گزينه نظامي يا ديپلماسي؟
محمود فاضلي
ادامه پيشروي‌هاي ارتش سوريه براي محاصره تروريست‌ها در آخرين پايگاه‌هاي خود در مناطق شمال‌غرب اين كشور در استان‌هاي ادلب و حلب و حمله به كاروان نيروهاي نظاني تركيه در منطقه جبل‌الزوايه واقع در حومه ادلب كه دست‌كم موجب كشته شدن 34 نظامي تركيه و زخمي شدن ده‌ها نفر شده است بي‌ترديد تركيه را در شرايط دشواري قرار داده است. اردوغان در واكنش به اين حمله اعلام كرد كه اين كشور در پاسخ به اين حمله، مواضع ارتش سوريه را هدف قرار مي‌دهد. وزير امور خارجه تركيه نيز با دبير كل ناتو تلفني گفت‌وگو كرد. امريكا نيز مدعي شد در كنار تركيه كه متحدمان در ناتو است، مي‌ايستيم و خواستار پايان فوري تهاجم نيروهاي نظام سوريه، روسيه و نيروهاي مورد حمايت ايران هستيم. اردوغان در حالي تحولات جاري در ادلب را «جنگ» مي‌خواند كه نگراني از وضعيت نيروهاي نظامي تركيه در سوريه از سوي نمايندگان مجلس اين كشور نمايان‌تر شده است. به‌زعم نمايندگان مجلس كه طبق قانون اساسي تنها مرجع تصميم‌گيري براي جنگ است از جزييات و اهداف آن بي‌خبر هستند، عملا در بي‌خبري قرار دارند. در هيچ جا مجوز عمليات برون‌مرزي كه در مجلس تركيه به منظور انجام عمليات برون‌مرزي ارتش اين كشور به تصويب رسيده است، عباراتي مبني بر اينكه تركيه وارد جنگ شود، جايي ندارد. مجلس تركيه مجوز عمليات برون‌مرزي را نه براي جنگ، بلكه براي تامين صلح تصويب كرده است. اين درحالي است كه رييس‌جمهور تركيه بدون مشورت با مجلس از جنگ سخن مي‌گويد. دولت و حزب عدالت و توسعه و حاميان آن از عمليات نظامي كه موجب كشته شدن سربازان تركيه شده است شديدا دفاع مي‌كنند. به‌زعم مخالفان اردوغان، در شرايطي كه جنگنده‌هاي روسيه-سوريه نظاميان تركيه در ادلب را بمباران مي‌كنند، چرا عناصر هوايي ارتش تركيه از نظاميان اين كشور كه در ادلب حضور دارند، حفاظت نمي‌كند؟ در حالي كه عمليات «چشمه صلح» كه از 9 اكتبر 2019 به بهانه بقاي دولت و ملت آغاز شد و اردوغان رييس‌جمهور تركيه هدف از انجام اين عمليات را ايجاد يك كريدور براي پاكسازي سراسر مرز تركيه با سوريه از وجود عناصر گروه تروريستي پ.ي.د/ي.پ.گ به عنوان شاخه گروه تروريستي پ.ك.ك در سوريه اعلام كرده بودند، آيا اساسا نتيجه رضايت‌بخشي براي آنكارا داشته است؟ يا آنكارا صرفا به يك منطقه كوچك راضي شده و مناطقي همچون «كاميشلي و كوباني» به عنوان مراكز مديريت پ.ي.د/ي.پ.گ همچنان باقي هستند.
شهر «منبج» در استان ادلب كه دولت براي پاكسازي آن از عناصر گروه پ.ي.د/ي.پ.گ هياهو ايجاد كرده بود نيز همچنان تحت مديريت اين گروه است.
اردوغان اعلام مي‌دارد تركيه تا نابودي آخرين تروريست‌ها در سوريه و عراق به مبارزه خود ادامه خواهد داد و ما مي‌دانيم كه هنوز برخي تروريست‌ها در منطقه امن ايجاد شده حضور دارند. اين مناطق از وجود تروريست‌ها پاكسازي نشده است. نمي‌توانند ما را فريب دهند. هنوز هم تروريست‌ها از بعضي مناطق خارج نشده‌اند. شرق و جنوب راس‌العين نيز از وجود تروريست‌ها پاكسازي نشده است. وقتي مي‌گويند نفت را دوست داريم، تروريست‌هايي كه همراه با آنها نفت را توليد كنند، وجود دارند. تروريست‌ها از اين حوزه‌هاي نفتي بهره‌برداري كرده و به نيروهاي امنيتي ما حمله مي‌كنند. ما به تماشاي اين وضعيت نخواهيم نشست.
از ديگر پرسش‌هاي مخالفان از دولت تركيه، تعداد دقيق قربانيان اين كشور در ليبي است كه دولت تعداد آن را پنهان كرده و تنها به عبارت «شماري از نظاميان تركيه به شهادت رسيده‌اند»، بسنده مي‌كند. خبرگزاري رويترز به نقل از سخنگوي خليفه حفتر از كشته شدن 16 نفر از نظاميان ترك در ليبي خبر مي‌دهد اين درحالي است كه اردوغان، طي توضيحاتي، اعلام كرد كه در ليبي شماري از نظاميان ترك و همچنين تعدادي از عناصر ارتش ملي سوريه به شهادت رسيده‌اند. اردوغان اخيرا به استفاده از عبارت «چند شهيد» توسط خبرنگار «فوكس تي‌وي» به شدت واكنش نشان داد و از اين رسانه خواست مانند يك روزنامه و يك ارگان رسانه‌اي جدي عمل كرده و ياد بگيرد توليد اخبار دروغين را كنار بگذارد. او مدعي است مواضع اپوزيسيون به من مربوط نمي‌شود. اپوزيسيون ابتدا خود را محاكمه كرده و اقدامات خودش را ارزيابي كند.
مولود چاووش اوغلو، وزير خارجه نيز در جديدترين موضع‌گيري خود تاكيد كرده، انتظار داريم دولت اسد حملات خود در ادلب را متوقف كند. آنچه ما انتظار داريم اين است كه دولت اسد اكنون از مناطقي كه اشغال كرده است، يعني مرزهايي كه در چارچوب توافق منبج تعيين شده‌اند، خارج شود، مردماني كه در اين شرايط سرما مجبور به ترك خانه‌هاي‌شان شده‌اند، به خانه‌هاي خود برگردند و براي اين منظور يك كريدور باز شود. اما بدون تامين آتش‌بس، اين امر غيرممكن است.
آنكارا همزمان به فعاليت‌هاي ديپلماتيك خود در اين زمينه ادامه مي‌دهد. در پي تماس تلفني اردوغان-پوتين و اتفاق‌نظر هر دو درخصوص ادامه تماس‌ها ميان دو كشور در تمامي سطوح و نگاه سرد دو طرف به راه‌حل نظامي در ادلب، انتظار مي‌رود به زودي هياتي متشكل از ديپلمات‌ها و مسوولان نظامي و اطلاعاتي روسيه در سفر به تركيه گفت‌وگو كنند. بي‌شك نتايج مذاكرات با هيات روسيه و گام‌هايي كه ظرف اين مدت در ميدان برداشته خواهد شد موضع تركيه را مشخص خواهد كرد. اقدامات ديپلماتيك تركيه و روسيه براي حل بحران ادلب از راه‌هاي ديپلماتيك تاكنون نتيجه‌بخش نبوده است. طرفين در ديدارهايي كه تاكنون در آنكارا و مسكو در 8، 10 و 18 فوريه انجام داده‌اند، به توافق نرسيده‌اند. گفته مي‌شود آنكارا خواستار رويارويي در ادلب نيست و به حل مساله از طريق ديپلماسي اولويت مي‌دهد، اما همزمان به حضور گزينه نظامي نيز روي ميز توجه داشته و در صورت ضرورت تمامي برنامه‌ريزي‌ها انجام خواهد شد.