توييتر مدعي شناسايي فعاليت
اكانت‌هاي كاربري جعلي فارسي شد
نبرد با ربات‌هاي افراطي
«تاكنون حساب‌هاي جعلي بسياري كشف شده كه با شماره‌هاي تلفن ثبت شده، هماهنگي ندارد. بيشتر اين آي‌پي‌ها در ايران، مالزي و اسراييل قرار دارند و به نظر مي‌رسد وابسته به سازمان‌هاي دولتي باشند»، اين ادعايي است كه روز گذشته شبكه اجتماعي توييتر مطرح كرد و در رسانه‌هاي مختلف چه داخل و چه خارج از مرزهاي ايران بازنشر شد اما اين براي نخستين بار نيست كه مساله فعاليت اكانت‌هاي جعلي همچنين فيك در توييتر خبرساز مي‌شود. با افزايش ضريب نفوذ اين شبكه اجتماعي در ميان سياستمداران و رواج ديپلماسي توييتري، رفته‌رفته كشورهايي مختلف از ايالات متحده امريكا گرفته تا عربستان سعودي براي نيل به اهداف و تامين منافع خود به استفاده از اكانت‌هاي جعلي رو آوردند.
اما اين موضوع فقط و فقط به دولت‌ها منحصر نمي‌شود بلكه سازمان‌ها و گروهك‌هاي تروريستي نظير سازمان مجاهدين خلق (منافقين) نيز دستي بر آتش اكانت‌هاي فيك و جعلي دارند؛ به طوري كه مي‌توان آنان را پيشقراول استفاده از اكانت‌هاي جعلي فارسي‌زبان در توييتر دانست؛ اكانت‌هايي كه بيش از آنكه در توليد محتوا نقش داشته باشند، وظيفه ترويج و تبليغ گفته‌هاي ديگران را برعهده دارند و اين يعني كاربران عادي در فضاي توييتر فارسي با اكانت‌هايي سروكار دارند كه مي‌توانند بدون آنكه سخني تازه به ميان آورد، اهداف سازمان يا كشور مبدا خود را بازنشر كند. حالا البته مدتي است كه اين مساله منحصر به «براندازان» نمي‌شود.
ترندسازي جعلي
در طول يك سال اخير فعاليت اكانت‌هاي تازه‌وارد به شبكه اجتماعي توييتر تشديد شد. مشخصه ثابت اين اكانت‌ها دنبال كردن چند صد يا بعضا چند هزار نفر است كه اصولا دنبال‌كنندگاني در همان حدود را براي فرد به همراه مي‌آورد. اصطلاحا اين اكانت‌ها به واسطه نداشتن مشخصات واقعي، «اكانت فيك» (جعلي) ناميده مي‌شوند ولي با ربات‌ها تفاوت فاحشي دارند. اين اكانت‌ها بيشتر در زمره روزمره‌نويسان قرار مي‌گيرند ولي سر بزنگاه‌ها تغيير رويكرد داده و بعضا به تخريب اصلاح‌طلبان، دولت و مواردي از اين دست نيز روي مي‌آورند. آخرين باري كه اصولگرايان به عنوان اصلي‌ترين مدافعان جمهوري اسلامي در توييتر توانستند با بهره‌گيري از اين اكانت‌ها كنار هزاران اكانت جعلي به موفقيت دست يابند، ماجراي محبوب يا اصطلاحا ترند شدن هشتگ «جهان‌آرا» است.
پس از آنكه با تغيير رويكرد سازمان صداوسيماي جمهوري اسلامي در قبال برنامه‌هاي زنده، پخش زنده برنامه «جهان‌آرا» كه توسط سردبير و مجرياني عضو جبهه پايداري تهيه مي‌شد، متوقف شد بسياري از كاربران اصولگرا اين مساله را به دولت دوازدهم، نقدناپذيري حسن روحاني، رييس‌جمهوري و فشارهاي شخص حسام‌الدين آشنا به عنوان مشاور روحاني و نماينده قوه مجريه در شوراي نظارت بر صداوسيما نسبت دادند؛ حال آنكه مديركل روابط عمومي سازمان صداوسيما نيز صراحتا اين مساله را تكذيب كرده بود. اين طيف از كاربران اما گوش‌شان بدهكار نبود و شروع به استفاده از هشتگ «جهان‌آرا» كردند؛ هشتگي كه ظرف مدتي به نسبت كوتاه به ادعاي كاربراني كه از آن استفاده مي‌كردند به ترند نخست شبكه اجتماعي توييتر تبديل و به زعم اصولگرايان شد نشانه‌اي از محبوبيت و جايگاه مردمي اين برنامه.
واقعيت اما 180 درجه با گفته‌ها و اظهارات اصولگرايان متفاوت بود. پس از اين اتفاق ابوالفضل حاجي‌زادگان، پژوهشگر اجتماعي چگونگي محبوب شدن اين هشتگ را بررسي كرد و در نهايت مشخص شد كه اين هشتگ با 1454 اكانت كه همگي در ژانويه سال جاري ميلادي عضو توييتر شده‌اند به ترند اول توييتر تبديل شده و اين يعني تقلبي آشكار براي افزايش فشارها به دولت. جالب آنكه اين اكانت‌ها عمدتا مطالبي يكسان را منتشر كرده بودند كه موجب شد بيش از پيش كليدواژه «ربات‌هاي ارزشي» در توييتر استفاده شود.
هشتگ‌سازي سازماني
ماجراي ترند يا محبوب شدن هشتگ «نهم دي» نيز مشابه «جهان‌آرا» است؛ از اين رو بسياري معتقدند كه اين اكانت‌ها يا در عبارتي صحيح‌تر ربات‌ها همان طور كه توييتر گفته از سوي سازماني مشخص در ايران حمايت مي‌شوند ولي با اين حال نمي‌توان انگشت اتهام را به سمت ارگاني خاص نشانه گرفت ولي گروهي از كاربران همين شبكه اجتماعي با استناد به موضع‌گيري‌هاي اكانت‌هاي فيك و اطلاق كليدواژه «ارتش سايبري» به آنان، آنان را نزديك به بخش‌هايي از حاكميت منتسب كردند. موضوعي كه از قضا با واكنش غلامرضا سليماني، رييس سازمان بسيج نيز مواجه شد و اين ادعا را از اساس تكذيب كرد. با اين حال حاجي‌زادگان پيش‌تر در همين زمينه در اظهاراتي كه ايرنا آن را منتشر كرد، گفته بود: «داده‌كاوي اين اكانت‌هاي فيك، جعلي يا گروهي درباره هشتگ نهم دي نشان داد كه اين اكانت‌ها بيشتر مربوط به شهرهاي استان خراسان شمالي هستند. بنابراين مي‌توان حدس زد كه سازمان‌دهي مربوط به اين ترند در آن استان انجام شده است.»
اين پژوهشگر فضاي مجازي همچنين گفته است: «در داده‌كاوي و بررسي بيگ‌ديتا با روش‌هاي مختلفي مي‌توان متوجه شد كه اكانت‌ها فيك يا جعلي هستند، بررسي تعداد فالويينگ‌ها و فالوئرها، پست‌ها و فراواني توييت‌ها و ريتوييت‌ها و مشخصات آيدي‌ها و بيو توييتر اين اكانت‌ها ازجمله مواردي است كه در اين بررسي‌ها لحاظ مي‌شود. بخش زيادي از اكانت‌هايي كه درباره ماجراي جهان‌آرا توييت كردند اصلا هيچ فالوئر و فالوينگي نداشتند و فقط توييت‌هاي اكانت‌هاي ديگر در اين باره را ريتوييت مي‌كردند. ترند كردن هشتگ با استفاده از اكانت‌هاي جعلي در توييتر در كشورهاي ديگر هم انجام مي‌شود. اما بنابر بررسي‌ها اين اتفاق در ايران شايع‌تر است و فقط مربوط به جريان سياسي خاصي نيست. متاسفانه همه جريان‌ها اين كار را مي‌كنند؛ بعضي كمتر و بعضي بيشتر.»