ضرورت جبران خسارت‌هاي ايران در جنگ (پايان)
علي مندني‌پور
«اصل لاضرر در حقوق داخلي و بين‌المللي و آن بدين معني است كه هر كس موجب ايراد ضرر و زيان به كسي ديگر شود، ملزم و مكلف به جبران زيان وارده خواهد بود و مطابق همه نظام‌هاي حقوقي و قضايي، اعم از داخلي و بين‌المللي جبران خسارت بايد حتي‌الامكان كليه آثار عمل خلاف قانون را برطرف سازد و وضعي را بر‌قرار سازد كه مبتني بر رويه قضايي منبعث از راي chozrow ديوان دادگستري بين‌المللي مورخه ۲۷ جولاي 1927 باشد.» به زبان ديگر مي‌توان گفت: جبران خسارت نتيجه طبيعي يا عوضِ ضرر تلقي مي‌گردد. از طرف ديگر، مطابق يكي از اصول مسلم و معتبر حقوق بين‌الملل عمومي، نقض يكي از الزامات بين‌المللي، ايجاد تعهد مبني بر جبران خسارت ناشي از عمل نقض، به شكلي مناسب را ايجاب مي‌كند. بديهي است عراق ملزم به پرداخت خسارات مالي، جاني و معنوي ناشي از جنگ با ايران است و اين مسووليت به نقض قاعده بين‌المللي و به رسميت شناخته شدهjus And Bellum (نقض از طريق توسل به زور) برمي‌گردد. به عبارت ديگر اقدام به جنگ تجاوزكارانه، مسووليت دولت متجاوز را به دنبال دارد. و بر همين مبنا است، كه ماده ۲۳۱معاهده صلح وِرساي «دولت آلمان و متحدين را مسوول و جوابگوي جبران تمامي ضايعات و خسارات وارده بر حكومت‌هاي متفق و پيوستگان آنها مي‌داند.خساراتي كه ناشي از جنگ تجاوزكارانه را جنايتي بين‌المللي» مي‌داند و در اين زمينه كميسيون اقدام به تدوين حقوق بين‌الملل نموده است؛ پروتكل ژنو ۱۹۷۴، قطعنامه مجمع عمومي ملل متحد مورخه سپتامبر۱۹۲۷، قطعنامه مورخه ۱۹۷۰، و قطعنامه ۳۳۱۴مورخه ۱۹۷۴مجمع عمومي ملل متحد نيز جنگ تجاوزكارانه را جنايتي بين‌المللي و عليه بشريت تلقي نموده و بر مسووليت دولت متجاوز تآكيد دارد. شايان ياد‌آوري است خسارات مالي و مادي شامل تمامي خسارات مستقيم، خسارات غيرمستقيم، عدم نفع و هزينه‌هاي مربوط به درمان مجروحين جنگي، مستمري خانواده شهدا، جانبازان، آزادگان، ايثارگران، و... محسوب مي‌شود. و بدينگونه است جايگاه خسارات معنوي . در بخش دوم مسووليت جزايي رهبران و فرماندگان نظامي ارتشِ مهاجم و متجاوز قرار دارد، كه به علت كمي وقت از توضيح بيشتر خودداري مي‌شود. جناب سفير؛ دوستي‌تان پا برجا و محترم، برادري‌تان پايدار و مغتنم، اما مثلي است معروف كه مي‌گويد: «حساب حساب، كاكا برادر.» با همه احترامي كه براي ملت عراق قائليم و با آرزوي تحكيم و روحيه دوستي و برادري با تمام ملت‌ها، به ويژه مردم كشور متبوع شما، بي‌مناسبت نمي‌بينم، بگويم: هرچيزي جاي خود دارد؛ برادري به جاي خود و حساب و كتاب هم به جاي خود . يا اخي! برادري‌تان مستدام و حساب و كتاب‌مان شفاف باد.
نكته: اين جوابيه در همان زمان به پيوستِ يادداشتي مبني بر آمادگي خود و همكاران وكيل دادگستري در دفاع از حقوق حقه ملت ايران به سفارت جمهوري عراق در تهران و تني چند از مسوولان وقت جمهوري اسلامي جهت اطلاع و اقدام ارسال گرديد . اگر شما جوابي دريافت كرديد من هم...! به روايت آموزه‌هاي تاريخ واز آنجايي كه دوستي و دشمني هميشگي در رابطه دولت‌ها و ملت‌ها معنا ندارد، مصالح ومنافع امروز و فرداي كشورمان ايجاب مي‌نمايد، از مطالبات و خواسته‌هاي بحق مان در قالب دفاع از حقوق مردم نسبت به هيچ شخصيت حقيقي و حقوقي در هر جامه و جايگاه و به هر بهانه كوتاه نياييم. چه، فردا روزي مي‌بايستي به پرسش‌هاي آيندگان در اين باره پاسخ داد. به اميد احساس مسووليت هرچه بيشتر در ميان شهروندان به ويژه مسوولان وظيفه شناس اين آب وخاك. از ياد نبريم، آيندگان ما را نخواهند بخشيد، اگربرحقوق ملت چشم بسته و آن را ناديده انگاريم كه هرگز چنين مباد.