آيا ادامه مشكلات اقتصادي ناشي از كرونا به اعتراض‌هايي مشابه آبان ۹۸ مي‌انجامد؟
معترضان خاموش هشداري جدي
گروه سياسي
در يك ماه گذشته هر چند روز يك بار شاهد ثبت ركوردي تازه در ميزان مرگ يا ابتلا بر اثر كوويد-۱۹ بوديم. اين عدد و رقم‌ها اگرچه بالا و پايين مي‌رود، يك روز كمتر و روز ديگر بيشتر مي‌شود و نمودار آن نوساناتي دارد اما در مجموع نشان مي‌دهد كه وضعيت مديريت اين بيماري نوظهور در ايران بحراني است. دولت، شهروندان را به عدم رعايت پروتكل‌هاي بهداشتي و در نتيجه افزايش ابتلا متهم مي‌كند و شهروندان نيز انگشت اتهام را به سوي دولتي مي‌گيرند كه معتقدند در مديريت چند جانبه اين بيماري موفق عمل نكرده است. اقتصاد تحت شديد‌ترين تحريم‌هاي طول تاريخ، نوسانات بازار ارز و طلا، تورم ۴۰ درصدي، وضعيت آشفته بازار كالاهاي اساسي، كسري بودجه و اداره كشور با صادرات غيرنفتي و برداشت از صندوق توسعه ملي و مرور بسياري ديگر از گزاره‌ها اثبات مي‌كند كه شايد كوويد-۱۹ ناخوانده‌ترين مهمان در طول ۴۰ سال گذشته بوده كه در بدترين بزنگاه تاريخ وارد خانه شده و اوضاع را بحراني‌تر كرده است. با اين حال بر كسي پوشيده نيست كه در مديريت اين بحران و پاندومي دست‌كم براي ايران تحت تحريم و هزار و يك معضل ديگر بايد ۳ جنبه سلامت، اقتصاد و امنيت را توامان در نظر گرفت؛ مثلثي كه باعث مي‌شود وضعيت ايران نه با قرنطينه چيني قابل قياس باشد، نه با اعمال پروتكل‌هاي بهداشتي اروپايي و نه حتي با مرگ و مير و ابتلاي امريكايي.
مثلث طلايي
موضوع سلامت، امنيت و اقتصاد و تعارضات آنها در شرايط ايران امروز باعث شد كه بالاخره پس از يك ماه شيب صعودي مرگ و مير و ابتلا نه صرفا دولت بلكه مجموعه حاكميت تصميماتي جديد اتخاذ كند. سخنراني روز شنبه رهبري نشان داد كه اين موضوع يك دغدغه حاكميتي است؛ چه آنكه پيش از آن نيز خبرهايي شنيده مي‌شد مبني بر اينكه شوراي عالي امنيت ملي و شوراي امنيت كشور به دلايل امنيتي با تعطيلي گسترده مخالفت كرده‌اند. همچنين گفته مي‌شد پايش‌هاي اجتماعي كه از سوي برخي نهادها صورت گرفته و درنهايت منجر به شكل‌گيري مخالفت در شوراي عالي امنيت ملي شده بود، نشان مي‌دهد كساني كه مشاغل آزاد دارند يا شركت‌ها و سازمان‌هاي خصوصي به دليل شرايط بغرنج اقتصادي حاضر به تبعيت از اعلام تعطيلي احتمالي نيستند. كما اينكه كاهش رعايت پروتكل‌هاي بهداشتي ميان مردم نيز نشان‌دهنده 2 المان خستگي و نااميدي بود كه تصميم‌گيري نهايي را براي دولت دشوارتر مي‌كرد. احتمالا به همين دليل هم رهبر انقلاب به عنوان عالي‌ترين مقام رسمي كشور روز شنبه در مورد جنبه‌هاي مختلف تصميم‌گيري درباره كرونا صحبت كردند و پس از پايان اين نشست بالاخره تصميم تازه در مورد اعلام تعطيلي‌ها در ۴۳ شهرستان كشور از روز دوشنبه ابلاغ شد؛ چراكه اين تصميم در راستاي توجه به درخواست كادر درمان و كنترل وضعيت بحراني سلامت با توجه به شرايط اقتصادي و بحران‌هاي امنيتي احتمالي نيازمند تصميم‌گيري حاكميتي و نه دولتي داشت تا با پشتوانه‌اي قوي‌تر اجرايي شود و سلامت در اولويت قرار گيرد.
تماشاگران خاكستري اعتراض
فارغ از هشدارهاي كارشناسي نسبت به روند اقتصادي، اجتماعي و سياسي حاكميت اخيرا محمدرضا باهنر، كنشگر سياسي اصولگرا نيز در خلال گفت‌وگويي نسبت به اين دست از اعتراض‌ها هشدار داده است. باهنر در گفت‌وگويي كه با ايلنا داشته، توضيح داده كه در آبان ماه ۹۸ «گراني‌ها، ناكارآمدي‌ها و مطالبات ناشنيده مردم» روي هم جمع شده بود كه گراني بنزين از سوي دولت همچون كبريت در انبار باروت بود. البته باهنر تاكيد كرده كه او به هيچ وجه مخالف افزايش قيمت بنزين نبوده اما براي اين افزايش قيمت «اقدامات پيشيني و پسيني» را لازم مي‌دانسته است. او اگرچه معتقد است «سه پارامتر ناكارآمدي، سوءاستفاده(رانت‌خواري و دزدي) و عدم پاسخگويي به مطالبات مردم» وجود دارد اما باور دارد كه القاي ۱۰ برابر بودن اين ۳ پارامتر در خلال دعواهاي سياسي و جناحي يا به دليل رفتارهاي عامه‌پسند يا رفتارهاي صداوسيما در بروز اين اعتراض‌ها بي‌تاثير نيست، اعتراض‌هايي كه به قول باهنر «فقط بنزين نيست مردم پيش از آن از همه چيز ناراضي بودند.» اما نكته جالب اظهارات باهنر به عنوان يك چهره اصولگرا كه نزديك به 3 دهه سياست‌ورزي پارلماني را تجربه كرده و با انواع و اقسام چهره‌هاي جناح راست حشر و نشر دارد، تحليل او از حوادث آبان ماه ۹۸ است. او گفته اگر قرار بود حوادث آبان ۹۸ شعله‌ور شود، بايد يك ميليون آدم در تهران به خيابان مي‌آمد و در اين صورت اين اعتراض‌ها به سمت انقلاب با انقلاب مخملي حركت مي‌كرد كه اصلا قابل جمع كردن نبود. البته باهنر توضيح داده كه عده‌اي براي اعتراض به خيابان آمدند و عده‌اي تماشاگر بودند و با اين توضيح گويا تلويحا نسبت به اين تماشاگران خاكستري اعتراض هشدار داده است. با اين توصيف به نظر مي‌رسد امروز كه در شرايط اقتصادي بحراني‌تر قرار داريم بايد براي جلوگيري از به وجود آمدن وضعيت بحراني امنيتي چاره‌اي انديشيد و به اصطلاح «علاج واقعه پيش از وقوع بايد كرد.»
شرايطي دشوارتر از آبان ۹۸
جواد امام، كنشگر سياسي اصلاح‌طلب و رييس بنياد باران در تحليل شرايط موجود و احتمال تكرار آبان ماه ۹۸ به «اعتماد» گفت كه دولت در آغاز شيوع كرونا اقدامات خوبي را براي كنترل اين بيماري انجام داد اما در حوزه‌هاي اجتماعي و معيشتي نتوانست توفيقي پيدا كند تا فشارها روي مردم مضاعف نشود. او معتقد است كه امروز فشارها بر مردم نسبت به سال گذشته پيش از كرونا يا حتي آبان ماه ۹۸ بيشتر و در نتيجه نارضايتي‌ها هم افزايش پيدا كرده است. عده‌اي شغل خود را از دست داده‌اند، تعدادي درآمدشان كاهش چشمگير داشته همچنين تورم افسارگسيخته‌اي كه با آن مواجهيم هم باعث افزايش نارضايتي‌ها شده است. از سويي دولت هم نتوانسته درخصوص مساله تحريم، كسري منابع و فشارهاي معيشتي اقدام جدي صورت دهد حتي با وجود اينكه كسبه و مشاغل مختلف آسيب جدي ديده‌اند در حوزه‌هاي مالياتي اقدام درخوري صورت نداده است. جواد امام همچنين تاكيد دارد كه درآمدها افزايش پيدا نكرده اما هزينه‌ها چند برابر شده و همه تكاليف بر دوش مردم افتاده است؛ بنابراين به باور او احتمال بروز واكنش از سوي مردم افزايش يافته و دولت بايد كاهش اين فشارها را در دستوركار خود قرار دهد.
او البته از تعبير انقلاب كه باهنر به كار برده استفاده نمي‌كند اما معتقد است كه در وضعيت يك هشدار جدي براي دولتمردان قرار داريم؛ چراكه مردم نه تنها امروز گرفتاري‌هاي زيادي دارند، اميد و دورنمايي هم ايجاد نشده كه مردم احساس كنند بعد از پايان كرونا گشايشي اتفاق خواهد افتاد. حتي بخشي از مردم كه به مجلس يازدهم راي داده‌اند با بروز برخي رفتارها از آنها سرد شده‌اند.