رطوبت، بلاي جان تكيه قاجاري معاون‌الملك
فرزانه قبادي
بوي نم لاي ويترين‌هاي موزه مردم‌شناسي پيچيده، كمركش ديوارها نشانه بارندگي چند روز پيش را با لكه‌هاي رطوبت حفظ كرده‌اند، آينه‌كاري‌هاي ديوار مقبره حسين‌خان معين‌الرعايا (باني تكيه معاون‌الملك) طبله كرده‌اند و در بخش‌هايي از ديوار جدا شده‌اند. تكيه معاون‌الملك كرمانشاه سال‌هاست حال و روز خوشي ندارد و بعد از هر بارندگي تخريب كاشي‌هاي منحصر به‌فرد آن بر اثر رطوبت فزاينده شدت مي‌گيرد. آن روزها كه حسين خان تصميم به ساخت بنا در مجاورت رودخانه آبشوران گرفت، براي هدايت آب‌هاي زيرزميني كه احتمال آسيب به بنا را داشتند هم تدبيري انديشيده بود و كانالي را براي هدايت اين آبها به سمت رودخانه آبشوران طراحي كرده بود. جريان توسعه شهري و ساخت خيابان و پاساژ روي مسير عبور رودخانه آبشوران، اين كانال‌ها را تخريب كرد و حالا رطوبت ناشي از آب‌هاي زيرزميني كه بعد از هر بارندگي ميزان آن افزايش پيدا مي‌كند، تبديل به جدي‌ترين چالش اين بناي قاجاري شده است.
«عليرضا برشاهي» مدير پايگاه ميراث فرهنگي تكيه معاون‌الملك در خصوص وضعيت رطوبت در بنا مي‌گويد: «خانواده معيني به دليل اينكه از عهده خرج و مخارج بنا برنمي‌آمدند سال‌ها آن را به حال خود رها كرده بودند تا اينكه در سال 52 تكيه را به اداره حفظ آثار ملي تحويل دادند. در همان سال‌ها بخشي از بنا و كاشي‌هاي آن كه بر اثر رطوبت تخريب شده بود بازسازي و مرمت شد. اما مشكل رطوبت همچنان وجود داشت، بعد از ساخت و سازهايي كه در منطقه صورت گرفت اين مساله تشديد شد. هنوز هم بعد از هر بارندگي ما بايد با پمپ آب‌هايي كه در زير بنا جمع مي‌شوند را تخليه كنيم. آينه‌كاري‌ها و كاشي‌هاي بنا همچنان در معرض آسيب هستند. و مرمت كاشي‌هايي كه از ديوار جدا مي‌شوند دايم انجام مي‌شود.» برشاهي در خصوص مهم‌ترين اقدامي كه براي حفاظت بنا از خطر رطوبت انجام شده، مي‌گويد: «براي اين مشكل ما نمي‌توانيم با روش سعي و خطا عمل كنيم، اين بنا بسيار ارزشمند و منحصر به فرد است، براي پيشگيري از آسيب‌هاي بيشتر حدود دو سال است پيگير اين موضوع هستيم كه يك مشاور كه بطور تخصصي در اين زمينه فعاليت كرده باشد اين موضوع را بررسي كند كه سرچشمه آب‌هايي كه وارد تكيه مي‌شود كجاست. از يك نقطه است يا چند نقطه مختلف، و همچنين راهكار رفع اين مشكل را هم ارايه كند. اما هنوز براي اين موضوع اعتباري در نظر گرفته نشده است. البته امسال استانداري تصميم گرفته است مسووليت اين مطالعه را به عهده امور آب استان قرار دهد. مطالعات اوليه هم انجام شده و اميدواريم در سال جديد اين كار به نتيجه برسد.»
تكيه معاون‌الملك در سال 1281 توسط حسين‌خان معين‌الرعايا براي برگزاري مراسم مذهبي و عزاداري احداث شد. معين‌الرعاياي كرمانشاه از اين محل كه در مجاورت منزلش قرار داشت به عنوان محلي براي رفع اختلافات قومي و عشايري هم استفاده مي‌كرد. نكته‌اي كه تكيه معاون الملك را از ساير بناهاي مذهبي و تاريخي متمايز مي‌كند، نقوش روي كاشي‌هاست. در بناهاي تاريخي و مذهبي نقوش روي كاشي‌ها غالبا نقوش اسليمي يا هندسي است. اما در اين بنا علاوه بر نقوش اسليمي، تصاوير مختلفي از پادشاهان اساطيري، آثار تاريخي شهرهاي مختلف ايران، عمارت‌هاي شاخص ايران و داستان‌هاي قرآني هم روي كاشي‌ها مشاهده مي‌شود. مهم‌ترين تصاوير مربوط به واقعه عاشوراست كه در بخش زينبيه قرار دارد. ابعاد كاشي‌ها و برجسته بودن كاشي‌ها هم از جمله مواردي است كه باعث شاخص بودن اين بنا مي‌شود.
كاشي‌هايي كه اين روزها يكي پس از ديگري با نفوذ رطوبت از ديوار بنا جدا مي‌شوند. بناي شاخصي كه در سال 54 در فهرست آثار ملي ثبت شده و به لحاظ كاركرد و معماري داراي شاخصه‌هاي بسياري است، يكي از هزاران قرباني كمبود بودجه و سوءمديريت سازمان ميراث فرهنگي است و كسي نمي‌داند پايه‌هاي تاريخي‌اش تا چه زماني بتوانند هجوم رطوبت و نم را تاب بياورند.