چندپرسي شمس تبريزي كه بود؟
علي‌اصغر محمدخاني
چندپرسي شمس تبريزي كه بود؟/ چشم جيحون بين و از دريا مپرس
شمس و مولانا از شگفتي‌هاي تبار انساني هستند كه بر بسياري از شاعران، عارفان و عموم مردمي كه با آثار آنان انسي داشته‌اند، تاثير گذاشته‌اند. حالات و لحظات خاصي در زندگي هر دو پديد آمده است كه زبانزد است و كم‌نظير. رفتارها و گفتارها و آثارشان نيز نادر است. لحظه آشنايي مولانا با شمس از لحظات به ياد ماندني تاريخ است. شمسي كه مولانا را دگرگون ساخت و شوريدگي و عشق را در وجود او متبلور كرد. نام شمس همواره با مولانا پيوندي ناگسستني دارد و تصور اين دو شخصيت، جدا از يكديگر، امري بسيار دشوار است.
شمس كه بود كه چنين توفاني به وجود آورد و آتشي اين‌چنين عظيم در درون مولانا افروخت؟ درباره ارتباط روحي شمس و مولانا بسيار گفته و نوشته‌اند و به نوشته دكتر شفيعي كدكني در مقدمه گزيده غزليات شمس تبريزي، شمس چيزي نيست مگر بازتابي از روح مولوي، يا آينه‌اي كه مولوي تجليات عاطفي و روحي خود را در آن مشاهده مي‌كند. از شمس فقط مقالات او در دست ماست و بازتاب انديشه و رفتارش در غزليات مولانا. شمس و مولانا فقط سه سال در كنار هم بودند و اين سه سال، قرن‌ها فرصت بحث و گفت‌وگو و تامل را براي مخاطبان در باب زندگي، عشق، عرفان، مرگ و ديگر مفاهيم و مسائل مهم بشري فراهم كرد. مقالات شمس زمان زيادي نيست كه در اختيار ماست و خوانده مي‌شود و مردم با آن آشنا شده‌اند. به قول دكتر شفيعي كدكني، كسي كه در اين كتاب به تامل بنگرد، آذرخش‌هاي پراكنده شب‌هاي بهاري را به ياد مي‌آورد، يك لحظه فضا با گفتار او روشن مي‌شود و باز سكوت. باز روشني و باز سكوت. اين خصلت ذاتي او بوده است كه در همه احوال آمادگي براي سخنوري و گفتارهاي منظم نداشته است، با اين همه آنچه باقي مانده است از گرانبهاترين بخش‌هاي ميراث انديشه و ذوق بشري در فرهنگ ايراني است.
مركز فرهنگي شهر كتاب برنامه بيست ساله‌اي از سال ۱۳۸۶ براي شناخت بيشتر آثار و انديشه‌هاي بزرگان فرهنگ ايران و اسلام تدوين كرد كه چهارده سال از اين بيست سال سپري شد و در اين مدت بيش از هفتصد درسگفتار درباره مولوي، فردوسي، سعدي، عطار، حافظ، نظامي، خاقاني، ناصرخسرو، بيهقي، خواجوي كرماني، سنايي و عبيد زاكاني با حضور صاحب‌نظران و استادان برگزار كرد كه در پانزده ماه گذشته نزديك به پنجاه درسگفتار درباره شمس تبريزي در شهر كتاب برگزار شد تا زمينه شناخت عميق‌تر و گسترده‌تر شمس تبريزي فراهم شود. به اميد حق و با همكاري اصحاب انديشه و فرهنگ از روز چهارشنبه هشتم بهمن «درسگفتارهايي درباره بوعلي سينا» آغاز مي‌شود تا در يك سال آينده، دريچه ديگري براي شناخت مخاطبان با اين فيلسوف و دانشمند ايران و جهان گشوده شود.