تجربه‌اي از توزيع مطبوعات در سيرجان
سوپرماركت‌ها جور دكه‌ها را مي‌كشند
سپهر امين‌پور|مديران بنگاه‌هاي مطبوعاتي هم مثل ساير بنگاه‌هاي اقتصادي مي‌دانند كه يكي از حلقه‌هاي زنجيره موفقيت آنها در فروش كالايي است كه به جامعه عرضه مي‌كنند. بازار با كسي تعارف ندارد و وقتي براي كالاي توليد شده مشتري وجود نداشته باشد يعني اينكه نشانه‌هاي تيره روزي سر بر آورده و چه بسا منجر به مرگ بنگاه شود. روزنامه‌ها و ساير نشريات مكتوب هم از اين قاعده مستثني نيستند. مديران رسانه‌ها روزنامه و مجله توليد مي‌كنند كه مخاطبان، اين محصولات را پسند كنند و بخرند. اين روزها يكي از مشكلات جدي مطبوعات در ايران به همين حلقه از زنجيره توليد رسانه‌اي مربوط است. يعني اينكه بسياري از نشريات با مشكل فروش مواجهند. خيلي وقت‌ها اين فروش نرفتن، حاصل بي‌كيفيتي محتوا و عدم اقبال مخاطبان به سياست‌هاي رسانه‌هاست. اما در بسياري از اوقات ضعف اصلي به چگونگي رسيدن كالا به دست مخاطبان مربوط است؛ به عبارت روشن خيلي وقت‌ها مردماني هستند كه از سر علاقه يا عادت يا هر دليل ديگري مشتاقند نشريات را بخرند اما نظام توزيع مطبوعات اين‌قدر ضعيف عمل مي‌كند كه عملا محصول به دست مخاطب واقعي‌اش نمي‌رسد. در حوزه مطبوعات بيشتر تمركز بر عرضه محصول از طريق دكه‌هاي فروش در سطح شهرهاست و اندكي هم از طريق اشتراك. اما آيا روش‌هاي ديگري براي توزيع مناسب نشريات وجود دارد؟ حتما وجود دارد. بايد تجربه‌هاي به ظاهر ساده اما موفق را بررسي كرد. يكي از اين تجربه‌هاي موفق به يكي از شهرهاي كشور در استان كرمان مربوط است كه چند سالي است به عنوان شهر دوستدار رسانه هم در برخي محافل از آن نام برده مي‌شود. سال 93 بود كه روزنامه اعتماد در گزارشي با عنوان «سيرجان؛ شهر روزنامه خوان» شهرستان سيرجان را به مخاطبانش معرفي كرد. در اين شهر نشريات محلي با اقبال خيلي خوبي از سوي مخاطبان روبه‌رو هستند. چنان كه سه هفته‌نامه اصلي شهر چند سال قبل و پيش از گسترش شبكه‌هاي اجتماعي تيراژهايي بين 6 تا 15 هزار نسخه را تجربه كرده بودند كه براي يك شهرستان 200 هزار نفري يك ركورد رويايي است.
هفته‌نامه‌هاي منتشر شده در سيرجان عموما 8 صفحه تمام رنگي قطع روزنامه به علاوه 8 تا 16 ضميمه نيازمندي‌ها هستند و به قيمت هزار تومان به فروش مي‌رسند. معمولا 50 درصد قيمت روي جلد نصيب نشريات مي‌شود و 50 درصد مابقي هزينه توزيع و سهم فروشنده نهايي. به گفته عبدالرضا محمودآبادي، سردبير هفته‌نامه پاسارگاد، با وجود كاهش اقبال مردم به نشريات هنوز هم مردم به نشريات اصلي شهر اقبال نشان مي‌دهند. محمود آبادي مي‌گويد: «به نظر من ما از يك دوره تنش گذر كرده‌ايم و فعلا تيراژمان با ثبات روبه‌روست.» سه هفته‌نامه‌نگارستان، سخن تازه و پاسارگاد؛ نبض اصلي فضاي رسانه‌اي سيرجان را در دست دارند و در كنار آنها تعدادي نشريه ديگر هم در سال‌هاي اخير انتشارشان را آغاز كرده‌اند. در سيرجان 6 دكه مطبوعاتي فعال وجود دارند اما بار عمده توزيع نشريات بر دوش سوپرماركت‌هاست. فهرست بلندبالايي از سوپرماركتهاي شهر قبول كرده‌اند كه در كنار ساير كالاهاي شان سبد فروش نشريات را هم قرار دهند و به اين ترتيب شبكه بزرگي از فروش در مناطق مختلف شهر شكل گرفته است. ابوالقاسم محمودآبادي، سردبير هفته‌نامه سخن تازه در پاسخ به اين پرسش كه چگونه نشريه‌اش به دست مخاطبان مي‌رسد؛ مي‌گويد: «ما به طور متوسط تيراژ هفتگي‌مان 5 هزار نسخه است كه نشريه از طريق 6 دكه مطبوعاتي و نزديك به 100 سوپرماركت به دست مردم مي‌رسانيم.» در اين روش هر سوپرماركت معمولا به تعدادي كه تخمين مي‌زند فروش داشته باشد از مسوول توزيع، نشريه را مي‌خرد و معمولا هم آن تعداد نشريه به فروش مي‌رسد و نيازي به استفاده از سيستم برگشتي مطبوعات وجود ندارد. به عقيده سردبير هفته‌نامه سخن تازه توزيع نشريه در سوپرماركتهاي شهر باعث شد مردم هم براي خريد نشريات ترغيب شوند و همين اينكه دسترسي‌شان آسان شود. به جز فروش دكه‌اي و سوپرماركت‌ها، فروش نشريات به وسيله فروشندگان سيار هم در سيرجان رونق دارد. اين روش در اواسط دهه 80 عمده‌ترين شيوه فروش نشريه در اين شهر بود به‌طوري كه هر صبح سر چهار‌راه‌هاي اصلي شهر فروشندگان مشغول عرضه نشريه همان روز بودند. كاري كه به عقيده «محسن احمدي‌پور» شهروند سيرجاني در روزنامه خوان شدن مردم شهر نقش موثري داشته است. حالا اما از تعداد فروشندگان سيار كاسته شده و به تعداد سوپرماركت‌ها افزوده شده است. احمدي پور كه خودش مدتي هم مديريت يك فروشگاه ماد غذايي را بر عهده داشته درباره تجربه فروش مطبوعات در فروشگاهش مي‌گويد: «براي من خيلي جالب بود كه برخي از مردم مثل اينكه معتاد نشريات باشند روزهاي شنبه، دوشنبه و چهارشنبه كه نشريات مهم شهر منتشر مي‌شوند همان اول صبح به فروشگاه مي‌آمدند و سهميه‌شان را مي‌گرفتند و مي‌رفتند. در ايام برگزاري انتخابات يا در زمان بروز حوادثي در شهر فروش‌مان دو سه برابر هم مي‌شد.» شهر روزنامه خوان سيرجان البته از آفت‌هايي كه چند سالي است به جان مطبوعات افتاده هم در امان نمانده است. در يك سال اخير فضا قدري تغيير كرده و حيات مطبوعات مستقل را به خطر انداخته است. به گفته سردبير سخن تازه برخي چهره‌هاي سياسي شهر كه از اثر‌گذاري مطبوعات آگاهند امتياز نشريات جديد را خريده‌اند و با سرمايه‌گذاري هنگفت هر هفته نشريات شان را در تيراژ بالا و به صورت رايگان توزيع مي‌كنند؛ كاري كه ممكن است در صورت تداوم هم به بخش آگهي‌هاي نشريات باسابقه لطمه بزند و هم به ساختار كنوني عرضه مطبوعات.