امريكا در بيستمين سالگرد حملات 11 سپتامبر
از خاك افغانستان عقب‌نشيني مي‌كند
پايبندي بايدن
به وعده ترامپ به طالبان
شهاب شهسواري
جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا اعلام كرده كه قصد دارد تمامي نيروهاي امريكايي را در خاك افغانستان شهريور ماه سال جاري در بيستمين سالگرد حملات ۱۱ سپتامبر از اين كشور خارج كند و به طولاني‌ترين جنگ فرامرزي ايالات متحده امريكا پايان بدهد. بر اساس توافقي كه سال ۱۳۹۸ ميان دولت پيشين امريكا با گروه شبه‌نظامي طالبان در دوحه قطر امضا شده بود، دولت ترامپ به طالبان وعده داده بود كه نظاميان خارجي ارديبهشت ماه سال جاري خاك افغانستان را ترك كنند. در حال حاضر بين ۲۵۰۰ تا ۳۵۰۰ نظامي امريكايي در كنار 7 هزار نظامي كشورهاي ديگر عضو ناتو در خاك افغانستان حضور دارند. وزير دفاع آلمان در واكنش به اعلام تصميم امريكا براي عقب‌نشيني از افغانستان اعلام كرده است كه نيروهاي ناتو نيز همزمان با امريكا خاك افغانستان را ترك خواهند كرد. ايالات متحده امريكا از سال ۲۰۰۱ در واكنش به حملات تروريستي 11 سپتامبر به افغانستان حمله كرد. در طول 20 سال گذشته دست‌كم ۱۰۰ هزار شهروند غيرنظامي افغانستان قرباني جنگ امريكا شده‌اند. در طول اين مدت 2 هزار نظامي امريكايي هم جان خود را از دست داده‌اند.
به گفته مقام‌هاي امريكايي، تصميم جديد رييس‌جمهور به اين معناست كه شهريور ماه سال جاري تعداد نظاميان امريكايي در خاك افغانستان دقيقا به صفر خواهد رسيد.يك مقام امريكايي به رسانه‌ها در اين خصوص توضيح داده است:«اگر ما قرارهاي توافق شده توسط دولت پيشين براي خروج نظاميان امريكايي بدون هيچ برنامه‌اي از خاك افغانستان تا روز يكم ماه مه را زير پا بگذاريم، امريكا بار ديگر وارد جنگ با طالبان خواهد شد و اين چيزي است كه رييس‌جمهور امريكا اصلا آن را نمي‌خواهد.» به گفته اين مقام بر اساس تصميم‌گيري دولت امريكا همه نظاميان امريكايي تا پيش از ۲۰ شهريور(۱۱سپتامبر) از خاك افغانستان خارج خواهند شد. واشنگتن‌پست به نقل از برخي منابع آگاه نوشته اگر چه عقب‌نشيني از افغانستان به معناي برچيده شدن تمامي پايگاه‌هاي نظامي و توقف تمام عمليات مسلحانه ارتش امريكا در خاك اين كشور است اما نهايتا تعداد نامعلومي از نظاميان امريكايي در ساختمان سفارت اين كشور در كابل باقي خواهند ماند.
نشست استانبول در هاله‌اي از ابهام
مساله ضرب‌الاجل خروج نظاميان امريكايي از خاك افغانستان از ابتداي روي كار آمدن دولت جديد امريكا به يكي از دغدغه‌هاي اصلي سياست خارجي امريكا بدل شده است. از يك سو دولت پيشين در توافقي با گروه شبه‌نظامي طالبان پذيرفته بود كه تا ارديبهشت ماه از خاك افغانستان عقب‌نشيني كند و از سوي ديگر هيچ يك از تلاش‌ها براي گفت‌وگو ميان دولت افغانستان و گروه شبه‌نظامي طالبان براي برقراري يك آتش‌بس سراسري در اين كشور به نتيجه نرسيده بود.
در هفته‌هاي پاياني سال گذشته و همزمان با سالگرد امضاي توافق ميان دولت ايالات متحده امريكا و گروه طالبان، آنتوني بلينكن، وزير خارجه ايالات متحده امريكا با ارسال نامه‌اي هشدارآميز و تند به رييس‌جمهور افغانستان،كابل را تحت فشار گذاشت تا به سرعت با يك راه‌حل براي مشاركت طالبان در قدرت و آتش‌بس در افغانستان موافقت كند. بر اساس پيشنهاد وزير خارجه ايالات متحده امريكا يك فرآيند گفت‌وگوهاي جديد بيناافغاني در استانبول تشكيل مي‌شد كه به موازات گفت‌وگوهاي جاري در دوحه فرصتي را براي رايزني مستقيم ميان نمايندگان طالبان و دولت افغانستان ايجاد مي‌كرد. به‌رغم پيش‌بيني‌ها مبني بر برگزاري نشست استانبول تا آخر هفته جاري به نوشته رسانه‌ها برگزراي اين نشست تا يك هفته با تاخير مواجه شده و سخنگوي طالبان هم اعلام كرده است كه آمادگي شركت در آن را ندارد.
واكنش طالبان به تصميم جديد امريكا
سخنگوي طالبان محمد نعيم وردك پيش از اعلام تمديد حضور نيروهاي امريكايي تا شهربور ماه گفته بود كه طالبان هنوز آمادگي كافي براي شركت در نشست استانبول ندارد اما با اعلام قطعي تاخير عقب‌نشيني امريكا از خاك افغانستان اعلام كرد كه اساسا طالبان تا زماني كه همه نيروهاي خارجي از خاك افغانستان خارج نشوند در هيچ همايش و كنفرانسي مشاركت نخواهد كرد. محمدرضا بهرامي، سفير پيشين جمهوري اسلامي ايران در افغانستان در يك نشست آنلاين به ميزباني موسسه مطالعات ايران و اوراسيا(ايراس) در خصوص واكنش افغانستان به تصميم دولت امريكا گفت:«تصور مي‌كنم كه طالبان با توجه به تحولات اخير احساس مي‌كند كه در جنگ افغانستان دست بالا را دارد. آنها هيچ سيگنالي نشان نداده‌اند كه آمادگي براي حل و فصل موضوع از طريق فرآيند سياسي دارند و به نظر مي‌رسد كه همچنان تصور مي‌كنند كه مي‌توانند از طريق ساز وكار نظامي قدرت را در اختيار بگيرند.»
به نوشته رسانه‌ها گروه شبه‌نظامي طالبان در گفت‌وگوها با نمايندگان امريكا پذيرش تاخير در خروج نظاميان خارجي از خاك افغانستان را منوط به اجراي دو شرط اين گروه شبه‌نظامي توسط امريكا كرده است. براساس گزارش‌ها گروه طالبان از دولت امريكا خواسته است تا نام تمامي رهبران طالبان را از فهرست محدوديت سفر سازمان ملل متحد خارج كند و دولت افغانستان را تحت فشار بگذارد كه 7 هزار زنداني باقي مانده طالبان در زندان‌هاي حكومت را آزاد كند.
واكنش‌ها در واشنگتن
تصميم جديد دولت بايدن براي خروج قطعي نظاميان امريكايي از خاك افغانستان با واكنش‌هاي مختلفي از سوي مقام‌هاي كنگره و رسانه‌ها مواجه شده است. هر چند بسياري از رسانه‌ها واكنش مثبتي به اين تصميم دولت بايدن داشته‌اند اما اظهار نگراني از سقوط دولت مركزي افغانستان و بازگشت تهديد تروريسم بين‌المللي با قدرت گرفتن هر چه بيشتر طالبان از جمله نگراني‌هايي است كه از سوي اين رسانه‌ها مورد اشاره قرار گرفته است. ميچ مك‌كانل، رهبر اقليت جمهوري‌خواه سناي امريكا با صدور بيانيه‌اي، منفي‌ترين واكنش به اين تصميم را نشان داده است. او گفته كه اقدام به عقب‌نشيني در مقابل دشمني كه هنوز از بين نرفته يك اشتباه بزرگ و اهمال محسوب مي‌شود. ميچ مك‌كانل با اشاره به بيانيه‌اش در واكنش به تصميم رييس‌جمهور پيشين امريكا، دونالد ترامپ براي عقب‌نشيني از خاك سوريه مي‌نويسد:«بار ديگر از دولت مي‌خواهم كه اگر قصد اجراي چنين تصميمي دارد به صورت مكتوب به كنگره اطلاع‌رساني كند كه همه شرايط براي شكست القاعده و داعش تا پيش از هر اقدامي براي عقب‌نشيني موثر از سوريه و افغانستان انجام شده است.» در برابر، آدام اسميت، رييس دموكرات كميته نيروهاي مسلح مجلس نمايندگان امريكا از اين اقدام رييس‌جمهور حمايت كرده و معتقد است با توجه به گزينه‌هاي موجود، انتخاب عقب‌نشيني از خاك افغانستان بهترين انتخاب بود.كالين پاول، وزير دفاع پيشين امريكا در زمان آغاز جنگ افغانستان نيز از اين تصميم حمايت كرده و مي‌گويد كه نظاميان امريكايي در طول ۲۰ سال گذشته هر كاري از دست‌شان بر مي‌آمده در افغانستان انجام داده‌اند و وقت آن رسيده كه به خانه بازگردند.
واكنش‌ها در كابل
«عبدالله عبدالله» رييس شوراي عالي مصالحه ملي افغانستان گفت كه با خروج نيروهاي خارجي از افغانستان، حمايت جامعه جهاني از اين كشور پايان نمي‌يابد. به گزارش فارس، عبدالله روز چهارشنبه، بيست‌وپنجم فروردين در يك نشست خبري دركابل گفت كه اگر گروه طالبان به اين فكر است كه با خروج نيروهاي خارجي از طريق جنگ به مقصد مي‌رسد اين نسخه‌اي براي ادامه جنگ است. او افزود كه اكنون هيچ كس اين آرزو را ندارد و نبايد هيچ طرفي اين اشتباه را انجام دهد. رييس شوراي عالي مصالحه ملي افغانستان تصريح كرد كه با حضور و بدون حضور نيروهاي خارجي تنها راه‌حل مساله افغانستان رفتن به طرف صلح پايدار و عادلانه است. او در رابطه با خروج نيروهاي خارجي از افغانستان گفت:«فكر نمي‌كنم كه حمايت جهانيان با اعلام خروج نيروهاي امريكايي از افغانستان تا ۱۱ سپتامبر به پايان برسد.» او ابراز اميدواري كرد كه گروه طالبان پس از خروج نيروهاي خارجي محاسبه ديگر كند. او افزود كه مردم افغانستان خواهان حفظ حقوق و آزادي‌هاي‌شان هستند. مجلس نمايندگان افغانستان در واكنش به خروج نيروهاي امريكايي در يازدهم سپتامبر گفت كه در صورت خروج امريكا ممكن است «جنگ‌هاي داخلي خطرناك» در افغانستان آغاز شود. ميررحمان رحماني، رييس مجلس نمايندگان افغانستان روز چهارشنبه، بيست‌وپنجم فروردين در نشست عمومي اين مجلس گفت كه هنوز زمان مناسب براي خروج نيروهاي امريكايي از افغانستان نيست.او افزود كه درحال حاضر هم جنگ جريان دارد و كشت و قاچاق مواد مخدر منابع مالي گروه‌هاي تروريستي را شكل مي‌دهد. رحماني خاطرنشان كرد هر چند خروج نيروهاي خارجي از افغانستان و فراهم كردن زمينه ترك آن آرزوي ملت افغانستان است اما هنوز شرايط خروج فراهم نشده است.