آبگينه چهل‌ساله
رضا دبيري‌نژاد
چهلمين سالگرد گشايش عمومي موزه آبگينه و سفالينه‌هاي ايران فرصتي براي يك يادآوري است. موزه‌اي كه با خانه تاريخي قوام در چند صدمتري موزه ملي ايران قرار گرفته است و مجموعه‌اي كم‌نظير از سفالينه‌ها و آبگينه‌هاي تاريخي ادوار مختلف ايران و از مراكز نامدار در اين صنايع را به نمايش در آورده است و از مجموعه موزه‌هاي تخصصي است كه با يك سناريوي روايي و با مشاركت يك طراح بين‌المللي (هانس هولاين) موزه‌آرايي شده است تا اعتباري
جهاني بيابد.
اين موزه براي گردشگران خارجي چنان جذاب بوده است كه همواره حجم بازديدكنندگان غيرايراني آن بيش از ايراني‌ها بوده است. مساله مهم اين است كه موزه آبگينه و سفالينه در كنار دو موزه فرش و موزه رضا عباسي موزه‌هاي فرامنطقه‌اي هستند كه به جغرافياي ميزبان خود يعني تهران محدود نيستند بلكه جايگاهي فرامنطقه‌اي و ملي دارند كه به نوعي روايت‌هايي ملي از موضوعات خود ارايه مي‌كنند. در چهل‌سالگي اين موزه كه دو، سه سالي از دو همتاي خود كوچك‌تر است اين توقع را پديد مي‌آورد كه به مرحله پختگي خود رسيده باشد و در جايگاهي كه براي آن تصور مي‌شود ايفاي نقش كند.
ولي وقتي مسير چهل‌ساله اين موزه را مرور كنيم و وضعيتي كه اكنون در آن قرار دارد متاسفانه با وضعيتي مواجه مي‌شويم كه از جايگاه ملي آن كاسته شده است و به سطح يك موزه محلي تقليل داده شده است. ملي بودن موزه تنها معطوف به مجموعه، يا موضوع آن نيست بلكه مواجهه با آن اعم از ساختار سازماني، پشتيباني و توانايي اجرايي چنان بايد باشد كه بتواند نقشي ملي ايفا كند. اينك چند سالي است كه از سطح ملي سه موزه آبگينه و سفالينه، رضا عباسي و فرش كاسته و توان آنها كم شده است. در واقع اينك با يك دوگانگي در اين موزه‌ها روبرو هستيم؛ ظرفيتي موضوعي و پيشينه‌اي ملي كه اينكه رختي محلي بر تن آنها آويخته شده است و به جاي اينكه در اين مسير چهل‌ساله بر امكانات، ساختار و سازمان آن افزوده شود در فربه شدن سازمان فرادست از موقعيت اين نهادهاي معتبر كم شده است.
همه اين دوگانگي، حاصل عدم شناخت متوليان فراتر از مفهوم و نگرش موزه‌اي است كه خود موزه را به وضعيتي مكاني تقليل داده‌اند و فهمي سازماني به گونه‌اي روزآمد از آن پديد نيامده است و اين‌گونه از موزه آبگينه و همتايانش ظرفيت‌سوزي شده است. شايد تنها راه درك درست و بهره‌برداري از آن اعتبار پيشيني ارتقاي سطح سازماني اين موزه‌ها به سطحي ملي باشد به گونه‌اي كه تحت مديريتي واحد در موزه ملي ايران قرار گيرند و در اين ساختار مجموعه‌اي متحد از موزه‌هاي ملي پديد آيد. به احترام چهل‌سالگي موزه آبگينه و سفالينه به اعتبار ملي آن احترام بگذاريم.