باز هم سقوط جرثقيل بزرگ ديگري حادثه آفريد. ساعت ۱۲ و ۱۹ دقيقه روز شنبه تلفن‌هاي مكرر شهروندان به سامانه آتش‌نشاني خبر از وقوع حادثه‌اي داشت؛ حادثه‌اي ناشي از سقوط يكي ديگر از جرثقيل‌هاي بزرگ در اتوبان بسيج، انتهاي محلاتي. اين حادثه علاوه بر خساراتي كه به بار آورد پرسش‌هايي را هم برجسته كرد؛ چند جرثقيل با چه ميزان رعايت استاندارد در تهران مشغول فعاليت هستند؟ بررسي روزنامه اعتماد نشان از آن دارد كه تا آخر مرداد1398 در تهران 697 تاوركرين فعال است.
اما ديروز و بعد از اين حادثه بزرگراه محلاتي پيمان صابريان، رييس اورژانس تهران اعلام كرد كه اين حادثه دو كشته و چهار مصدوم داشته است و احتمال افزايش كشته‌شدگان اين حادثه نيز وجود دارد.
به گفته جلال ملكي سخنگوي آتش‌نشاني اين جرثقيل ۱۶۰ تني كه متعلق به بخش خصوصي بوده در داخل شهربازي اطراف اين محل مشغول به كار بوده كه به دلايلي نامشخص واژگون مي‌شود و روي يك دستگاه تاكسي و چند نفر سقوط مي‌كند. او با بيان اينكه پس از واژگون شدن اين جرثقيل دو نفر در لحظات اوليه جان خود را از دست مي‌دهند، گفت: پس از سقوط جرثقيل روي تاكسي مردي حدود ۵۰ ساله در داخل خودرو بوده كه با تلاش نيروهاي آتش‌نشاني رهاسازي و به عوامل اورژانس تحويل داده شد.
نه اولين، نه آخرين
اما اين اولين حادثه سقوط يك جرثقيل بزرگ در تهران نيست. آخرين حادثه سقوط جرثقيل به مردادماه سال جاري برمي‌گردد كه در آن يك دستگاه جرثقيل تاور كرين در يك كارگاه ساختماني در بزرگراه ارتش - ميدان اراج شكست و سقوط كرد. در اين حادثه بازوي جلويي جرثقيل به دلايل نامعلوم دچار شكستگي مي‌شود اما خوشبختانه جدا نشده و به زمين سقوط نكرده بود. بازوي جلويي به گونه‌اي به سمت جلو خم شده بود كه بازوي عقبي جرثقيل به زمين برخورد كرده بود. به گفته سخنگوي آتش‌نشاني در اين حادثه كارگري كه در محوطه حضور داشت، به خاطر برخورد قطعات دچار آسيب و توسط عوامل آتش‌نشاني به اورژانس تحويل داده شده بود. در سال‌هاي گذشته نيز شهروندان تهراني بارها و بارها شاهد سقوط اين جرثقيل‌ها بوده‌اند. به عنوان مثال در خردادماه سال 96 سقوط جرثقيل در كارگاه متروي ميدان سپاه منجر به كشته شدن يكي از شهروندان شد. پيش از اين نيز در آذرماه سال 94 سقوط يك دستگاه جرثقيل در نزديكي مسجد امام حسين(ع) جان دو تن از شهروندان را گرفت و يك ماه قبل از آن هم بزرگراه نيايش شاهد مرگ يكي از شهروندان براثر سقوط يك دستگاه تاوركرين بود.
حتي به گفته جلال ملكي سخنگوي سازمان آتش‌نشاني تهران، در همين 6 ماهه سال جاري، در تهران 3 مورد حادثه سقوط جرثقيل گزارش شده كه در نوع خود زنگ خطري جدي مطرح مي‌شود. گرچه پيش از اين هم موضوع ايمن‌سازي و استانداردسازي تاوركرين‌ها بارها مطرح شده بود كه شايد جدي‌ترين آن به سال 93 برمي‌گردد كه پس از توفان شديد تهران و خسارت‌هايي كه به بار آورد، مسوولان نسبت به لزوم استانداردسازي اين جرثقيل‌ها هشدار و ماه‌ها در مورد آن داد سخن دادند! در سال 94 و در حاشيه يكي از جلسات شوراي شهر تهران محمد سالاري رييس كميسيون شهرسازي و معماري شورا، در جمع خبرنگاران در خصوص وضعيت اين جرثقيل‌ها گفت: پس از بررسي‌هاي به عمل آمده مشخص شد كه در پايتخت 978 جرثقيل ساختمان‌سازي (تاوركرين) به كار‌گيري شده‌اند كه متاسفانه بيشتر اين تاوركرين‌ها استاندارد نيستند.
سالاري با ذكر اينكه اين جرثقيل‌ها بايد گواهينامه كار و استاندارد از وزارت كار، يا سازمان استاندارد درخصوص ايمني باشند، گفت: متاسفانه در حال حاضر كمتر از 24 درصد اين تعداد استاندارد هستند.
او در اين گفت‌وگو حتي تاكيد كرده بود: علاوه بر لزوم داشتن تاييديه استاندارد براي جرثقيل‌ها و اپراتورها، افرادي هم كه با اين جرثقيل‌ها كار مي‌كنند بايد داراي گواهينامه رسمي باشند؛ گرچه به گفته او پس از بررسي‌هاي انجام‌شده در آن زمان فقط كمتر از 30 درصد اين افراد شرايط لازم براي كار با اين تاوركرين‌ها را داشته و داراي گواهينامه بوده‌اند.
رييس كميسيون شهرسازي شورا در آن زمان افزوده بود: در همه مراحل به‌كارگيري تاوركرين‌ها از ابتدا تا انتها مانند جايابي صحيح و غيرخطرزا، نحوه و ميزان بتون‌ريزي و فونداسيون‌بندي، نصب و نيز چگونگي كار با اين تاوركرين‌ها سازمان نظام مهندسي تهران مسووليت دارد به همه اين مراحل ورود كرده و البته شهرداري هم بايد نقش نظارتي خود را در اين زمينه ايفا كند.
اما حكم فعاليت جرثقيل‌هاي بدون مجوز چيست؟ سوالي كه سالاري در پاسخ به آن گفت: براساس قانون و بررسي‌هايي كه درحال انجام است از ادامه فعاليت افراد فاقد صلاحيت براي كار با جرثقيل و نيز تاوركرين‌هاي فاقد ايمني جلوگيري خواهد شد. با اين وجود اين سخنان و انتقادهاي تند و آتشين گويا چندان راه به جايي نبرده است چرا كه همچنان طي 4 سال گذشته شاهد ادامه حوادث ناشي از سقوط جرثقيل بوده و هستيم!
آخرين آمار
موضوع ايمني تاوركرين‌هاي پايتخت 3 سال پيش پاي معاون شهرسازي و معماري وقت شهرداري تهران را به شوراي شهر كشيد. پژمان پشمچي‌زاده در صد و نود و پنجمين جلسه شوراي چهارم شهر تهران از فعاليت 978 دستگاه تاوركرين در تهران خبر داد كه تنها 21 درصد از آنها گواهي كيفيت، 27 درصد گواهي صلاحيت اپراتور و 13 درصد تاييد مهندس ناظر را اخذ كردند.
اما به گفته سالاري، آخرين آمار تاوركرين‌ها حكايت از آن دارد كه تا مرداد ماه سال جاري در تهران كمتر از آمار ياد شده است به طوري كه به گفته او اكنون در پايتخت 697 جرثقيل فعال وجود دارد. براين اساس به ترتيب منطقه يك با 180 دستگاه، منطقه 2 با 111 دستگاه، منطقه 5 با 81 دستگاه، منطقه 21 با 51 دستگاه و مناطق 3 و 22 با 46 دستگاه بيشترين تاوركرين‌هاي فعال شهر تهران را در محدوده خود دارند. گرچه به گفته او آماري از تعداد تاوركرين‌هاي بدون مجوز يا غيراستاندارد از سوي معاونت شهرسازي شهرداري منتشر نشده است و در دست نيست! اما نقش هر يك از سازمان‌هاي دست‌اندركار مرتبط در حوادث يادشده چگونه است؟ سوالي كه رييس كميسيون شهرسازي و معماري شوراي شهر تهران درباره آن به «اعتماد» گفت: اگر تاوركرين‌هايي كه سقوط مي‌كنند مجوز سالانه اداره استاندارد را داشته باشند، بايد اين سازمان هم جوابگو باشد. اگر مالك آن مجوزهاي لازم را نگرفته باشد، بايد شهرداري منطقه و اداره كل معاونت شهرسازي و ساختمان جوابگو باشد كه چرا با وجود بازديد‌هاي دوره‌اي از فعاليت اين جرثقيل‌ها ممانعت نكرده است. البته سازمان نظام مهندسي هم در اين ميان نقش دارد چراكه مهندس‌هاي ناظر آن بايد تمام مجوزهاي كارگاهي را چك كنند.
چرا با وجود آن همه تذكر و پيگيري و مصاحبه اعضاي شوراي شهر دوره قبل؛ هنوز شاهد ادامه اين حوادث هستيم؟ سالاري در پاسخ به اين سوال نداشتن اتحاديه و صنف تاوركرين‌دارها را مهم‌ترين دليل در اين خصوص دانسته و افزود: ما همان 4 سال قبل بارها به وزارت تعاون و كار تذكر داديم كه فكري براي اين جرثقيل‌ها بكنند ولي از آنجايي كه اين صنف اتحاديه و تشكل صنفي خاصي ندارند، عملا به نظر مي‌رسد پيگيري‌ها چندان نتيجه‌بخش نباشد! وگرنه مثلا در مورد صنف سازندگان آسانسور، به خوبي مي‌توان بر عملكرد صنف مزبور نظارت كرد. به نظرم اصلي‌ترين مشكل ما اكنون همين است.
تعداد مبهم كشته‌شدگان
يكي، دو ساعت بعد از بروز حادثه روز گذشته و در حالي كه آتش‌نشاني تعداد كشته‌شدگان را 2 نفر ذكر كرده بود، قاضي شهرياري معاون دادستان تهران و سرپرست دادسراي جنايي با حضور در محل اين حادثه تعداد كشته‌شدگان را 3 نفر اعلام كرد. با اين وجود سخنگوي آتش‌نشاني در آخرين تماس خبرنگار اعتماد با او، تعداد فوت‌شدگان را همان 2 نفر دانسته و گفت: فوت‌شدگان و مصدومان جزو عابران پياده و رهگذران بوده‌اند؛ وگرنه حتي در تاكسي سبزرنگي كه تاوركرين روي آن سقوط كرده بود نيز كسي فوت نكرده است.