در شمال سوريه كه اكنون بر شهر رقه تسلط دارند و شبه‌نظاميان وابسته به آن با عنوان يگان‌هاي مدافع خلق، گروهي تروريستي قلمداد مي‌كند. بر همين اساس با وجود موافقت تركيه با برگزاري «كنگره مردم سوريه» در سوچي براي نوشتن قانون اساسي جديد سوريه، اردوغان همچنان بر عدم مشاركت كردها در اين كنگره تاكيد دارد. نكته‌اي كه باعث شد رسانه‌هاي تركيه نظر او را در مورد احتمال گفت‌وگو با بشار اسد سوال كنند، اين بود كه اردوغان در مسير بازگشت از سوچي اشاره كرد كه بشار اسد، كه دو روز پيش از نشست سه جانبه، ايران، تركيه و روسيه با پوتين ديدار كرده‌بود، موضعي مشابه تركيه داشته و با مشاركت كردها در كنگره مردم سوريه مخالف بوده است.