دستنويس مسروقه شش قرن پيش ديوان لسان‌الغيب پيدا شد
كشف حافظ به سعي پليس آلمان
اسماعيل ساغري
سابقه دست نويسي در ايران، ديرينه است و چنان كه تاريخ گواهي مي‌دهد، ميل حكام روزگاران دور اين سرزمين كهن به ثبت در تاريخ، بر آن‌شان مي‌داشت تا در دربار خود ديوان‌هايي براي رونويسي نگارنده‌ها تعبيه كنند كه حكم بايگاني دست نوشته‌ها به سبك آن روزگاران را داشت و نام آن ديوان‌ها را به سبب همين كاركرد «دبيرخانه» مي‌گذاشتند. محتواي مكتوب در آن ديوان ثبت مي‌شد و بعد بنا به حكم فرمانروايان، نسخه‌هاي دستنويس نفيس‌تري از روي آن مي‌ساختند.
در تاريخ ادبيات هم نسخ خطي و دست نويس‌ها اهميت ويژه‌اي دارند. از آنجايي كه در اعصار كهن و در زمان پديد آمدن ادبيات قدمايي بالطبع صنعت چاپ و نشر در شمايل گوتنبرگي آن هنوز در كار نبود، روايت‌هاي باواسطه و معمولا حاوي تفاوت با هم در قالب نسخه‌هاي مختلف، گاهي دامنه اختلاف نظر در باب بخش‌هايي از يك اثر مهم ادبي را قرن‌ها و تا به امروز تداوم داد. با اين وصف، پيدا شدن نسخه‌اي خطي از يك اثر ادبيات كلاسيك، جداي از اهميت تاريخي و ميراثي‌اش، جنبه ادبي هم مي‌تواند داشته باشد. چرا كه خود در حكم سند تاريخ ادبياتي است كه دست كم مي‌تواند روايت مختص به خود را از آنچه محل اختلاف برخي متون، في‌المثل ديوان حافظ است، به دست دهد.
ديروز رسانه‌ها از به حراج گذاشته شدن نسخه دستنويسي از ديوان حافظ در روزهاي آتي خبر دادند كه سال‌ها پيش به سرقت رفته بود. مضمون خبر اين بود كه يك نسخه دست‌نوشته از ديوان حافظ ماه مارس در ساتبيز به حراج گذاشته مي‌شود. خبر از گاردين نقل شده و قدمت نسخه را -كه طلاكاري شده هم هست- ۵۵۸ سال ذكر مي‌كند و تاكيد مي‌گذارد بر اينكه اين دستنويس «يكي از اولين نسخه‌هاي اثر اين شاعر پرآوازه ايراني است.» با توجه به سال مرگ حافظ كه ۱۳۹۰ ميلادي بوده، اين نسخه چيزي حدود 70 سال بعد از پايان حيات شاعر تهيه شده است.
از ديگر نكاتي كه در مورد اين نسخه آورده شده اين است كه با دست خط شيخ محمد پير بداقي، خوشنويس مشهورتزيين شده است. نسخه متعلق به جعفر قاضي، مجموعه‌دار هنرهاي اسلامي است كه 13 سال پيش در آلمان از دنيا رفت. پس از جعفر قاضي وارثانش مطلع شدند كه كتاب‌هاي قديمي او به سرقت رفته است. پليس آلمان 9 سال پيش 175 اثر از اموال مسروقه قاضي را كشف كرد و چون نسخه قديمي ديوان حافظ بين آنها نبود، ۵۰ هزار يورو جايزه براي پيدا كردن آن از سوي پليس اين كشور اروپايي در نظر گرفته شد. سال گذشته ميلادي آرتور برند، كارآگاه آلماني آثار هنري، اين نسخه خطي نفيس را رديابي كرد. جست‌وجوهاي «آرتور برند» او را به مردي در لندن رساند كه اين نسخه از ديوان حافظ را نگهداري مي‌كرد اما – بنا به گزارش گاردين- از ماجراي سرقتي بودن آن و اينكه بسياري از جمله دولت ايران در پي آن هستند، خبر نداشت.
حالا وارثان جعفر قاضي كه پيش‌تر نيز بسياري از نسخه‌هاي خطي او را به حراج گذاشته بودند، قرار است ديوان حافظ را در تاريخ اول آوريل در حراجي ساتبيز به حراج بگذارند.