ظريف در ادامه گفت‌وگوهاي ايران
با گروه‌هاي مختلف افغانستان با هيات طالبان ديدار كرد
تلاش براي گفت‌وگوهاي افغان-افغان
شهاب شهسواري
يك هيات ارشد طالبان به رياست ملا عبدالغني برادر، رييس دفتر سياسي طالبان به تهران آمد. اين اولين‌باري نيست كه چنين سفري انجام مي‌شود، اما تفاوت اين سفر ديدار هيات طالبان با محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران بود. اين سفر در شرايطي انجام مي‌شود كه كابل در پي اختلاف‌نظر گروه‌هاي سياسي در مورد مشروعيت نتايج انتخابات، دو ماه بعد از برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري اين كشور، دچار سردرگمي سياسي است و سه ماه از شكست گفت‌وگوهاي طالبان با زلمي خليل‌زاد فرستاده ويژه امريكا در امور افغانستان مي‌گذرد. سخنگوي اشرف غني، رييس‌جمهور افغانستان بعد از سفر شهريور ماه يك هيات طالبان به تهران، نسبت به اين ديدارها اعتراض كرده بود، اما تاكنون كابل به سفر اخير واكنش نشان نداده است. روز گذشته محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه در حاشيه جلسه هيات دولت در پاسخ به سوال خبرنگاران در مورد ديدارش با هيات طالبان ضمن تاييد اين ديدار تاكيد كرد: «در جهت كار براي صلح افغانستان با همه گروه‌هاي افغاني ديدار مي‌كنيم، آنها هم براي همين كار آمده‌اند.» خبر سفر يك هيات طالبان به تهران را سهيل شاهين، سخنگوي دفتر سياسي «امارت اسلامي افغانستان (حكومت خودخوانده طالبان در افغانستان)» در دوحه اعلام كرده بود. اين مقام طالبان در توييتي نوشت: «در اين گفت‌وگوها حل و فصل مسالمت‌آميز مساله افغانستان و گفت‌وگوهاي صلح مورد بحث قرار گرفت. به علاوه روابط دوجانبه و وضعيت پناهندگان افغان در ايران هم مورد گفت‌وگو قرار گرفت. مقام‌هاي ارشد ايران علاقه خود براي رابطه نزديك با مردم افغانستان را اعلام كردند و وعده دادند به مسائل پناهندگان افغان در ايران رسيدگي كنند.»
چهار نماينده دفتر سياسي طالبان در قالب هياتي به رهبري ملا عبدالغني برادر، به تهران سفر كردند تا در مورد مسائل جاري افغانستان با مقام‌هاي ايراني گفت‌وگو كنند. جمهوري اسلامي ايران، همواره بر گفت‌وگوهاي صلح بر محوريت دولت افغانستان تاكيد كرده است و ديدار اخير هيات طالبان با وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران هم در همين راستا انجام شد. ايران تاكيد كرده است كه در جهت برقراري گفت‌وگوهاي بين‌افغان، با همه طرف‌هاي افغانستاني ديدار مي‌كند و آنها را به گفت‌وگو و مذاكره تشويق مي‌كند. در همين راستا تاكنون ديدارهاي متعددي ميان مقام‌هاي ايران با رييس‌جمهور افغانستان، رييس اجرايي حكومت افغانستان، رييس شوراي صلح و گروه‌هاي جهادي اين كشور انجام شده است تا از اين طريق مسير گفت‌وگوهاي بين گروه‌هاي افغانستان تسهيل شود. سفر هيات طالبان همزمان با اختلافات سياسي در افغانستان و تاخير طولاني در اعلام نتايج انتخاباتي انجام مي‌شود كه اوايل مهر ماه سال جاري در اين كشور برگزار شد. طرف‌هاي سياسي در افغانستان هنوز در مورد نتايج اوليه انتخابات كه گفته مي‌شود با سه‌بار تاخير قرار است از سوي كميسيون مستقل انتخابات اعلام شود، اما حتي پيش از اعلام اين نتايج هم برخي نامزدهاي اين انتخابات، نتايج را نامشروع خوانده‌اند.
اين اولين‌باري نيست كه نمايندگان افغانستان به تهران سفر مي‌كنند. زمستان سال گذشته، سفر يك هيات طالبان به تهران و گفت‌وگوهاي آنها با دبير شوراي عالي امنيت ملي، خبرساز شده بود. بعد از اين سفر، شوراي عالي امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران از هماهنگي كامل ميان دولت ايران و دولت جمهوري اسلامي افغانستان در مورد اين رايزني‌ها خبر داد. اما سفرهاي هيات‌هاي طالبان به تهران بعد از شكست مذاكرات اين گروه با دولت ايالات متحده امريكا بيشتر زير ذره‌بين قرار گرفت. به‌رغم اينكه كابل همواره از نقش ايران در گفت‌وگوهاي بين‌افغاني تقدير كرده، دولت ايالات‌متحده امريكا در مقاطع مختلف ايران را به ارسال «پول و سلاح براي طالبان» متهم كرده است و تهران را عامل افزايش ناامني‌ها و تنش در افغانستان معرفي مي‌كند. اين موضع واشنگتن، هواداراني در ميان برخي گروه‌هاي سياسي در كابل دارد.
صداهاي متناقض در كابل
اما در افغانستان نسبت به رويكرد جمهوري اسلامي ايران نسبت به گفت‌وگو با گروه‌هاي افغان اختلاف‌نظرهايي وجود دارد. هر چند اشرف غني، رييس‌جمهور افغانستان از رويكرد ايران نسبت به فرآيند صلح در افغانستان استقبال كرده و از كشورهاي ديگر منطقه نيز خواسته بود تا از ايران بياموزند، اما بعد از سفر شهريور ماه يك هيات طالبان به تهران، سخنگوي ارگ رياست‌جمهوري افغانستان، صديق صديقي، با انتشار يك پيام بدون ذكر نام ايران، از ميزباني كشورهاي همسايه از نمايندگان گروه طالبان انتقاد كرده بود. ايران همواره تاكيد كرده است كه گفت‌وگوها با گروه‌هاي افغان را با هماهنگي دولت افغانستان و در جهت تسهيل شرايط براي گفت‌وگوهاي بين‌افغان انجام مي‌دهد.
اشرف غني، رييس‌جمهور اسلامي افغانستان، بهمن ماه سال گذشته در گفت‌وگويي با شبكه تلويزيوني طلوع افغانستان گفته بود: «خواست ايران يك صلح دولت محور در افغانستان است و اين موضوع را بارها به صورت رسمي اعلام كردند و در همين اواخر نيز در كميته 5گانه نيز اين موضوع مطرح شد.» غني تاكيد كرد: «اميدوارم اين نگاه ايران مبني بر دولت محور بودن را ساير كشورها در منطقه نيز داشته باشند.» اين اظهارات در شرايطي بيان مي‌شد كه دولت ايالات‌متحده امريكا مذاكرات يكجانبه مستقيم خود را با طالبان در دوحه قطر آغاز كرده بود. هر چند مذاكرات گروه شبه‌نظامي طالبان با دولت امريكا، بعد از
9 دور گفت‌وگو در دوحه قطر، به دلايل نامشخصي به وسيله رييس‌جمهور ايالات‌متحده امريكا، دونالد ترامپ، در آستانه امضاي توافق نهايي متوقف شد. بعد از توقف اين گفت‌وگوها،
بار ديگر يك هيات طالبان به تهران، اسلام‌آباد، مسكو و پكن سفر كردند. در سفر شهريور ماه هيات طالبان به تهران، مقام‌هاي اين گروه با سيدعباس عراقچي، معاون وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران گفت‌وگو كردند. سخنگوي اشرف غني، در واكنش به سفر هيات طالبان به كشورهاي اطراف در حساب كاربري توييتري خود، بدون اشاره به نام ايران نوشت: «طالبان همچنان افغان‌ها را مي‌كشند و به افتخار مسووليت آن را مي‌گيرند. روايت طالبان جنگ، خشونت و كشتار مردم است. طالبان يك خطر جدي براي امنيت منطقه و جهان است. ميزباني از اين گروه، خلاف تمام اصول و روابط ميان كشورهاست و به ويژه براي حكومت افغانستان كه هميشه خواهان روابط حسنه با همسايه‌هاست.»
اختلاف‌نظرها در مورد مساله گفت‌وگوهاي صلح در افغانستان، بي‌سابقه نيست. اخيرا و بعد از اظهارنظر صبغت‌الله احمدي، سخنگوي وزارت امور خارجه افغانستان، در مورد قريب‌الوقوع بودن مذاكرات ميان دولت كابل و گروه طالبان، دفتر رييس‌جمهور افغانستان اظهارات او را نظر شخصي توصيف كرد و دستور بركناري او از مقامش صادر شد. هر چند به دستور عبدالله عبدالله، رييس اجرايي دولت اين مقام وزارت خارجه كه توسط صلاح‌الدين رباني متحد سياسي عبدالله اداره مي‌شود، در مقام خود تا «رسيدگي كامل به دستور رييس‌جمهور» ابقا شد.
اهميت تهران در تلاش‌هاي صلح
خبرگزاري صداي افغان (آواپرس) در گزارشي از اين رويداد مي‌نويسد: «اين دومين سفر رسمي اعضاي دفتر سياسي طالبان به تهران پس از توقف مذاكرات صلح ميان اين گروه و امريكا محسوب مي‌شود؛ سفري كه نشانگر درك درست طالبان از جايگاه قابل توجه جمهوري اسلامي ايران در معادلات صلح افغانستان و ساير تحولات منطقه است و از سوي ديگر، نشان مي‌دهد كه ايران نيز به دنبال دريافت راه‌هاي معقول و مشروع براي رسيدن به يك توافق صلح قابل اعمال و پايدار در افغانستان است.»