مداخله تركيه در ليبي

ليبي پس از معمر قذافي تبديل به كشوري تجزيه‌شده، كانون رقابت قدرت‌هاي اروپايي و امريكا براي سلطه منابع نفتي و گازي و جاي پاي ده‌ها گروه افراطي اسلام‌گرا شده است. 9 سال پس از بمباران ناتو در ليبي و به‌كار‌گيري هزاران نيروي القاعده در بن غازي براي سقوط قذافي، بخش عمده‌اي از زيرساخت‌هاي اين كشور منهدم، ده‌ها هزار غيرنظامي كشته وزخمي و ليبي به كانون فتنه‌ها و طرح‌هاي غربي تبديل شده است. قدرت در ليبي تنها دست دولت پوشالي تريپولي نيست. دولت تريپولي از حمايت ايتاليا، قطر و تركيه برخوردار است و در مقابل خليفه حفتر، ژنرال شورشي حمايت فرانسه، روسيه، مصر، امارات متحده عربي و يونان را پشت سر خود دارد. حفتر كنترل بخش بزرگي از ليبي را در اختيار خود دارد. بخش‌هايي از ليبي نيز در دست نيروهاي داعش است. تركيه در هفته‌هاي اخير تصميم بر حضورنظامي در ليبي با هدف حمايت از دولت تريپولي گرفته است. دلايل متعددي براي بررسي تصميم حكومت تركيه وجود دارد. تركيه و ليبي در اواسط پاييز دو تفاهمنامه جداگانه در مورد همكاري‌هاي نظامي و مرزهاي دريايي كشورها در منطقه مديترانه شرقي امضا كردند. دولت ليبي اميدوار است حضور نظامي تركيه مانع از سقوط آن دولت شود. دولت تركيه به شيوه مداخله در بحران سوريه در ليبي عمل مي‌كند. تاكنون بيش از 2500 نيروي اسلام‌گراي (اخواني و القاعده) مورد حمايت تركيه به ليبي اعزام شده‌اند . تركيه در منطقه شرق مديترانه در انزوا به‌سر مي‌برد. تيرگي روابط تركيه با عربستان و ائتلاف نظامي و اقتصادي يونان – اسراييل و قبرس از جمله موضوع خط لوله قبرس آنكارا را عصباني كرده است. روابط مبهم و تيره با امريكا موجب نگراني‌هاي ژئوپوليتيكي تركيه است. قرارداد نيكوزيا، پايتخت قبرس شمالي با شركت‌هاي شل، نوبل و دلك اسراييل به منظوربهره‌برداري از منابع گازي كالپسو موجب درآمد 9 تريليون دلاري در 18 سال آينده خواهد شد. اتحاديه اروپا و امريكا از حاميان اين قرارداد هستند.

قرارداد تركيه و ليبي بستر همكاري اقتصادي بين دو كشور را براي استخراج گاز در منابع دريايي مديترانه شرقي فراهم مي‌كند. ولي تكيه براي به دست آوردن امتياز حفاري در آب‌هاي مديترانه‌اي ليبي بايد به حمايت نظامي از تريپولي بپردازد. تركيه پيش‌تر درصدد استخراج نفت وگاز در آب‌هاي مديترانه‌اي قبرس ترك‌نشين است ولي با مخالفت شديد اتحاديه اروپا و امريكا مواجه شد. هر چند تركيه به اين مخالفت‌ها اعتنايي ندارد و در آب‌هاي قبرس ترك نشين دست عمليات حفاري را ادامه مي‌دهد. از سوي ديگر امريكا تحريم‌ها عليه نيكوزيا (قبرس يوناني) را لغو كرد و اجازه صدور سلاح به اين بخش قبرس را داد.

مداخله تركيه در حمايت از دولت تريپولي در تضاد با طرح روسيه در حمايت از حفتر است. تركيه و روسيه اكنون داراي پيوندهاي استراتژيك نظامي هستند و اين مساله بر روابط بين تركيه و روسيه اثر منفي مي‌گذارد. اردوغان به جاي تمركز بر منطقه قبرس ترك نشين، از يك بحران وارد بحران ديگر مي‌شود. مداخله تركيه در سوريه هيچ رهاوردي براي اين كشور جز صرف ميلياردها دلار، پذيرش ميليون‌ها آواره سوري، از دست رفتن اعتبار منطقه‌اي، حمايت از گروه‌هاي اسلام‌گراي افراطي و برخي پيوندهاي اقتصادي با داعش و همكاري در طرح غرب براي سرنگوني بشار اسد نداشت و اكنون تركيه پا به ليبي كانون توطئه‌هاي بين‌المللي براي تصاحب منابع نفتي و گازي، رقابت بين توتال فرانسه و اينوي ايتاليا دو شركت بزرگ نفتي و تخريب رابطه خود با روسيه مي‌گذارد. حضور نظامي تركيه در ليبي بسيار دير صورت مي‌گيرد و همه‌چيز براي تركيه با رفتن قذافي به پايان رسيده است. احتمال بسيار كمي براي موفقيت تركيه در دفاع از حكومت تريپولي وجود دارد و با سنجيدن قدرت در ليبي، ژنرال حفتر داراي قدرت بيشتري است. از سويي شايد انگيزه‌هاي ايدئولوژيك تركيه، حمايت از حكومت تريپولي مورد حمايت برخي گروه‌هاي اسلام‌گرا و تقويت جريان اخوان‌المسلمين در اين كشور است.