حزب‌الله لبنان بامداد یکشنبه گنبد هوایی اسرايیل را فعال کرد
خاورمیانه در ساعت صفر؟
منطقه آبستن چه سناريوهايي است؟
احسان پناه‌بر | به گزارش رویترز، نیروهای رژیم اسرايیل خیمه‌های اسکان آوارگان فلسطینی را در حیاط بیمارستان شهدای الاقصی در مرکز دیرالبلح بمباران کردند. در اثر این حمله دست‌کم سه نفر کشته و 18 نفر دیگر مجروح شدند. این حمله ساعاتی پس از آن صورت گرفت که حمله مرگبار دیگری به مدرسه حمامه در غزه رخ داد که طی ان دست‌کم 17 فلسطینی کشته و تعدادی مجروح شدند. تاکنون حداقل 39 هزار و 550 نفر در جنگ اسرايیل علیه غزه کشته و 91 هزار و 280 نفر زخمی شده‌اند. اخیرا و در پی شهادت اسماعیل هنیه و فواد شکر، از فرماندهان بلندپایه حزب‌الله، تنش‌ها در منطقه رو به افزایش است. در همین راستا، مقامات این جنبش به الجزیره گفتند پس از ترور اسماعیل هنیه، ريیس شاخه سیاسی حماس در تهران، این گروه روند مشورتی گسترده‌ای را برای انتخاب رهبر جدید آغاز کرده است. همزمان آن‌گونه که المیادین به نقل از رسانه اسرايیلی معاریو نوشت، در پی حمله با سلاح سرد به تجمعی در منطقه حولون در تل‌آویو، دست‌کم دو نفر کشته و سه نفر زخمی شدند. ناظران انتظار دارند در روزهای آتی تنش‌ها در منطقه در همه سطوح افزایش یابد. اما اینکه این تنش‌ها به جنگی تمام عیار منتج شود یا خیر، اظهارنظر‌ها متفاوت است. ایران و حزب‌الله لبنان وعده داده‌اند انتقام خون اسماعیل هنیه و فواد شکر را از رژیم اسرايیل بگیرند. در همین رابطه، روابط عمومی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران نیز اعلام کرد که اسماعیل هنیه بر اثر شلیک پرتابه انفجاری «کوتاه‌برد» از خارج از محل سکونتش به شهادت رسید و بار دیگر وعده داد که پاسخی سخت به این اقدام رژیم اسرايیل خواهد داد. همزمان وزرای خارجه فرانسه و امریکا از بازیگران منطقه خواسته‌اند تا جهت جلوگیری از جنگ تمام عیار خویشتندار باشند. این عبارات در حالی مطرح شد که به گزارش المیادین، حزب‌الله اعلام کرد که موشک‌های کاتیوشا را به سمت شهرک‌های بیت هلل در شمال سرزمین‌های اشغالی پرتاب کرده است. رسانه‌های اسرايیلی نیز گزارش دادند پدافند هوایی گنبد آهنین اسرايیل در ساعات اولیه بامداد یکشنبه چندین راکت را بر فراز منطقه شمال الجلیل اشغالی رهگیری کرد. برخی رسانه‌های عبری نیز اعلام کردند که حمله موشکی گسترده‌ای به سمت الجلیل علیا شلیک شده و صدای انفجارهای مهیبی در این منطقه شنیده شده است. رسانه‌های عبری از وقوع آتش‌سوزی در شهرک اشغالی «بیت هلیل» در پی موشک‌باران گسترده حزب‌الله به شمال فلسطین اشغالی خبر دادند. در موشک‌باران گسترده از جنوب لبنان به شمال فلسطین اشغالی، آژیرهای هشدار در ۱۵ شهرک اشغالی از جمله اصبع الجلیل، الجلیل علیا و شمال جولان اشغالی به صدا در آمد. ارتش اسرايیل روز شنبه مسوولیت حملات متعدد به جنوب لبنان، از جمله حمله پهپادی که به شهادت یکی از فرماندهان حزب‌الله انجامید را برعهده گرفت. در پاسخ، حزب‌الله روز یکشنبه با پهپاد انتخاری به تل‌آویو حمله کرد که به گفته رسانه‌های اسرايیلی با تلفات همراه بوده ست. این تازه‌ترین موج از درگیری‌های مرگبار میان اسرايیل و حزب‌الله است که پس از ترور فواد شکر، رهبر ارشد حزب‌الله روی می‌دهد.
اسرايیل در آخرین رویارویی‌اش با حزب‌الله در سال 2006 مدعی شد که لبنان را 20 سال به عقب برگرداند و جنبش حزب‌الله را از مرز دور می‌کند. زمانی که درگیری یک ماه بعد به پایان رسید، حزب‌الله با مبارزان خود در محل ماندند و اکنون از همیشه قوی‌تر هستند. ترورهای شخصیت‌های ارشد حزب‌الله و حماس در این هفته، این نگرانی را تشدید کرده که دو دشمن سرسخت بار دیگر به سمت جنگی همه‌جانبه حرکت کنند. تصاعد تنش می‌تواند پرتجهیزات‌ترین ارتش خاورمیانه را که با سخت‌افزار و تسلیحات پیشرفته غربی تقویت شده است در مقابل مسلح‌ترین بازیگر غیردولتی جهان، حزب‌الله قرار بدهد. توانایی‌های اسرايیل و حزب‌الله مورد حمایت ایران نیز از زمان آخرین درگیری 18 سال پیش تکامل یافته است. این امر نشان می‌دهد درگیری همه‌جانبه احتمالی بسیار سخت‌تر باشد و به دلیل شرایط حساس منطقه، پای بازیگران دیگری به میدان کشیده شود.
شکاف‌هایی که عمیق‌تر شد
از سوی دیگر، به گزارش روزنامه الاهرام، تیم مذاکره‌کننده اسرايیلی به سرپرستی دیوید بارنیا، ريیس موساد که به قاهره رفته بود، به اسرايیل بازگشت. این روزنامه از نتیجه مذاکرات قاهره ابراز بی‌اطلاعی کرد، اما منابعی در رسانه‌های اسرايیلی می‌گویند که طرفین به توافق نزدیک نیستند. در حال حاضر، اطلاعات درز یافته از ملاقات مقامات امنیتی اسرايیل حاکی از آن است که یوآو گالانت، وزیر جنگ اسرايیل و هرزی هالوی، ريیس ستاد ارتش، معتقدند که موضع سخت نتانیاهو دلیل عدم توافق است. اما دفتر نتانیاهو با انتشار بیانیه‌ای در پخش رادیو سراسری اسرايیل مدعی است این افشاگری‌ها نادرست است و نتانیاهو چیزی را در طرح پیشنهادی اسرايیل که هفته‌ها روی میز بوده تغییر نداده است. آنها حماس را متهم کردند که بندهایی را به پیش‌نویس توافق اضافه کرده است. تحولات در روند آتش‌بس در‌حالی است که رژیم اسرايیل پس از ترورهای اخیر در حالت آماده‌باش حداکثری قرار دارد. برخی ناظران برآنند کابینه نتانیاهو با این ترورها عملا تلاش داشته روند مذاکرات آتش‌بس را مختل کند. همزمان آن‌گونه که سی‌ان‌ان مدعی است، جو بایدن، ريیس‌جمهور ایالات‌متحده ابراز امیدواری کرده است که ایران از اقدام به خونخواهی شهید اسماعیل هنیه خودداری کند. بایدن در پاسخ به پرسش خبرنگاران که آیا امکان دارد ایران از خونخواهی هنیه و پاسخ سخت به اسرايیل دست بکشد، گفت: امیدوارم که چنین شود. اما نمی‌دانم که طرف ایرانی چنین کند یا خیر. اکسیوس به نقل از منابع امریکایی از عبارات تند رد و بدل شده میان رهبران امریکا و اسرايیل نوشته، به ادعای این خبرگزاری نتانیاهو تاکید داشته که اسرايیل مانعی در برابر توافق آتش‌بس نیست، او در پاسخ به اظهارات بایدن مبنی بر اینکه ترور اسماعیل هنیه در خاک ایران می‌تواند تلاش‌ها برای دستیابی به توافقی برای توقف خصومت‌ها و آزادی اسرای اسرايیلی را مختل کند، مدعی شد اسرايیل به دنبال رسیدن به توافق است. به گفته مقام امریکایی، بایدن مدعی است که ترور شهید اسماعیل هنیه از سوی اسرايیل در زمان نامناسبی رخ داده، چراکه امریکایی‌ها امیدوار بودند توافق هرچه سریع‌تر حاصل شود. علاوه بر این، بایدن ابراز نگرانی کرد که انجام عملیات در تهران می‌تواند جنگ منطقه‌ای گسترده‌تری را که او سعی در جلوگیری از آن داشته است، کلید بزند. درنهایت آن‌گونه که شبکه ۱۲ اسرايیل از مکالمه تند ريیس‌جمهور امریکا با نتانیاهو نوشت، بایدن در این تماس گفت: «این بار امریکا از اسرايیل در برابر ایران محافظت خواهد کرد، اما دیگر تشدید تنش نکن دوباره نجات‌تان نخواهیم داد.» گفته می‌شود بایدن با صدای بلند به نتانیاهو گفت: «چرند تحویل من نده!»
قمار «بی بی»
برخی ناظران معتقدند رویکرد اسرايیل افزایش تنش در منطقه است. با وجود مذاکرات مداوم برای آتش‌بس، هیچ تغییری در استراتژی ارتش اسرايیل در غزه ایجاد نشده است. کالین کلارک، مدیر تحقیقات گروه سوفان به الجزیره گفت رویکرد اسرايیل در این مرحله ایجاد تنش به شکلی عامدانه است. نتانیاهو حاضر به معامله و قطع جنگ با حماس نیست و نسبت به سیاست «روز بعد از جنگ» در غزه هم کاملا یک‌طرفه به ماجرا نگاه می‌کند. او اساسا در تلاش است تا از ريیس‌جمهوری جدید امریکا امتیاز بگیرد. هر چند درگیر قمار هولناکی شده است. همزمان راز زیمت، محقق ارشد موسسه مطالعات امنیت ملی در موسسه شورای آتلانتیک با استناد به تحولات منطقه مدعی است ایران به ترور هنیه در تهران پاسخ خواهد داد، چراکه تهران نمی‌تواند عبور اسرايیل از خطوط قرمز یعنی ترور مهمان و نقض حاکمیت خود توسط اسرايیل را بی‌جواب بگذارد. زیمت مدعی است رهبران تهران باور دارند که با پاسخی سخت می‌توانند بازدارندگی را احیا کرده و پاسخی شایسته به ماجراجویی‌های اسرايیل بدهند. او در ادامه مدعی است: این واقعیت که ترور رهبر حماس در تهران انجام شد، به این معنی است که اسرايیل اساسا به دنبال آن است تا ایران را به کنش وادارد. زیمت افزود: این امر ممکن است دقیقا همان چیزی باشد که نتانیاهو در انتظار آن است، یعنی افزایش تنش در منطقه به امید باز شدن پای ایالات‌متحده به جنگ. صنم وکیل، معاون برنامه خاورمیانه و شمال آفریقا در چتم هاوس نیز به نیویورک تایمز گفت، آنچه این بازه زمانی را حساس‌تر می‌کند این است که جنگ امروز فقط بین اسرايیل و حزب‌الله نیست و سایر اعضای محور مقاومت حامی ایران نیز در آن درگیر هستند. همچنین، اسرايیل با تسلیحات ساخت ایالات‌متحده مانند جت‌های جنگنده اف - 35 پدافند هوایی پیشرفته و سایر تجهیزات جدید، در میان مجهزترین ارتش‌های جهان رویاروی مجهزترین بازیگر غیردولتی جهان قرار گرفته است. به ادعای صنم وکیل، این رژیم همچنین صنعت تسلیحاتی داخلی را توسعه داده و تانک‌ها، وسایل نقلیه زرهی، دفاع هوایی، موشک‌ها و پهپادهای خود را تولید می‌کند. از سوی دیگر، حزب‌الله، آن‌گونه که تحلیلگران تخمین زدند بیش از 20 هزار تا 40 هزار رزمنده دارد، نسبت به سال 2006 نیروی قدرتمندتری پیدا کرده و دست‌کم سابقه یک جنگ را در مبارزه علیه داعش در سوریه در کارنامه خود ثبت کرده است. این جنبش اکنون زرادخانه موشک‌ها و پهپادهای بسیار گسترده‌تر و پیچیده‌تری را دراختیار دارد. از نظر راهبردی نیز حزب‌الله توانسته با همکاری با دیگر نیروهای محور مقاومت، راه را برای ضربات سخت‌تر علیه اسرايیل هموار کند. اندیشکده مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی (CSIS) مستقر در ایالات‌متحده تخمین می‌زند که حزب‌الله بین 120 هزار تا 200 هزار پرتابه از جمله موشک‌های هدایت‌پذیر دقیق و پهپادهای مسلح و همچنین موشک‌های ضدتانک و ضدهوایی داشته باشد. حزب‌الله همچنین اکنون می‌تواند به سراسر سرزمین‌های اشغالی حمله کند و اهداف استراتژیک را با دقت رصد نماید، به این معنی که هیچ شهر یا شهرکی در سرزمین‌های اشغالی امن نخواهد بود. قاسم کثیر، تحلیلگر لبنانی نزدیک به حزب‌الله نیز به فایننشال تایمز گفت که حزب‌الله از ماه اکتبر حدود 5 هزار موشک در انبارهای خود مستقر کرده است و در عین حال بسیاری از پیشرفته‌ترین پرتابه‌های خود از جمله تسلیحات دوربردتر را در انبار نگه داشته است. او تخمین زد که این جنبش تنها از 10درصد ظرفیت نظامی، لجستیکی و پرسنلی خود استفاده کرده است. حزب‌الله در مورد زرادخانه خود با هدف «ابهام استراتژیک» چیزی نمی‌گوید، اما تاکید دارد که دارای بیش از یکصد هزار جنگجو است.