بغداد با تاخير چندروزه به اظهارات و اقدامات تجاوزكارانه مقام‌هاي آنكارا پاسخ داد
پنجه‌هاي رعدآساي تركيه و واكنش كند عراق
شهاب شهسواري
بغداد با احضار كاردار سفير تركيه در عراق به وزارت خارجه، سكوت يك هفته‌اي خود در مقابل اظهارات و اقدامات تركيه را شكست. دولت تركيه كه از تابستان گذشته به صورت پيوسته در قالب عمليات نظامي به بهانه مبارزه با تروريسم در حال انجام عمليات نظامي در مناطق شمالي عراق است، به تازگي اعلام كرده است كه قصد دارد يك پايگاه نظامي دايمي در خاك عراق براي استقرار نيروهايش، علاوه بر پست‌هاي ديد‌باني كه تاكنون در عمق خاك عراق ايجاد كرده است، تاسيس كند. همزمان با اين اظهارنظر وزير دفاع تركيه نيز در اقدام بي‌سابقه بدون هماهنگي با بغداد و اربيل از مواضع ارتش اين كشور در خاك عراق بازديد كرد. احضار كاردار سفارت تركيه در عراق، نخستين واكنش بغداد به عمليات نظامي جديد تركيه در خاك اين كشور است. تركيه از دو هفته پيش، عمليات تازه‌اي را در شمال عراق آغاز كرده است كه از سوي رييس‌جمهور اين كشور، رجب طيب اردوغان «عمليات پنجه رعد» ناميده شده است. نيروهاي زميني ارتش تركيه با پشتيباني جنگنده‌هاي اف۱۶ و هليكوپترهاي توپ‌دار اين كشور در مناطق متينا، آواشين- بسيان، زاپ و قنديل اقدام به عمليات كرده‌اند. به گفته خلوصي آكار، وزير دفاع تركيه در حين اين عمليات تا روز يكشنبه دست‌كم ۵۳ عضو گروه پ‌ك‌ك و ۷ نظامي تركيه كشته شده‌اند.
در عراق پايگاه مي‌سازيم
سليمان سويلو، وزير كشور عراق، هفته گذشته در جمع نمايندگان ارشد حزب حاكم عدالت و توسعه تركيه گفته بود آنكارا قصد دارد يك پايگاه نظامي دايمي در منطقه متينا در خاك عراق تاسيس كند. او با اشاره به اقدام مشابه آنكارا در تاسيس پايگاه‌هاي نظامي درون خاك سوريه گفت: «متينا براي ما اهميت ويژه‌اي دارد. ما در متينا هم درست مانند سوريه يك پايگاه نظامي ايجاد خواهيم كرد. اين منطقه معبر دسترسي به قنديل است؛ ما اين معبر را تحت كنترل خواهيم گرفت.» اين اظهارات وزير كشور تركيه، در رسانه‌ها و در ميان سياستمداران عراق سر و صداي زيادي به پا كرد، اما مقام‌هاي دولت عمدتا در مقابل اين اظهارات سكوت كرده‌بودند. نمايندگان پارلمان عراق با انتقاد از انفعال دولت در قبال اين اقدامات دولت تركيه، اعلام كرده‌اند كه جلسه‌اي ويژه براي بررسي اين اظهارات وزير كشور تركيه تشكيل مي‌دهند. به گزارش فارس، محمد البلداوي، نماينده فراكسيون پارلماني «الصادقون» عراق، سكوت نخست‌وزير و وزير خارجه عراق در قبال اعلام قصد آنكارا مبني بر احداث يك پايگاه نظامي در شمال اين كشور را مشكوك دانست و از اين موضوع ابراز تعجب كرد. برخي رسانه‌هاي منطقه معتقدند كه دولت خودمختار اقليم كردستان عراق به صورت محرمانه با دولت تركيه در خصوص اجراي بدون مانع عمليات درون منطقه اقليم توافق كرده است. در پي اظهارات وزير كشور تركيه، خلوصي آكار، وزير دفاع تركيه نيز روز يكشنبه در اقدامي كه از سوي مقام‌هاي عراقي «بي‌احترامي به حاكميت ملي و تماميت ارضي عراق» توصيف شده است، وارد خاك عراق شد و از محل استقرار نيروهاي تركيه در خاك عراق بازديد كرد. رسانه‌هاي تركيه يكشنبه اعلام كردند كه وزير دفاع تركيه به همراه ژنرال «ياشار گولر» رييس ستاد كل نيروهاي مسلح تركيه و ژنرال «اميد دوندار» فرمانده نيروي زميني ارتش پس از بازديد از مركز فرماندهي عمليات‌هاي خود عليه پ‌ك‌ك در منطقه مرزي استان شرناخ، وارد خاك منطقه كردستان شد و از پايگاه نظامي تازه‌تاسيس بيليچ تپه بازديد كرد.
احضار كاردار سفارت عراق
در پي اين اقدام، وزارت خارجه عراق، كاردار سفارت تركيه در اين كشور را به وزارت خارجه فراخواند. در حال حاضر به دليل پايان دوره ماموريت فاتح يلدز، سفير پيشين تركيه در عراق، سفارت تركيه توسط كاردار اداره مي‌شود. براساس بيانيه رسمي وزارت خارجه عراق، «گوجلو كالاوات» كاردار سفارت تركيه در بغداد فراخوانده شده و «نزار خير‌الله» معاون وزير امور خارجه يادداشت ناخرسندي شديد و محكوميت دولت عراق را به دليل حضور وزير دفاع تركيه در داخل خاك عراق بدون هماهنگي و اخذ موافقت از دستگاه‌هاي ذي‌ربط عراقي و ديدار با نيروهاي تركيه كه به صورت غيرقانوني در خاك عراق حضور دارند، تسليم وي كرد. در يادداشت اعتراض‌آميز دستگاه ديپلماسي عراق همچنين اظهارات وزير كشور تركيه در خصوص نيت آنكارا براي ايجاد پايگاه نظامي دايمي در شمال عراق محكوم شده است. نزار خير‌الله به كاردار سفارت تركيه تاكيد كرد كه دولت عراق به‌طور قاطعانه با نقض مستمر حاكميت ملي و حريم خاكي و هوايي عراق توسط نيروهاي نظامي تركيه مخالف است. معاون وزير امور خارجه عراق گفت كه ادامه اين روند تركيه با اصول حسن همجواري و روابط دوستانه و قوانين و معاهده‌هاي بين‌المللي مرتبط انسجام ندارد. اين مقام ارشد وزارت امور خارجه عراق خاطرنشان ساخته است اقدامات نظامي يكجانبه هرگز نمي‌تواند راه‌حل مناسب براي حل‌و‌فصل چالش‌هاي امنيتي مشترك باشد.
آيا آنكارا شمال عراق را هم مانند سوريه اشغال مي‌كند؟
تحليلگران معتقدند كه تركيه با نفوذ بيشتر در خاك عراق به خصوص در منطقه قنديل در مرز عراق و ايران قصد دارد مسير مهم‌ترين پناهگاه كوهستاني گروه‌هاي شبه‌نظامي كرد را با ديگر نقاط اقليم كردستان عراق قطع كند. در حال حاضر نيروهاي تركيه به صورت گسترده در نوار مرزي شمال سوريه حضور دارند و نزديك به ۸۰۰۰ كيلومتر مربع از خاك اين كشور را تحت اشغال خود درآورده‌اند. با اين حال پيشروي در خاك عراق به دليل ماهيت متفاوت جغرافياي منطقه و كوهستاني بودن آن، براي تركيه دشوارتر است. علاوه بر اين تركيه در منطقه شمال عراق بر خلاف سوريه كه تقريبا با هيچ مقاومتي از سوي دولت مركزي مواجه نبود، با مشكلات متفاوتي مواجه است. صرف‌نظر از شبه‌نظاميان كردي كه تركيه مدعي مبارزه با آنان است، در مرزهاي شمال غربي عراق با تركيه، سرزمين‌هايي قرار دارد كه تحت سلطه دولت مركزي است. در اين مناطق از جمله در سنجار، گروه‌هاي حشدالشعبي هشدار داده‌اند كه در صورت پيشروي نيروهاي تركيه به سمت مناطق مهم با آنها مقابله خواهند كرد. در طول روزهاي گذشته خبرهايي در مورد حمله خمپاره‌اي به برخي از مواضع ارتش تركيه در نزديكي سنجار و بازماندن تلفات از نظاميان تركيه منتشر شده بود. گروه شبه‌نظامي عراقي به اسم اصحاب الكهف، مسووليت اين حمله را بر عهده گرفته‌بود. به گزارش ميدل‌ايست‌نيوز، ماجد القبيسي، سپهبد بازنشسته عراق به پايگاه خبري «الحره» گفت: دولت تركيه يك موضع نظامي در شهر متينا را توسعه مي‌دهد تا بزرگ‌ترين پايگاه تركيه در منطقه و نقطه تمركز و آغاز عمليات تركيه عليه حزب كارگران كردستان (پ ك ك) باشد. وي افزود: پايگاه جديد تسهيلات عملياتي از جمله محل فرود بالگرد ارايه خواهد داد و مناطق حائلي براي جلوگيري از انتقال يا تحرك حزب كارگران كردستان بين عراق و سوريه يا در منطقه مابين قنديل و دهوك ايجاد خواهد كرد. به گفته القبيسي تركيه ۳۷ موضع نظامي از جمله پايگاه و مركز نظامي در شمال عراق دارد. وي تصريح كرد: اين مواضع نظامي به اربيل و منطقه صوران نزديك است و پايگاه بزرگ تركيه در بعشيقه هم حدود ۸۰ كيلومتر از مرزهايش فاصله دارد. القبيسي اظهار داشت: پايگاه‌هاي تركيه در عراق در عمقي مابين ۸۰ الي ۱۰ كيلومتر براساس نوع منطقه و ميدان جنگ وجود دارد. ارتش تركيه مدعي است كه در خاك عراق با گروه غيرقانوني حزب كارگران كردستان تركيه (PKK) كه توسط آنكارا تروريستي تلقي مي‌شود، مبارزه مي‌كند. بغداد اما اقدامات نظامي تركيه در خاك خود را غيرقانوني و تجاوزكارانه مي‌داند. به نوشته خبرگزاري آناتولي، كاردار سفارت تركيه در بغداد به مقام‌هاي عراق گفته است كه عمليات مرزي تركيه در خاك عراق تعرض به تماميت ارضي و حاكميت عراق نيست، بلكه تلاشي براي از بين بردن تهديد يك گروه شورشي است. كاردار سفارت تركيه در بغداد تاكيد كرده است كه تركيه به حاكميت ملي و تماميت ارضي عراق احترام مي‌گذارد. برآورد مي‌شود كه فقط در منطقه بعشيقه در استان موصل عراق، دست‌كم ۵۰۰۰ نظامي تركيه مستقر شده‌اند. خلوصي آكار بعد از سفر سر زده خودش به خاك عراق براي بازديد از نيروهاي نظامي تركيه در خاك اين كشور با نمايندگان نيروهاي اين كشور در خاك ليبي هم ديدار كرد. به گزارش ميدل ايست‌نيوز وي در سخنراني در جمع تعدادي از نيروهاي تركيه در خاك ليبي در واكنش به انتقادهاي عراق از حضور نظامي تركيه در خاك عراق، تاكيد كرد كه تركيه آن كاري را كه براي خلاصي از چنگ تروريست‌ها لازم بوده انجام داده است. آكار در ديدار با سربازان تركيه‌اي فعال در ليبي گفت كه عمليات چنگال عقاب و صاعقه كه در خاك عراق اجرا مي‌شود آن كاري است كه لازم بوده تركيه براي خلاص شدن از چنگ تروريست‌ها انجام دهد.