نگراني‌ها از سقوط توافق امريكا و گروه شبه‌نظامي مخالف دولت افزايش يافت
كلاه طالبان بر سر ترامپ
شهاب شهسواري
يك سناتور ارشد امريكايي بعد از آگاهي از محتواي محرمانه توافق دولت ترامپ با طالبان، اظهار نگراني كرد كه طالبان كلاه گشادي بر سر ترامپ گذاشته‌باشد. يك روز بعد از تحليف همزمان دو رييس‌جمهور در افغانستان، واكنش‌ها به اين اقدام همچنان روز سه‌شنبه ادامه پيدا كرد آن هم در شرايطي كه بعد از گذشت 10 روز موعود از امضاي توافقنامه ميان امريكا و طالبان، همچنان گفت‌وگوهاي ادعايي بين افغاني آغاز نشده ولي امريكا به صورت يك‌جانبه خروج نيروهاي خود را از اين كشور آغاز كرده است. طالبان مدعي است كه انتظار دارد پيش از هرگونه گفت‌وگويي با نمايندگان «اداره كابل» تمامي زندانيانش مطابق فهرستي كه به اين دولت داده است آزاد شوند. در حالي كه اكنون در كابل دو سياستمدار مدعي رياست‌جمهوري زمام امور را در دست دارند و هنوز نتوانسته‌اند با يكديگر مذاكرات آشتي را آغاز كنند، دورنمايي براي انتخاب يك هيات مرضي‌الطرفين براي مذاكره با طالبان، مبهم‌تر از هر زمان ديگري است. فرمانده نظاميان امريكايي در افغانستان، صبح سه‌شنبه از آغاز روند عقب‌نشيني نيروهاي اين كشور از خاك افغانستان خبر داد، و همزمان مايك پمپئو، وزير خارجه ايالات متحده امريكا با انتشار بيانيه‌اي تاكيد كرد كه كشورش به هيچ‌وجه از تشكيل دولت موازي در افغانستان يا استفاده از زور براي به دست آوردن قدرت حمايت نمي‌كند. اما اين اظهارات مايك پمپئو، با واكنش منفي سياستمداران ارشد افغان مواجه شد. حامد كرزاي، رييس‌جمهور پيشين افغانستان با صدور بيانيه‌اي امريكا را عامل مشكلات كنوني در افغانستان معرفي كرد. يك سناتور ارشد امريكايي هم گفته است كه هر چه بيشتر از مفاد محرمانه توافق با طالبان باخبر مي‌شود، بيشتر نگران مي‌شود كه سر رييس‌جمهور امريكا كلاه رفته باشد.
آغاز روند عقب‌نشيني امريكا
به نوشته خبرگزاري آسوشيتدپرس، بر اساس تعهد واشنگتن به گروه شبه‌نظامي طالبان، روند عقب‌نشيني نيروهاي امريكايي از افغانستان آغاز شده است. اين خبرگزاري به نقل از يك مقام آگاه، بدون ذكر نام، نقل كرده است كه صدها نظامي امريكايي كه ماموريت‌شان در افغانستان به پايان رسيده است به زودي خاك اين كشور را ترك مي‌كنند و بر خلاف رويه گذشته، نيروي جايگزيني به جاي آنها به افغانستان اعزام نخواهد شد. سرهنگ سوني لگت، سخنگوي نظاميان امريكايي در افغانستان، با تاييد اين خبر تاكيد كرده است: «در طول 135 روز آينده بر اساس مفاد توافقنامه امنيتي جديد با دولت افغانستان، تعداد نظاميان امريكايي در خاك افغانستان به 8600 نفر كاهش پيدا خواهد كرد.» اين مقام نظامي امريكايي تاكيد كرده است كه كاهش تعداد نيروهاي امريكا در افغانستان به معناي كاهش توان عملياتي اين كشور در مبارزه با تروريسم از جمله جنگ با شاخه خراسان داعش و القاعده نيست.
سر ترامپ كلاه گذاشته‌اند
همزمان با آغاز عقب‌نشيني نيروهاي امريكايي از خاك افغانستان، سناتور كريس مورفي، سناتور دموكرات عضو كميته سياست خارجي سناي امريكا، با انتقاد از محتواي محرمانه توافق امريكا با طالبان، اظهار نگراني كرد كه «سر ترامپ در افغانستان كلاه رفته باشد.» كريس مورفي با انتشار پيامي در شبكه اجتماعي توييتر نوشت: «من امروز (دوشنبه) در جريان محتواي محرمانه توافق با طالبان قرار گرفتم. من از هواداران مذاكره با طالبان بودم، اما هر چه بيشتر در مورد اين توافق اطلاعات كسب مي‌كنم بيشتر نگران اين مي‌شوم كه سر ترامپ كلاه رفته‌باشد. تعهدات امنيتي طالبان در اين توافق بسيار مبهم و عملا پوچ است. مشخص نشده كه قرار است چگونه تعهد عملي آنها به طرد گروه‌هاي تروريستي را رصد كنيم. اين توافق عملا دولت افغانستان را در گوشه‌اي رها مي‌كند، چرا كه پيش از هر توافقي ميان طالبان و دولت افغانستان، روند خروج نيروهاي خارجي از افغانستان را شروع مي‌كند. اهرم‌هاي نظامي ما مي‌توانست براي گرفتن امتياز از طالبان توسط دولت افغانستان مورد استفاده قرار گيرد، براي مثال امتيازهايي در مورد حقوق زنان و كودكان. عجله مذاكره‌كنندگان ما براي رسيدن به توافق نهايي (براي مقابله با تمايل ترامپ به عقب‌نشيني بدون پيش‌شرط نيروها) باعث شد تا از تمركز بر بحران انتخاباتي افغانستان غافل شويم. حالا دو آدم مدعي اداره كشور هستند كه يك فاجعه جديد در اين كشور است.»
بيانيه حامد كرزاي در انتقاد از سياست امريكا
حامد كرزاي، از سياستمداران برجسته و رييس‌جمهور پيشين افغانستان، با صدور بيانيه‌اي در واكنش به اظهارات وزير خارجه امريكا، ضمن محكوم كردن دخالت‌هاي امريكا در امور افغانستان، واشنگتن را مسوول وضعيت كنوني در اين كشور معرفي كرده است. كرزاي در اعلاميه خود مي‌نويسد: «وضعيت نگران‌كننده كنوني كشور نتيجه سياست و عملكرد تحقيرآميز و تفرقه‌افكنانه امريكا در برابر مردم افغانستان است. اثبات اين ادعا در اعلاميه شب گذشته وزارت امور خارجه امريكا در مورد مراسم تحليف دوگانه ۱۹ حوت (اسفند) افغانستان است. در صورتي‌كه امريكا حقيقتا خواهان حل بحران به وجود آمده مي‌بود، مي‌توانست با اقدام سازنده و به موقع قبل از برگزاري مراسم تحليف، مانع تفرقه و بي‌ثباتي سياسي ناشي از آن شود.» كرزاي در ادامه تاكيد مي‌كند: «من در تمامي ملاقات‌هاي چند ماه اخير كه با مقامات امريكا، به خصوص نماينده خاص امريكا براي صلح افغانستان داشتم، نگراني عميق خود را از عدم صداقت و شفافيت عملكرد آن كشور در مورد چگونگي پيشبرد پروسه انتخابات و بخش‌هايي از روند صلح ابراز داشته، به تكرار تأكيد نموده‌ام كه بايد نتيجه انتخابات و گفت‌وگوهاي صلح منتج به تحكيم وحدت ملي و سلامت كشور شده همچنين باعث ثبات و ايجاد يك حكومت مشروع و مقتدر ملي شود. وضعيت كنوني ايجاب مي‌نمايد كه ما مردم افغانستان با اتحاد و هوشياري تمام و با اشتراك مساعي در خنثي نمودن دسايس خارجي كه سلامت، ثبات و وحدت ملي كشور را تهديد مي‌نمايند يكجا اخذ موقف نموده افغانستان عزيز خود را نجات دهيم.»
اختلاف‌نظرها در مورد آزادي زندانيان طالبان
روز دوشنبه، اشرف غني در مراسم تحليف رياست‌جمهوري خود ادعا كرد كه روز سه‌شنبه فرماني براي آزادي زندانيان طالبان بر اساس توافقنامه صلح امريكا و طالبان صادر مي‌كند. اما اين فرمان با آنچه طالبان بر اساس توافق انتظار دارد متفاوت بود. به نوشته رسانه‌هاي محلي، بر اساس فرماني كه توسط اشرف غني صادر شده است، قرار است 1000 زنداني منتسب به طالبان، به‌ويژه افراد سالمند از زندان‌هاي افغانستان آزاد شوند. در برابر، مقام‌هاي طالبان، بر آزادي 6000 زنداني به عنوان پيش‌شرط مذاكرات بين افغاني اصرار دارند. به گفته سهيل شاهين، سخنگوي دفتر سياسي «امارت اسلامي افغانستان (حكومت خودخوانده طالبان)» اين تبادل زنداني شامل آزادي 5000 عضو طالبان بر اساس فهرست ارايه شده از اين گروه در برابر آزادي 1000 زنداني دولت افغانستان از زندان‌هاي تحت كنترل طالبان است. «رويترز» اما به نقل از منابعي نوشت كه شمار زندانياني كه قرار است در اين مرحله آزاد شوند بين 1000 تا 1800 نفر متغير است و براساس فرمان غني آزادي زندانيان بالاي 52 ساله طالبان و افرادي كه پايان دوره حبس آنها نزديك است، اولويت دارد. به گفته سهيل شاهين، مادامي كه اين تبادل زنداني به شكل كامل انجام نشود، گفت‌وگوهاي بين افغاني با حضور طالبان آغاز نخواهد شد. شاهين با تاكيد بر اينكه اين زندانيان افراد مشخصي هستند افزود كه هيچ‌كس نمي‌تواند در اين فهرست جعل‌كاري كند. وي تصريح كرد: زندانيان طالبان كه آزاد مي‌شوند بايد مورد تأييد هيات اين گروه قرار گيرند.
اشرف غني، درست يك روز بعد از امضاي توافقنامه صلح ميان امريكا و گروه شبه‌نظامي طالبان، تاكيد كرده‌بود كه امريكا صلاحيت تعهد به جاي دولت افغانستان براي آزادي زندانيان را نداشته است و دولت او حاضر به آزاد كردن زندانيان طالب به عنوان پيش‌شرط مذاكرات نيست. اما بعد از دو هفته، رييس‌جمهور افغانستان موضع خود را تغيير داد و از توافق براي آزادي زندانيان طالبان خبر داد. روز سه‌شنبه، همچنين بر اساس توافقنامه‌اي كه ميان امريكا و طالبان امضا شده‌بود، موعد آغاز مذاكرات صلح ميان طالبان‌و‌گروه‌هاي‌ديگرافغانستان فرا رسيده بود اما نه‌تنها خبري از آغاز اين مذاكرات نيست بلكه نمايندگان طرف‌ها براي انجام مذاكرات‌ها هم معين نشده‌اند.