مشاركت انتخاباتي چقدر است؟
عباس عبدي
فصل انتخابات شد و انجام و انتشار نظرسنجي و استناد به اين عدد و آن عددهاي واقعي يا ساخته شده رواج پيدا كرد و هر كس و هر گروهي از ظن خود يار اين ارقام مي‌شوند. ارقامي كه زبان ندارند تا واقعيت وجودي خود را بيان كنند. يكي اظهار خوشحالي مي‌كند كه فقط 25 درصد شركت نمي‌كنند، ديگري نيز با قاطعيت مي‌گويد كه مشاركت زير 20 درصد است! در اين يادداشت مي‌كوشم كه براساس آخرين نظرسنجي موسسه ايسپا كه به نظرم از معتبرترين‌هاست، تصويري از مشاركت انتخاباتي را عرضه كنم. البته با اين توضيح كه براساس اين آمار و ارقام نمي‌توان گفت كه دو ماه ديگر چه تعداد مشاركت خواهند كرد زيرا يخ بودن فضاي انتخاباتي و عدم تعيين نامزدها و رقابت‌ها و مشكلات فراوان از جمله ضعف رقابتي منجر به اين هواي سرد انتخاباتي شده و ممكن است تا دو ماه ديگر تغييرات مثبت يا منفي در جهت افزايش يا كاهش همين رقم مشاركت نيز رخ دهد. پيش از تحليل دقيق نتايج مربوط، چند نكته را بايد متذكر شد.
1- ابتدا بايد به جامعه آماري توجه كرد. نظرسنجي‌ها از اين حيث متفاوت هستند. برخي فقط يك مركز استان يا همه مراكز استان‌ها را پرسيده‌اند، برخي ديگر ساير شهرستان‌ها و نيز روستاها را هم پرسيده‌اند. نظرسنجي ايسپا ملي و در سطح كشور اعم از شهر و روستا يا مراكز استان و ساير شهرستان‌هاست.
2- شيوه نظرسنجي مهم است. آيا حضوري بوده يا تلفني. چون پاسخ‌هاي تلفني در برخي پرسش‌ها محافظه‌كارانه‌تر است و بايد آن را برحسب تجربيات گذشته تعديل كرد.
3- شيوه نمونه‌گيري نيز مهم است.
4- روند تحولات و نظرات در موج‌هاي گوناگون نظرسنجي‌ها نيز بايد مورد توجه قرار گيرد.
ضمنا به تفاوت نتايج هر پرسش برحسب متغيرهاي مهم مثل محل سكونت، جنسيت، سن، تحصيلات و... بايد توجه كرد. با اين ملاحظات نتايج چهارمين موج نظرسنجي ايسپا در فروردين سال 1400 كه منتشر شده به اين شرح است. اولين موج آن شهريور سال ۹۹ بود.
ـ از پاسخگويان درباره ميزان مشاركت مردم در انتخابات پرسيده شده كه 24 درصد گفته‌اند، زياد و خيلي زياد و 40 درصد گفته‌اند كم و خيلي كم شركت مي‌كنند. اين نوع ارزيابي به طور معمول بازتابي از واقعيت رفتاري خود و اطرافيان‌شان است كه در قالب ميزان مشاركت انتخاباتي ديگران دارند. نكته مهم اينكه افرادي كه معتقدند مردم به ميزان زياد و خيلي زياد شركت مي‌كنند در 7 ماه گذشته از 32 درصد به 24 درصد كاهش يافته‌اند. در واقع احساس عمومي از ميزان بالاي مشاركت در حال تضعيف است.
ـ در ادامه از آنان خواسته شده كه وضعيت مشاركت خود را بگويند. 43 درصد قطعا شركت مي‌كنم را گفته‌اند، 5 درصد به احتمال زياد، 21 درصد هنوز تصميم نگرفته، 6 درصد احتمال كم و 25 درصد اصلا شركت نمي‌كنم را اعلام كرده‌اند.
از اين پاسخ‌ها چه مي‌فهميم؟ درك پاسخ‌ها براساس تجربيات قبلي است. پاسخ‌هاي مردم به ابن پرسش در انتخابات قبلي با واقعيت و نتيجه رخ داده در انتخابات مقايسه شده‌اند. در نظرسنجي تلفني پاسخ قطعا شركت مي‌كنم از ميزان شركت قطعي ثبت شده در انتخابات، قدري كمتر است. در نظرسنجي حضوري ممكن است همان اندازه يا در مواردي حتي اندكي بيشتر باشد. با توجه به تجربيات قبلي مي‌توان گفت شركت قطعي مردم در انتخابات(اگر امروز برگزار شود) براساس اين يافته حدود 38 تا 39 درصد است. نكته مهم اينكه اين رقم طي 7 ماه گذشته حدود يك درصد هم كمتر شده در حالي كه انتظار مي‌رفت با نزديك شدن به انتخابات بيشتر شود. نكته ديگر اين است كه شهروندان داراي تحصيلات دانشگاهي و ساكنان مراكز شهري به ويژه مراكز استان‌ها، افراد جوان‌تر، مشاركت كمتري را ابراز كرده‌اند. در ادامه اگر اين روند بهبود پيدا نكند به احتمال فراوان ميزان مشاركت كمتر از اين نيز خواهد شد. يكي ديگر از پرسش‌هايي كه مي‌تواند درك ما را از شرايط انتخاباتي روشن كند، ميزان و كيفيت پيگيري اخبار انتخابات است كه فقط 11 درصد در حد زياد آن را پيگيري مي‌كنند. 21 درصد نيز تا حدي و 26 درصد كم و 42 درصد اصلا پيگيري نمي‌كنند. در مجموع مي‌توان گفت كه اين حد از ابراز مشاركت در اين مقطع از فصل انتخابات در مقايسه با سال‌هاي قبل خيلي كم است. چند عامل مي‌تواند اين فرآيند را بهبود بخشد. بهبود وضعيت اقتصادي به ويژه از طريق به ثمر رسيدن مذاكرات اخير درباره برجام كه حدود نيمي از مردم(۴۷درصد) اين تحول را مثبت دانسته‌اند و فقط ۶ درصد تاثير آن را منفي تلقي كرده‌اند همچنين واكسيناسيون عمومي و كاهش خطر ابتلا به كرونا و كاهش مرگ و مير كه اين نيز مهم است و بالاخره اينكه چه كساني از فيلترهاي صلاحيتي عبور كنند كه حدود 45 درصد مردم نيز مشاركت احتمالي خود را مرتبط با اين عامل دانسته‌اند.