سفر پوتين به عربستان

در روابط بين كشورها گاهي اوقات خلأهاي استراتژيك ايجاد مي‌شود. اين خلأ‌ها به اين شكل است كه بر فرض مثال قدرتي بزرگ از منطقه خارج مي‌شود و يا اينكه يك قدرت بيروني حمايتش را از دولتي كوچك برمي‌دارد. امروز در منطقه خاورميانه فضا به اين شكل در حال رقم خوردن است. امريكا در حال خروج تدريجي از منطقه به خصوص بحران سوريه است. طبيعي است كه خروج امريكا از سوريه باعث ايجاد خلأ قدرت در شمال سوريه مي‌شود. در اين منطقه دو هزار نيروي امريكايي حضور داشتند و به نوعي موازنه قدرت را در سوريه برقرار كرده بودند. وقتي اين نيروها از سوريه خارج شدند؛ موازنه در سوريه به هم خورد. عامل بر هم زننده اين موازنه، تركيه است. تركيه با اعزام نيرو به شمال سوريه به دنبال پر كردن خلأ حضور نيروهاي امريكايي است. روسيه مثال مهم ديگري است. امروز اين كشور به دنبال حضور قوي‌تر در مناطق و كشورهايي است كه اين دولت‌ها قبلا در كنترل و انحصار كامل امريكا قرار داشتند. وقتي امريكاي ترامپ به دنبال كم كردن نقش‌اش در خاورميانه است؛ روسيه به دنبال ايفاي نقش جايگزين امريكا در منطقه است. روابط اين كشور با تركيه و عربستان در همين راستا قابل تحليل است. از اين جهت سفر ولاديمير پوتين، رييس‌جمهوري روسيه به عربستان و امارات را با اين فهم و نگاه بهتر مي‌توان تحليل و ارزيابي كرد. درست است كه به طور سنتي ميان رياض و مسكو هميشه روابط سالم و مسالمت‌آميز برقرار بوده اما اتفاقات اخير در منطقه باعث شده كه رياض به سمت تعميق همگرايي با مسكو حركت كند. اقدامات و سياست‌هاي امريكا طي دو سال اخير نشان داد كه اين كشور اعتباري براي‌نهادهاي بين‌المللي و كشورهاي دوست و شريكش قائل نيست. خروج برجامي ترامپ، خارج شدن از معاهده مهم آب و هوايي پاريس، جنگ تجاري با چين و خروج از معاهده ترانس پاسفيك همگي اين پيام را به متحدان سنتي امريكا داد كه ...

نمي‌توان به امريكا به عنوان حامي امنيتي اتكا كرد. اين مساله براي سعودي‌ها بيش از ساير كشور‌ها مطرح بود. عربستان متكي به سيستم‌هاي دفاعي و نظامي امريكاست و عموم تجهيزات نظامي و دفاعي‌اش را از امريكا دريافت مي‌كند. براي همين ميل اين كشور به سمت روسيه از جهت نگراني‌هاي امنيتي رياض است. در اين بين حادثه آرامكو، حجت را براي سران آل سعود تمام كرد. در اين حادثه عربستان مورد حمله موشكي از سوي حوثي‌هاي يمن قرار گرفت. نكته در اينجاست كه سيستم دفاعي مستقر امريكا در عربستان نتوانست رهگيري موشك‌هاي ارسالي از سمت يمن را انجام دهد. به عبارتي ناكارآمدي اين سيستم دفاعي در اين حادثه موشكي نمايان شد. البته وقتي بازار انحصاري باشد؛ طبيعي است كه سيستم دفاعي ضعيف و ناكارآمد باشد. امريكايي‌ها مي‌دانند كه عربستان چاره‌اي جز خريد تجهيزات و ابزارآلات نظامي از امريكا ندارد. براي همين با وجود سنگيني معاملات نظامي عموما ادوات كم پيشرفته و ضعيف به عربستان داده مي‌شود. امروز سعودي‌ها دنبال رقابتي كردن بازارشان آن هم با خريد سيستم‌هاي نظامي از رقيب امريكا يعني روسيه هستند. قابل ذكر است كه عربستان همچون تركيه دنبال خريد S400 است. مساله بعدي عدم حمايت جدي امريكا از عربستان در حادثه آرامكو بود. ترامپ صراحتا اعلام كرد كه اين حمله ربطي به امريكا ندارد و مربوط به عربستان است. برآيند اين اتفاقات، دولتمردان سعودي را به اين جمع‌بندي رسانده كه به سمت تنوع‌بخشي به سياست خارجي‌شان حركت كنند و در اين مسير روسيه به عنوان قدرتي بزرگ ظرفيت بالايي براي پاسخگويي به نيازهاي نظامي و امنيتي عربستان دارد. با عطف به اين امر جمهوري اسلامي ايران هم بايد با فعال كردن ديپلماسي‌اش از سمت و سوي تحولات در منطقه عقب نماند در ثاني از فرصت‌هاي ممكن براي ارتقاي منافع ملي‌اش بهره گيرد. آن گونه كه تركيه از برگ روسيه در معادلات غربي‌اش استفاده مي‌كند، ما هم به سهم خودمان با تقويت پايه‌هاي اقتصادي و صنعتي‌مان و تعامل با ساير بازيگران قدرتمند اقتصاد جهاني مثل چين، هند و قدرت‌هاي اروپايي بايد قدرت مانورمان را در حوزه سياست خارجي و عرصه بين‌المللي بيشتر كنيم. روسيه حاضر به واگذاري S400 به ايران نيست. اما اين سامانه را به تركيه و عربستان مي‌دهد. دليل اين امر به وابستگي و قدرت انتخاب ما برمي‌گردد. براي همين بايد به سمت تقويت تعاملات منطقه‌اي و بين‌المللي‌مان بپردازيم تا در كوران تحولات منطقه‌اي از رقباي‌مان عقب نمانيم.