نمايشگاهي در دومين سالگرد فقدان پيشگام سقاخانه
صادق تبريزي؛ صورتگر عشاق
پرويز براتي
صادق تبريزي از پشت شيشه به رهگذرانِ خيابان سميه نگاه مي‌كند. لبخندي كمرنگ بر لبانش نقش بسته و مدادي در دست چپ دارد. لابد واژه‌ها را جست‌وجو مي‌كند تا سطرها متن‌هاي كوتاه و بلندِ روي كاغذ شوند و لابه لاي اين متن‌ها البته سطرهاي خالي پر شمار است. 46 سال قبل گالري 66 را در اين خيابان تاسيس كرد. زمستان 96 قطار زندگي‌اش از حركت ايستاد و حالا در يازدهمين روزِ بهمن 98، تابلوهاي او در غياب خالقش همگان را دعوت مي‌كنند به درون گالري سهراب؛ جايي كه روشن ماند تا چراغ گالري 66 خاموش نشود. سرما عابران را در پالتوها و لباس‌هاي گرم‌شان فرو برده. ساعت 5 عصر است. نمايشگاه افتتاح مي‌شود: صورتگر عشاق: از رقمِ صادق تا عمل تبريزي.
رضا درميشيان و تعدادي از سينماگران، اولين بازديد‌كنندگان نمايشگاه هستند. نمايشگاهي كه از تمام دوره‌هاي كاري اين هنرمند در آن هست؛ آثار مربوط به سال‌هاي 1338 تا 1392، شامل نقاشيخط‌ها، آثار فيگوراتيو و كارهاي مدرن هنرمند. اين نمايشگاه فرصتي مغتنم است براي آشنايي مخاطبان و هنردوستان با هنرمندي كه زندگي پرماجرا و پرفراز و نشيبي داشت، شبيه خطوط سركش، سحرآميز و كوبنده نقاشي‌هايش. نمايشگاه مهمي است؛ از آن رو كه چه بسا در فقدان آثار پرشمار اين نقاش، امكان برگزاري نمايشگاهي مشابه براي سالياني دراز وجود نداشته باشد. در متن نمايشگاه كه روي ديوار نقش بسته مي‌خوانيم: «تبريزي با عشق و شكيبايي به گنجينه مينياتور رو مي‌آورد؛ آن را آگاهانه مي‌آزمايد و سپس سعي مي‌كند فراموش‌شان كند تا چون نقاشي امروزي كه ذهنيتي معاصر دارد، بار ديگر از آن دانش و تجربه در فضايي جديد، اثري بيافريند كه بيشتر از آنكه چون مينياتور كهن مقيد به مضمون ادبي باشد، تابع كاربرد خط و رنگ در نقاشي مدرن است.».
جمعيت بسياري براي ديدن آثار آمده‌اند؛ در ميانه ازدحام جمعيت، خانواده تبريزي ديده مي‌شوند. اينجا و آنجا چهره‌هاي آشناي هنر؛ حسين محجوبي، گيزلا وارگا سينايي، رضا درميشيان، امرالله فرهادي، جمشيد سماواتيان، عباس مشهدي‌زاده، ، احمد ميرزازاده، عطاالله اميدوار، مسعود اويسي، بهرام حنفي، حسين نوروزي، جاويد رمضاني و ديگران. همان ساعات اول افتتاح نمايشگاه هفت، هشت تابلو فروخته مي‌شود و برچسب قرمز مي‌خورد.
مهرداد فلاح- نقاش و خواهرزاده صادق تبريزي- به عنوان نماينده معرفي شده از طرف آن هنرمند براي زمان پس از فوتش كه به درخواست او اين مجموعه جمع‌آوري و با كمك او نمايشگاه برگزار شده، درباره ايده نمايشگاه مي‌گويد: «برپايي اين نمايشگاه به مناسبت دومين سالگرد درگذشت زنده‌ياد تبريزي توسط گالري سهراب صورت گرفته است. اين نمايشگاه در واقع تمديد ياد و نام پيشگام مكتب سقاخانه است. با توجه به اينكه گالري 66 مكان قبلي گالري سهراب بوده، اصلي‌ترين مساله اين است كه جمع‌آوري و نمايش اين مجموعه در گالري خود آقاي تبريزي كه سال 1352 تاسيس كرد صورت گرفته است.» فلاح درباره چگونگي انتخاب و گردآوري كارها اضافه مي‌كند: «آثار اين نمايشگاه را از دوره‌هاي مختلف كاري زنده‌ياد تبريزي حدفاصل سال‌هاي 1338 تا 1392 شامل نقاشي خط‌ها، كارهاي فيگوراتيو و فيگوراتيو مدرن و مينياتور مدرن انتخاب كرده‌ايم. بيشتر آثار متعلق به مجموعه آقاي تركمان مدير گالري سهراب هستند و بخشي از آن را هم ما جمع‌آوري كرديم.» فلاح هدف از برپايي اين نمايشگاه را چنين تشريح مي‌كند: «در واقع اصرار علاقه‌مندان براي آشنايي با دوره‌هاي مختلف آثار هنرمند انگيزه اصلي برپايي اين نمايشگاه بود. در عين حال ما نمايشگاهي از آثار زنده‌ياد تبريزي گذاشتيم تا بيننده‌ها با آثار ايشان بيشتر آشنا شوند؛ ضمن اينكه خاطره‌اي از گذشته ايشان دوباره توسط خانواده و دوستان‌شان زنده شود و آثار ايشان دوباره ديده شود. در اين نمايشگاه يك سري آثار متعلق به 1338 و 1340 هستند كه خيلي‌ها آن آثار را نديده‌اند و جزو مجموعه شخصي است كه در اين نمايشگاه در روز اول ديده و در افتتاحيه استقبال خوبي از آن شد.» يكي از سوال‌هايي كه در بازديد از اين نمايشگاه به ذهن مي‌رسد، چرايي نبود آثار بزرگ از تبريزي است و اينكه چرا تنها يك اثر بزرگ در نمايشگاهي با اين اهميت به نمايش درآمده؟ فلاح به اين سوال چنين پاسخ مي‌دهد: «اثر بزرگ از تبريزي خيلي محدود است. ما تنها توانستيم يك اثر پيدا كنيم. آثار بزرگ تبريزي در بازار محدود است و به همين خاطر اين دست آثار خواهان بيشتري دارد؛ چرا كه بيشتر آثار اين هنرمند در ابعاد كوچك هستند.»
از ديوار 32 متري گالري سهراب تا دل‌هاي حاضران «حراج تهران» و «كريستيز»؛ اين روزها به انحاي مختلف شاهد تلاش براي تمديد ياد و نام پيشگام مكتب سقاخانه هستيم؛ هنرمندي كه پيش از مرگش قدر نديد و اين روزها در دومين سال رفتنش بر صدر مي‌نشيند و آثارش خصوصا در حراج‌ها خواهان پيدا كرده. سال 2016 اثري از او به كريستيز دوبي راه يافت و سه دوره هم در حراج تهران خوش درخشيده. در آينده‌اي نزديك قرار است در حراج كريستيز نيز اثري از اين هنرمند ارايه شود.در اعلان نمايشگاه «صورتگر عشاق؛ از رقم صادق تا عمل تبريزي» نوشته شده اين كارها تا 29 بهمن در گالري سهراب به نشاني خيابان سميه، بين مفتح و رامسر شماره 142 ميزبان هنردوستان است. ديگر حرفي نمانده. از گالري پا بيرون مي‌گذاريم؛ تبريزي از پس نگاه‌ها و لبخندهاي داخل گالري، به رهگذران نگاه مي‌كند. تنها چندصد متر آن‌سو‌تر، شهر در هياهوي خود گم شده؛ با صداي بوق ماشين‌ها، گردش و ترمز چرخ خودروها روي آسفالت، صداي رهگذراني كه با يكديگر صحبت مي‌كنند و از پشت شيشه رد مي‌شوند و رانندگاني كه مسافران را به «مستقيم» و رسيدن به «آزادي» دعوت مي‌كنند.