نگاهي به كتاب «پرونده پينوشه»
شرمساري در برابر تاريخ
مهدي احمدي
11 سپتامبر، براي مردم شيلي، يك تراژدي متفاوت را يادآوري مي‌كند. كودتاي نظاميان به رهبري ژنرال آگوستو پينوشه در سال 1973 كه دولت منتخب دموكراتيك سالوادور آلنده را سرنگون كرد، سرنگوني حكومت دموكراتيك نوپاي شيلي و جايگزيني آن با يك رهبر نظامي ديكتاتور كه به ناديده گرفتن كامل حقوق بشر مشهور است. در جلسه شوراي امنيت ملي امريكا سال 1970، وزير دفاع ملوين ليرد در مورد آلنده گفت: «ما مي‌خواهيم با هر آنچه مي‌توانيم به او ضربه بزنيم و او را پايين بكشيم»، همچنين يك يادداشت سازمان سيا از همان سال تلاش امريكا «براي افزايش سطح تروريسم در سانتياگو» را نشان مي‌دهد. اين تروريسم شامل ترور رنه اشنايدر، فرمانده كل قواي نيروهاي مسلح شيلي بود كه با بودجه و مسلسل‌هاي سازمان سيا انجام شد. براي سال‌ها دولت ايالات‌متحده آرشيو محرمانه‌اي كه نقش و جزييات سياستش در شيلي در كمك و حمايت از افزايش قدرت پينوشه و به قدرت رسيدن او در اوايل دهه 1970 بود را حفظ كرد.
نويسنده كتاب «پرونده پينوشه» پيتر كورنبلو، مدير بايگاني امنيت ملي، يك كتابخانه پژوهشي غيرانتفاعي است كه نقش بزرگي در كمپين آزادي اطلاعات براي رمزگشايي اسناد دولتي امريكا مرتبط با ژنرال پينوشه ايفا كرد. او در طول كتاب، به منظور تلاش براي روشن كردن برخي از سوالات برجسته مربوط به آن دوره كه هنوز بدون پاسخ باقي مانده، اظهارات و ادعاهاي خود را
بر پايه و همراه با گزيده‌اي از اسناد مربوطه بيان كرده است؛ سوالاتي مانند اينكه انگيزه رييس‌جمهور نيكسون و وزير امور خارجه هنري كيسينجر در صدور مجوز كودتاي خونين
11 سپتامبر 1973 چه بود و دولت امريكا به چه ميزان در آن دخيل بوده است؟ شواهدي كه كورنبلو جمع‌آوري كرده، خيره كننده است؛ چنان‌كه كالين پاول اخيرا در مورد نقش ايالات‌متحده در كودتاي پينوشه اظهار داشت، «اين بخشي از تاريخ امريكا نيست كه ما به آن افتخار كنيم.» اين كتاب تلاشي است براي بازبيني تاريخ پيچيده و بحث‌برانگيز سياست ايالات‌متحده در مورد دموكراسي و ديكتاتوري در شيلي. پرونده‌هاي محرمانه‌اي كه در پي دستگيري پينوشه از طبقه‌بندي خارج شد، شواهدي جديد ارايه كرد كه از آنچه كميته چرچ (church committee) در اواسط دهه 1970 ميلادي در مورد تلاش‌هاي ايالات‌متحده براي بي‌ثبات كردن دولت منتخب دموكراتيك در شيلي منتشر كرد، فراتر رفت. در يادداشت‌هاي سازمان سيا كه با عناويني مانند «شيلي: حمايت اوليه قبل از كودتا» و «پروژه بازسازي نيمكره غربي براي سال 1975» ثبت شده، تاريخ طولاني تلاش‌هاي مخفي ايالات‌متحده براي حمايت از حركت نظامي و حكومت آغازين پس از كودتا را به وضوح نمايان مي‌كند.
گزارش‌هاي اطلاعاتي در مورد ماشين سركوب رژيم، يك جدول زماني مشخص از اينكه واشنگتن چه موقع چه چيزي را در مورد اعمال تروريستي پينوشه -در داخل و خارج شيلي- مي‌دانسته، ارايه مي‌كند. همچنين اين اسناد محرمانه اقدامات مقامات ايالات‌متحده در مواجهه با اين اطلاعات را با جزييات دقيق نشان مي‌دهد.
باتوجه به فراواني اطلاعات موجود در اسناد محرمانه، كتاب «پرونده پينوشه» يك روايت تحقيقاتي براي پيشبرد روايت تاريخي كه تا به امروز مورد مجادله بوده، فراهم مي‌كند. در عين حال، اين كتاب سعي مي‌كند داستان رابطه ايالات‌متحده و شيلي را از طريق نمايش اسنادي روايت كند كه از پرونده قطور اسناد ردوبدل شده بين ادارات و سازمان‌هاي متعدد ايالات‌متحده از كاخ سفيد گرفته تا مقر سيا در سانتياگو، انتخاب شده است. چكيده كردن كامل يك دوره تاريخي شامل 24000 سند خارج شده از طبقه‌بندي، به
يكصد و اندي سند مسلما غيرممكن است، به‌همين دليل، اسناد نسبتا كوتاه و در بعضي موارد فقط بخشي از آنها انتخاب شده است. اسناد طبقه‌بندي منتشر نشده و بسياري ديگر كه در شيلي است، ممكن است شامل اطلاعات بيشتر و حتي متناقض باشد، به علاوه امكان ثبت نشدن بسياري از عناصر اتفاقات روي كاغذ وجود دارد. كورنبلو تلاش كرده در صورت امكان، اطلاعات اسناد را از طريق مصاحبه با سياست‌گذاران بازنشسته امريكا كه آنها را مي‌نوشته يا مي‌خواندند، تكميل و واضح‌تر كند. از جمله آنها، معاون وزير امور خارجه پيشين در امور امريكاي لاتين، مشاوران ارشد ان-اس-سي در امور امريكاي لاتين، چندين سفير و وزير امور خارجه، مقامات وزارت دادگستري و مقامات اطلاعاتي هستند. نويسنده همچنين سعي كرده اطلاعاتي كه در بخش‌هاي سياه شده اسناد كليدي پنهان شده را نمايان كند. در مواردي كه اطلاعاتي درون پرانتز اضافه شده‌اند، نوشته‌هاي سياه شده يك سند است كه از اسناد مرتبط برداشت شده‌اند. مطمئنا اسرار بسياري در شيلي نگهداري مي‌شده كه مطمئنا امروز پس از دستگيري پينوشه تعداد كمي از آنها باقي مانده است.
اينكه محرمانه بودن روابط شيلي و ايالات‌متحده در دوران پينوشه براي مدت طولاني حفظ شده است، منعكس‌كننده ماهيت بحث‌برانگيز اين گذشته و نيز ارتباط آن با بحث‌هاي جاري و آينده در مورد دخالت امريكا در خارج از كشور و مباني اخلاقي سياست خارجي ايالات‌متحده است. اين كتاب، در حقيقت پرونده جنايت و پاسخگويي است كه نه‌تنها به پينوشه و رژيمش مربوط است، بلكه اثبات حمايت شرم‌آور ايالات‌متحده از خونريزي و ديكتاتوري است.
كاخ سفيد همراه با انتشار نهايي هزاران سند محرمانه در بيانيه‌اي اعلام داشت كه يكي از اهداف قرار دادن اسناد اصلي در برابر عموم، دريافت قضاوت عمومي از اقدامات امريكا در تحت‌الشعاع قرار دادن دموكراسي و حقوق بشر در شيلي است. نويسنده اين كتاب نيز اميدوار است بتواند در ارايه اين قضاوت كمك كند.