يونان؛ به دنبال حل اختلافات
با همسايگان
محمود فاضلي
دولت چپگراي يونان كه گام‌هاي نهايي خود را براي انجام اصلاحات اقتصادي بر‌مي‌دارد، در عرصه سياست خارجي نيز به استثناي تركيه به دنبال بهبود روابط خود با همسايگان به ويژه مقدونيه و آلباني است. در روزهاي اخير نخستين دور جديد مذاكرات بين مذاكره‌كنندگان يونان و مقدونيه به رياست آقاي نيميج، نماينده ويژه دبيركل سازمان ملل در نيويورك آغاز شد. نيميج پيش از آغاز مذاكرات اعلام كرده بود كلمه «مقدونيه» بخشي از نام تركيبي پيشنهادي خواهد بود و يونان 25 سال پيش يعني از سال 1993 وقتي نام موقتي «جمهوري يوگسلاوي سابق مقدونيه» انتخاب شد، استفاده از عبارت «مقدونيه» را پذيرفته است.
نماينده ويژه دبيركل بر اين باور است اگر 25 سال ديگر هم صبر كنيم شرايط به مراتب بدتر خواهد شد. با توجه به شرايط مناسبي كه اينك به وجود آمده است پيشنهاد جديدي مطرح خواهم كرد. ايده‌هايي در گذشته براي سال‌هاي طولاني بررسي شده است. در پي اجراي تدابير اعتمادسازي پيشنهادي وزير خارجه يونان و عدم بيان اظهارات تحريك‌آميز از طرف دولت جديد اسكوپيه و همچنين علاقه طرفين جهت حل و فصل مساله نام روند مثبتي ايجاد شده است. نام‌هاي پيشنهادي كه در گذشته ارايه شده مجددا در مذاكرات مطرح خواهد شد. اينك گفت‌وگوها در مورد استفاده از لغت تركيبي جهت تعريف نام كشور ادامه دارد. دولت جديد اسكوپيه علاقه دارد مساله حل و فصل شده و دولت يونان نيز حل مساله را صلاح مي‌داند. شهروندان دو كشور نيز حاضرند راه‌حل‌هايي كه مطابق با منافع ملي آنها باشد را بشنوند و از حل و فصل مصالحه‌جويانه مساله حمايت كنند. نيميج ضمن اشاره به موضوعات جانبي اعتقاد دارد مسائل جانبي در كنار مساله نام در هر دو طرف وجود دارد كه بسيار مهم است. در صورت حل و فصل مساله اصلي، مي‌توان به اين موضوعات جانبي نيز پرداخت. وي مساله هويت و استفاده از نام جديد توسط تمامي كشورها را از موضوعات جانبي مورد توجه اسكوپيه و موضوعات تاريخي، غصب ميراث تاريخي، كتب درسي مقدونيه از موضوعات جانبي مورد توجه آتن معرفي كرد.
وزيران خارجه يونان و مقدونيه اخيرا در شهر تسالونيكي يونان ديدار دوجانبه داشته‌اند. در اين ديدار تقويت روابط و همكاري‌هاي دوجانبه و اجراي تدابير اعتمادسازي مورد بحث قرار گرفت. با توجه به افزايش جو مخالفت با استفاده از نام مقدونيه در يونان وزارت خارجه تمايل داشت از انجام تجمعات اعتراضي در مقابل محل ملاقات در تسالونيكي جلوگيري كند. يونان براي جمهوري مقدونيه نامي مي‌خواهد كه مقدونيه يوناني را از اين كشور تفكيك كند. آتن از نام تركيبي كه توسط همه كشورها و سازمان‌هاي بين‌المللي مورد استفاده قرار گيرد حمايت مي‌كند. فعاليت ديپلماتيك دولت يونان در حالي ادامه دارد كه 68 درصد مردم يونان با استفاده از عبارت مقدونيه در نام تركيبي كشور همسايه مخالف و فقط 6/23 درصد شركت‌كنندگان در اين نظرسنجي با استفاده از عبارت مقدونيه در نام تركيبي موافق هستند.
وزير خارجه مقدونيه مدعي است هيچكدام از دو كشور نبايد امتياز و حق انحصاري استفاده از عبارت مقدونيه را داشته باشند. براي يونان مهم است بين كشور و منطقه يوناني مقدونيه تفكيك ايجاد شود و براي ما نيز مهم است ترديدهايي كه در مورد موضوعات هويتي وجود دارد، برطرف شود. مقدونيه فقط متعلق به يونان يا كشور مقدونيه نيست چرا كه منطقه بزرگي را در بر مي‌گيرد و بهترين پاسخ براي مساله الحاق‌گرايي مي‌تواند اصل عدم استفاده انحصاري از اين عبارت باشد.
لاوروف وزير خارجه روسيه اعتقاد دارد فعال شدن روند گفت‌وگوها در مورد مساله نام رسمي جمهوري يوگسلاوي سابق مقدونيه به تمايل امريكا جهت عضويت اين كشور به ناتو مرتبط است و يونان هيچ دليلي ندارد از مواضع خود عقب‌نشيني كند. گفت‌وگوها پيرامون حل و فصل مساله FYROM براي دوره طولاني به حالت نيمه فعال در آمده بود و فقط پس از اينكه امريكا تصميم گرفت اسكوپيه بايد به ناتو ملحق شود، مجددا فعال شد. از نگاه روس‌ها در مورد هر نامي كه يونان و اسكوپيه به توافق برسند و اين نام در قانون اساسي تصويب شود بديهي است كه تمامي كشورها نام جديد را به رسميت خواهند شناخت.
اسقف اعظم كليساي ارتدكس يونان نيز در چند مرحله نگراني خود از مذاكرات پيرامون مساله مقدونيه را ابراز كرد. موضع كليسا در مورد اين مساله كاملا روشن است و در نامه ارسالي به نخست وزير ملاحظات ما قيد شده است. با دقت و هوشياري و نگراني نظاره‌گر تحولات هستيم و اگر لازم باشد مجددا بيانيه‌اي صادر خواهيم كرد. رهبر كليساي ارتدوكس در نامه خود به نخست‌وزير يونان مخالفت خود با استفاده از نام مقدونيه براي كشور همسايه يونان را ابراز و تاكيد كرده بود كليسا تمايل ندارد در كار وزارت خارجه دخالت كند اما كليسا و ملت جهت دفاع از يوناني بودن مقدونيه خون داده و نمي‌تواند استفاده از نام مقدونيه توسط كشور ديگري را بپذيرد. از نگاه او مساله مقدونيه داراي پارامترهاي كليسايي نيز هست كه از نظر كليسا بسيار جدي است. در چنين موضوع مهمي كليسا نمي‌تواند بي‌تفاوت باشد.
حزب محافظه‌كار نئودموكراسي يونان به عنوان اصلي‌ترين مخالف سياست‌هاي دولت و حزبي كه خود مبتكر اختلافات با مقدونيه در دهه 90 ميلادي است اعتقاد دارد راه‌حلي كه براي مساله نام پيشنهاد خواهد شد بايد تمامي ابعاد مساله را مدنظر قرار دهد و اين حزب راه‌حلي كه رضايت‌بخش نباشد و تمامي پارامترها را لحاظ نكند، نمي‌پذيرد. نام تركيبي بايد موقعيت جغرافيايي كشور را تعريف كرده، از سوي كشورها و سازمان‌هاي بين‌المللي استفاده شود و سوم اينكه اسكوپيه از رفتار الحاق‌گرايانه و ادعاهاي ارضي كه از طريق نقشه‌هاي مقدونيه بزرگ بيان مي‌شود، اجتناب كند.