توافق ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي برگ برنده ايران در مذاكرات
احسان رستگار| چهارمين دور مذاكرات قدرت‌هاي جهاني با جمهوري اسلامي ايران درباره برنامه هسته‌اي اين كشور در روز جمعه در وين آغاز شد. نكته قابل توجه در اين دور از مذاكرات اظهارنظر‌هاي مثبت اكثر ديپلمات‌هاي حاضر در مذاكرات مبني بر احتمال رسيدن طرفين به توافق تا پيش از انتخابات رياست‌جمهوري ايران در خرداد ماه است. در اين رابطه يك ديپلمات اروپايي به شرط فاش نشدن نامش به رويترز گفت در بين ديپلمات‌هاي غربي اين ديدگاه رو به رشد است كه تيم مذاكره‌كننده ايران درتنگنا قرار دارد و مي‌خواهد تا پيش از زمان برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري يعني ۲۸ خرداد ماه با طرف‌هاي غربي به توافق برسد. در اين ميان ميخاييل اوليانوف، نماينده روسيه نيز طي توييتي بيان كرد كه طرفين توافق كرده‌اند تا تلاش‌ها براي رسيدن به توافق تشديد شود. اين نماينده روسيه اظهار كرده كه به نظر مي‌رسد هيات‌هاي ديپلماتيك آماده هستند كه هر قدر لازم است در وين بمانند تا طرفين به نتيجه مطلوب برسند. اين اظهارنظرها در حالي صورت مي‌گيرد كه عامل اصلي در رابطه با تلاش طرف‌هاي خارجي در رسيدن به توافق با ايران نه انتخابات رياست‌جمهوري كشورمان بلكه نزديك شدن به تاريخ انقضاي تفاهم 3 ماهه ميان ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي است. قريب به 4 ماه پيش ايران برخي از بازرسي‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي را به دليل لغو نكردن تحريم‌هاي ايالات متحده به حالت تعليق درآورد.در آن زمان اين اقدام ايران توسط گروسي به عنوان «ضرر بزرگي» براي آژانس توصيف شد. با اين حال پس از دو روز گفت‌وگو بين گروسي و مقامات ايراني در تهران، دو طرف به توافقنامه‌اي 3 ماهه دست يافتند. براساس اين تفاهم دو طرف درباره تداوم فعاليت‌هاي ضروري بازرسان آژانس در ايران به يك تفاهم دوجانبه، فني و موقت دست يافتند. ايران و آژانس تفاهم كردند كه اجراي پروتكل الحاقي و دسترسي‌هاي برجامي به طوركامل متوقف شود و صرفا تعهدات پادماني ايران به اجرا درآيد. بر اين اساس طبق قانون راهبردي مجلس هيچ دسترسي فراپادماني به آژانس اعطا نخواهد شد و هيچ‌گونه بازرسي فراپادماني نيز انجام نمي‌شود. اگرچه حصول اين توافق در آن زمان موجب شد تا برخي مخالفان داخلي و خارجي برجام انتقادات شديدي را نسبت به اين اقدام دولت روا دارند اما هدف اصلي دولت از اين همراهي با آژانس دركوتاه‌مدت افزايش فشار بر ديگر طرف‌هاي برجام؛ يعني فرانسه، آلمان، انگليس، روسيه و چين بود تا واشنگتن را مجاب كنند كه تحريم‌هاي ظالمانه نفتي، بانكي و مالي اعمال شده بر ايران را لغو كند. تدبير آن روز دولت در دادن فرصت دوباره به ديپلماسي سبب شد تا امروز آن توافق به برگ برنده‌اي در دستان مذاكره‌كنندگان هسته‌اي كشورمان بدل شود. حال نزديك شدن به تاريخ اين ضرب‌الاجل سبب شده تا بار ديگر رافائل گروسي، مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي به تكاپوي يافتن راهي براي جلوگيري از قطع دسترسي آژانس به تاسيسات هسته‌اي ايران در صورت عدم توافق اين كشور با قدرت‌هاي بزرگ بيفتد. در همين راستا او روز پنجشنبه گذشته با عباس عراقچي، معاون وزير امور خارجه و رييس تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي كشورمان در وين ديدار كرد. گروسي هفته گذشته در مصاحبه‌اي با تلويزيون بلومبرگ ابراز نگراني كرده بود كه «اگر به‌موقع با ايران توافق نشود، داده‌هاي دوربين‌هاي موجود در تاسيسات هسته‌اي ايران از بين خواهد رفت البته اميدواريم كه اين اتفاق نيفتد.» در ادامه گروسي اضافه كرد كه اگر توافق موقت منقضي شود و گفت‌وگوهاي ديپلماتيك تا آن زمان به نتيجه نرسد او به تهران بازمي‌گردد و تلاش مي‌كند تا مصالحه‌اي ديگر با ايران انجام دهد. اين سخنان رافائل گروسي در حالي مطرح مي‌شود كه مقامات كشورمان بارها اعلام كرده‌اند كه اجازه فرسايشي شدن مذاكرات را نخواهند داد. در همين زمينه هفته پيش سعيد خطيب‌زاده، سخنگوي وزارت امور خارجه بيان كرد كه سياست قطعي ايران بازگشت همه‌جانبه امريكا به تعهداتش ذيل قطعنامه‌هاي سازمان ملل و توافق هسته‌اي با دقت و كلمه به كلمه است و نه عجله داريم و نه در بازي فرسايشي وارد مي‌شويم. بر همين اساس است كه قدرت‌هاي جهاني با علم به نزديك بودن سررسيد توافق ايران و آژانس همچنين سياست قطعي ايران مبني بر جلوگيري از فرسايشي شدن مذاكرات تلاش دارند تا هر چه سريع‌تر به توافق با ايران دست يابد. سخنان اخير عباس عراقچي، معاون وزير امور خارجه در مصاحبه با صدا و سيما كشورمان نشان از اين عزم طرف‌هاي خارجي برجام دارد. رييس تيم مذاكره‌كننده كشورمان در اين مصاحبه اعلام كرد كه تصور او اين است همه طرف‌ها متعهد به يافتن راه‌حل هستند. به همين دليل مذاكرات ادامه خواهد يافت تا زماني كه ما به تمام خواسته‌هاي خود در اين زمينه برسيم. اگر خواسته‌هاي ما برآورده شود، ايران در مورد بازگشت به تعهدات خود در اجراي كامل برجام كاملا جدي خواهد بود. بنابراين به نظر مي‌رسد كه پيشرفت‌هاي كشورمان در زمينه احياي توانايي‌هاي هسته‌اي خود از زمان خروج ايالات متحده از توافق در دوره رياست‌جمهوري دونالد ترامپ رييس‌جمهور سابق امريكا همراه با اقدامات اخير در زمينه نصب سانتريفيوژهاي پيشرفته‌تر و جديدتر در كنار توافق ايران و آژانس توانسته در مذاكرات موضع قوي‌تر و فضاي مانوركافي را دراختيار مذاكره‌كنندگان هسته‌اي كشورمان قرار دهد. بر همين اساس تلاش طرف‌هاي غربي براي برجسته‌سازي كليد واژه نزديك بودن انتخابات ايران در مصاحبه‌هاي خود چيزي جز تلاشي مذبوحانه براي پنهان كردن دست برتر ايران در مذاكرات هسته‌اي نيست.
كارشناس روابط بين‌الملل