گزارش رويترز از اشتباه در تجويز واكسن آكسفورد در مرحله آزمايشي
خلل در اعتماد
گروه اجتماعي| حالا يكي، دو هفته‌اي است كه در ميان بحث‌هاي بسيار دنياي واكسن‌هاي كرونا، واكسن ساخت آكسفورد- آسترازنكا محل بحث شده است. مهم‌ترين بحثي كه در روزهاي گذشته به ميان آمد، مربوط بود به ناتواني شركت در پايبندي به تعهد تحويل واكسن در اتحاديه اروپا. ظرف يكي، دو روز گذشته، خبرگزاري رويترز خبري منتشر كرد در مورد اينكه محققان آكسفورد در مراحل نهايي آزمايش‌هاي باليني اين واكسن متوجه شدند كه اصولا در تجويز دوز مورد نظر به داوطلبان اين واكسن اشتباهي صورت گرفته بوده و در عين حال كه مقامات بهداشتي بريتانيا را از قضيه مطلع كرده بودند، به شركت‌كنندگان در اين آزمايش توضيحي در مورد اشتباه بودن بخشي از روند كار داده نشده بوده است. اين اشتباه البته آن‌گونه كه گزارش مي‌گويد سلامت هيچ‌كس را در معرض خطر قرار نداده است، اما حالا كه شفافيت مدارك ارايه شده توسط شركت‌هاي توليدكننده واكسن كرونا يكي از اساسي‌ترين موارد اطمينان سفارش‌دهندگان است، اين داده‌هاي تازه مي‌تواند روند اعتماد به اين واكسن را سست كند. آنچه در اين بخش مي‌خوانيد ترجمه بخش‌هايي از گزارش رويترز است.
اسنادي كه به دست رويترز رسيده نشان مي‌دهد به حدود هزار و 500 داوطلب در يكي از آخرين مراحل آزمايش باليني واكسن كوويد 19 آكسفورد- آسترازنكا دوز اشتباه داده شده بود اما شركت‌كنندگان تا پيش از برملا شدن اين اشتباه بزرگ در جريان آن قرار نگرفته بودند.
در نامه‌اي به تاريخ 8 ژوئن (خرداد) به جاي اذعان به اشتباه، به شركت‌كنندگان در آزمايش گفته شده بود كه اين موقعيتي است براي محققان آكسفورد تا بفهمند كه واكسن در دوزهاي مختلف چقدر خوب جواب مي‌دهد. اين نامه به امضاي پروفسور اندرو جي پولارد، سرپرست محققان رسيد و به سوژه‌هاي آزمايش ارسال شد. بنا به گزارش رويترز در 24 دسامبر (آذر)، بر اساس اشتباه در اندازه‌گيري محققان آكسفورد، شركت‌كنندگان حدود نيمي از دوز لازم را دريافت كرده بودند. در نامه پولار به هيچ اشتباهي اشاره نشده بود. همچنين گفته نشده بود كه محققان اين مساله را به مسوولان پزشكي بريتانيا گزارش داده‌اند، اين مسوولان آن زمان به آكسفورد گفته بودند كه در كنار برنامه اصلي، يك گروه آزمايشي ديگر براي دريافت دوز كامل واكسن اضافه كنند.
هيچ نشانه‌اي از اينكه ريسك سلامتي متوجه شركت‌كنندگان شده باشد، وجود ندارد.
واكسن آكسفورد- آسترازنكا اخيرا به صورت فزاينده‌اي براي تجويز در كشورهاي بيشتري از جمله بريتانيا، اتحاديه اروپا و هند مجوز دريافت كرده است. بريتانيا اولين كشوري شد كه اين واكسن را تاييد كرد و از چهارم ژانويه شروع به استفاده از واكسن كرد. اما سوالات ايجاد شده پيرامون مراحل آزمايشي همچنان واكسن را زير سوال مي‌برند. هفته گذشته، كميته واكسن آلمان پيشنهاد كرد كه اين واكسن تنها بايد به سنين زير 65 سال تزريق شود. در همين حال، اتحاديه اروپا كه جمعه واكسن را براي سنين بالاي 18 سال تاييد كرد، ميزان تاثيرگذاري واكسن را از 70.4 درصد به 60 درصد كاهش داده است. در هر دو مورد مقامات مربوطه، به كمبود داده‌هاي كافي در آزمايش‌هاي باليني اشاره كرده‌اند. اتحاديه اروپا همچنين از آسترازنكا به دليل قطع برنامه‌هاي از پيش برنامه‌ريزي شده تحويل واكسن در اين قاره به شدت انتقاد كرده است. شركت هم گفته است كه دارد تمام تلاشش را مي‌كند تا محصولاتش را به حداكثر برساند.
مراحل نهايي آزمايش باليني روز 28 مه (31 خرداد) آغاز شد. ظرف چند روز، محققان آكسفورد پس از بروز علايم خفيف‌تري از عوارض جانبي نسبت به انتظارات (شامل تب و خستگي) متوجه شدند كه به شركت‌كنندگان دوزهاي پايين‌تري از آنچه قرار بوده داده شده. محققان مسوولان پزشكي بريتانيا را در جريان قرار دادند. در تاريخ 5 ژوئن (يك هفته پس از هشدار محققان به مقامات) به درخواست مقامات، محققان آكسفورد گروه تازه‌اي را به مرحله آزمايشي اضافه كردند كه قرار بود دوز كامل و صحيح واكسن را دريافت كنند. سه روز بعد آنها طي نامه‌اي 2 صفحه‌اي، شركت‌كنندگان را در جريان «تغييرات اخير در مطالعه» قرار دادند.
اِما كيو، يكي از اساتيد حقوق سلامت در دانشكده حقوق دانشگاه دورهام گفته است: « جا زدن تنوع دوز به عنوان تغيير در مطالعه، در حالي كه اين تفاوت ناشي از خطا بوده باشد، به صورت بالقوه مي‌تواند به معناي مخدوش كردن اعتماد باشد. در اين نامه به روشني حرف از تغيير دوز به ميان آمده اما دليل آن آشكار نيست.»
آكسفورد در ماه نوامبر (آبان) گزارشي از نتايج موقت آزمايش ارايه داد كه نشان مي‌داد ميزان موثر بودن واكسن در كساني كه ابتدا دوز اشتباهي و بعد دوز كامل را دريافت كرده بودند 90 درصد است و ميزان تاثير در مورد كساني كه دو دوز كامل را دريافت كردند 62 درصد بوده است.
آنچه از گزارش رويترز برمي‌آيد، اين است كه خطاي محاسباتي در آزمايش واكسن آكسفورد بدون تبعات سلامتي و جاني به وجود آمده بود اما فارغ از بي‌ضرر بودن اين اشتباه، موضوع عدم شفافيت با شركت‌كنندگان و در روند كار تهيه و تاييد واكسن مي‌تواند به صورت بالقوه ضربه‌اي به اعتبار واكسن آكسفورد – آسترازنكا باشد. اين ضربه زماني دوچندان مي‌شود كه مي‌دانيم تا همين حالا هم اتحاديه اروپا بابت بدعهدي در تحويل واكسن‌هاي سفارش داده شده به شدت با آسترازنكا وارد چالش شده است.