احتمال انتصاب رابرت مالي، رييس گروه بين‌المللي بحران به عنوان مسوول ميز ايران در وزارت خارجه امريكا
پايان ماه‌عسل اسراييل
محمدحسين لطف‌الهي
براي جو بايدن كه وارث مجموعه‌اي از بحران‌هاي دولت ترامپ است، سياست خارجي نمي‌تواند يك اولويت جدي باشد اما او طي اين مدت با گردآوري مجموعه‌اي ديپلمات‌هاي ارشد دوره اوباما و كساني كه سابقه‌اي موفق در به ثمر رساندن ديپلماسي داشتند به مرور در حال آماده‌سازي ايالات متحده براي عبور از بحران‌هاي به‌جا مانده از دولت قبل در اين حوزه است. جويش اينسايدر روز پنجشنبه گزارش داد كه آنتوني بلينكن، وزير خارجه دولت امريكا تصميم دارد رابرت مالي، از كاركنان امنيت ملي دولت باراك اوباما را به عنوان مسوول ميز ايران در وزارت امور خارجه منصوب كند؛ اقدامي كه از سوي رسانه‌هاي اسراييلي به پايان ماه‌عسل تل‌آويو تعبير شده است. رابرت مالي، رييس گروه بين‌المللي بحران يكي از منتقدين جدي ترور سردار سليماني و شهيد فخري‌زاده در امريكا بود كه اين‌گونه اقدامات از سوي دولت ترامپ و متحدان منطقه‌اي امريكا را سخت كردن كار دولت بعدي براي از‌سرگيري ديپلماسي با ايران مي‌دانست. او كه از پدر و مادري يهودي و سوري در مصر متولد شده در سال 2007 و پس از انتشار گزارشي درباره ديدار او با يكي از مقامات مقامات حماس از كارزار انتخاباتي باراك اوباما كنار گذاشته شد اما در سال 2014 دولت وقت از مالي دعوت كرد تا به عنوان دستيار ويژه رييس‌جمهور و هماهنگ‌كننده امور خاورميانه، آفريقاي شمالي و منطقه خليج‌فارس به كاخ سفيد بازگردد.رسانه‌هاي امريكايي گزارش داده‌اند كه مالي در سال 2019 و زماني كه وزير خارجه ايران عازم نيويورك شده بود تا در اجلاس جانبي سازمان ملل پيرامون يكجانبه‌گرايي شركت كند، با محمدجواد ظريف ديدار و گفت‌وگويي خصوصي داشته و دو طرف درباره موضوعاتي نظير برجام تبادل‌نظر كرده‌اند. آرون ديويد ميلر، يكي از مسوولان پيشين وزارت امور خارجه امريكا و دوست نزديك رابرت مالي كه در حال حاضر عضو ارشد بنياد كارنگي براي صلح بين‌المللي است، به «جويش اينسايدر» گفته است كه او چون عضو تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي با ايران بوده، نقاط قوت و محدوديت‌هاي برجام را مي‌شناسد و مهم‌تر از همه آنكه او به آنتوني بلينكن، وزير امور خارجه و جك ساليوان، مشاور امنيت ملي در دولت بايدن نزديك است.دولت بايدن هنوز رسما اين انتصاب را اعلام نكرده و تيم انتقالي نيز حاضر نشده نسبت به صحت انتشار اين خبر موضع‌گيري كند اما يكي از اعضاي تيم انتقالي كه نخواسته نامش فاش شود گفته است كه بايدن نگاه مثبتي نسبت به برجام دارد. به گفته او «رييس‌جمهور گفته است اگر ايران به تعهداتش بازگردد، ايالات متحده نيز آمادگي دارد تا تعهدات برجامي‌اش را اجرايي كرده و گفت‌وگوها با ايران را از سر گيرد اما ايران فاصله زيادي تا بازگشت به تعهدات دارد.»
عصبانيت محافظه‌كاران
انتشار خبر تصميم بايدن مبني بر انتصاب رابرت مالي به عنوان مسوول ميز ايران در وزارت خارجه امريكا با انتقادات وسيعي از سوي محافظه‌كاران و گروه‌هاي راديكال در اين كشور روبه‌رو شد. بلومبرگ در مقاله‌اي پيرامون اين انتصاب نوشت: «رييس‌جمهور تلاش خوبي داشت تا از عصبانيت و نگراني متحدان امريكا در‌خصوص اينكه بازگشت به برجام اولويت ايالات متحده است بكاهد اما انتصاب رابرت مالي اين شرايط را تغيير خواهد داد.» وانگ ژيائو، زنداني سابق در ايران كه به تازگي طي يك تبادل آزاد شده به بلومبرگ مي‌گويد: «انتصاب مالي نشان داد كه بايدن عزمي جدي براي تقويت توافق هسته‌اي سال 2019 دارد. اگر من به جاي جواد ظريف بودم، هرگز و در خوشبينانه‌ترين حالت نيز تصور نمي‌كردم كه بلينكن بخواهد رابرت مالي را به عنوان مسوول ميز ايران منصوب كند.» او مدعي شده كه چنين اقدامي از سوي دولت بايدن «پيامي به عراقي‌ها، سوري‌ها، لبناني‌ها و مردم ايران ارسال خواهد كرد كه دولت جديد امريكا ارزشي براي حقوق بشر قائل نيست.»تام كاتن، سناتور محافظه‌كار ايالت آركانزاس نيز در توييتي به اين موضوع واكنش نشان داد و نوشت: «اين بسيار نگران‌كننده است كه رييس‌جمهور ايالات متحده مي‌خواهد از راب مالي براي هدايت سياست‌هاي مربوط به ايران استفاده كند. مالي سابقه‌اي طولاني در بيان حس همدردي با رژيم ايران و خصومت‌ورزي با اسراييل دارد. اگر او انتخاب شود، آيت‌الله‌ها باور نخواهند كرد كه تا اين اندازه خوش شانس بوده‌اند»؛ اين توييت از سوي مارك دوبويتز، رييس بنياد ضدايراني دفاع از دموكراسي‌ها بازنشر شد. آكسيوس به نقل از منبعي اسراييلي نوشته است كه نتانياهو نخست‌وزير اسراييل و تعدادي از نزديكان او به شدت از انتصابات دولت جديد بايدن نگرانند و پس از چهار سال ماه‌عسل با ترامپ دريافته‌اند كه دولت جديدي آغاز شده است. يكي از مقامات اسراييل در اين باره گفته است كه احساس مي‌كنيم دوره «ترك اعتياد» [به آزادي عمل تل‌آويو در دوره ترامپ] آغاز شده است. به نوشته اين پايگاه خبري، هر چند مقامات اسراييلي از انتصاب برت مك گورك به عنوان يكي از اعضاي تيم خاورميانه شوراي امنيت ملي بايدن رضايت دارند و روابط خوب او با اسراييل را مفيد مي‌دانند اما نگرانند كه وزارت خارجه امريكا با توجه به تركيب جديد، در پي اصلاح روابط تهران و واشنگتن برآيد. باراك راويد، روزنامه‌نگار اسراييلي نيز به تايمز اسراييل مي‌گويد: «ما ديگر در دوره ترامپ زندگي نمي‌كنيم، نخست‌وزير و نزديكان او ديگر دسترسي نامحدودي به رييس‌جمهور جديد ندارند و اين موضوع مي‌تواند در روابط دوجانبه اثرگذار باشد.»ژرار آرو، سفير سابق فرانسه در ايالات متحده برخلاف محافظه‌كاران امريكايي معتقد است اين انتصاب بسيار مناسب بوده و مي‌تواند راهگشاي روابط تهران و واشنگتن و باعث احياي توافق هسته‌اي شود. او روز پنجشنبه در توييتي نوشت: «حمله‌كنندگان به انتصاب احتمالي رابرت مالي به عنوان مسوول ميز ايران در وزارت خارجه امريكا همان حاميان سياست فشار حداكثري هستند كه ايران را به سوي ساختن بمب هسته‌اي هدايت مي‌كنند. هدف اين مهاجمان رابرت مالي - كه يك متخصص حرفه‌اي در حوزه خاورميانه است - نيست؛ هدف آنها سياست خارجي رييس‌جمهور بايدن است.»بن رودز، از مشاوران ارشد دولت اوباما نيز اظهارات مخالفان را غيرمنطقي ارزيابي كرده و نوشته است: «اين جو بايدن است كه بايد تصميم بگيرد چه كسي مسوول پرونده ايران در وزارت خارجه باشد؛ نه تام كاتن و كساني كه براي محمد بن سلمان هورا كشيدند و از تماميت‌خواهي [ترامپ] در داخل امريكا حمايت كردند. انتخابات و تغيير از طريق صندوق راي پيامدهايي دارد.»
سيگنال‌هاي مثبت ادامه خواهد داشت
هرچند رييس‌جمهور امريكا هنوز اقدامي عملي درراستاي بازگشت به برجام يا دست‌كم در‌نظر گرفتن زماني براي اين كار انجام نداده است اما هم انتصاب‌ها و هم برخي اقدامات او را مي‌توان درراستاي ارسال سيگنال مثبت تعبير كرد. كاخ سفيد روز جمعه در بيانيه‌اي اعلام كرد كه رييس‌جمهور امريكا به وزراي بازرگاني و امور خارجه دولت خود دستور داده است كه مساله كاستن از فشار تحريم‌ها براي بهبود عملكرد جهاني در راستاي مقابله با بيماري كوويد19 را بررسي كنند. در اين بيانيه كه موضوع آن «رهبري جهاني‌ايالات متحده براي تقويت روند مقابله بين‌المللي باكوويد 19» است بخشي به نام «كاهش تحريم‌ها» تعبيه شده كه طي آن بايدن از وزراي مربوطه خواسته است تا تاثيرات تحريم‌هاي وضع شده از سوي ايالات متحده بر روند مقابله با كرونا در ديگر كشورها را بررسي كرده و تغييراتي را كه براي تقويت مقابله با كرونا نياز است اعمال شود به رييس‌جمهور پيشنهاد دهند. پيش‌تر برني سندرز سناتور ايالت ورمونت و نمايندگاني نظير ايلهان عمر و الكساندريا اوكازيو كورتز خواستار اين شده بودند كه به دليل آسيب‌هايي كه تحريم به شهروندان كشورهايي از جمله ايران كه در تلاش براي مقابله با كرونا هستند وارد مي‌كند، از حجم تحريم‌ها كاسته شود. كاهش تحريم‌ها به دليل تقويت شرايط ايران براي برخورد با بيماري كوويد19، در صورتي كه اثراتش در عرصه ميداني قابل لمس باشد، مي‌تواند به عنوان نقطه آغازي براي بازگشت امريكا به تعهدات برجامي و يك پيام مثبت به حاكميت ايران تعبير شود.