مجسمه‌هاي شيران ميدان حرّ به دو روايت
عاقبت 85 سال نگهباني
اين مجسمه‌ها را كه غلامرضا رحيم‌زاده ارژنگ در سال 1315ساخته و نصب كرده است، پيروزي گرشاسب به عنوان نخستين اژدهاكش ايراني بر اژدهاي غول‌پيكر را نشان مي‌دهد
گروه اجتماعي
ميدان مرد اژدهاكش را همه به ياد دارند از مادر و پدربزرگ‌هاي‌مان تا به امروز، ميداني كه يادآور جنگ و پادگان است. ميداني قديمي كه زماني غربي‌ترين نقطه تهران بوده و نخستين ميدان اسب دواني شهر تهران .ميدان حر يا همان باغ شاه قديم كه روزگاري تفرجگاه ناصرالدين شاه بوده و امروز پادگان حر و دانشگاه جنگ است. اما آنچه اين ميدان را در ذهن مردم تهران ثبت كرده مجسمه ميدان است؛ مجسمه‌اي كه از معدود مجسمه‌هايي است كه پس از انقلاب به زير كشيده نشد و در ميانه ميدان ماند. اين مجسمه را غلامرضا رحيم‌زاده ارژنگ با كمك پسرخاله 15ساله‌اش «ميرحسن ارژنگ‌نژاد» ساخته و در سال 1315 در ميدان باغشاه نصب شده است. اين مجسمه كه پيروزي گرشاسب به عنوان نخستين اژدهاكش ايراني بر اژدهاي غول‌پيكر را نشان مي‌دهد، نمادي از غلبه عقل و دانش بر جهالت و خير بر شر است. شيرهاي خشمگين به هم پيوسته با زنجيرهاي قطور در مقابل گرشاسب نيز نماد حفاظت و امنيت است. هرچند كه بعدها شيرهاي مسي تبديل به شيرهاي پلاستيكي مي‌شوند. مجسمه انوشيروان دادگر در كاخ دادگستري هم يكي ديگر از مجسمه‌هاي رحيم‌زاده ارژنگ در تهران است. مدتي است پس از فراموشي اين ميدان، موضوع شيرهاي ميدان و تخريب آنها، از سوي فعالان ميراث فرهنگي و اعضاي شوراي شهر پيگيري مي‌شود، شيرهايي كه مديران شهري مي‌گويند ارزش ميراثي ندارد. به گفته برزين ضرغامي؛ مديرعامل سازمان زيباسازي، مجسمه‌هاي اصلي در زمان‌هاي دور و شايد اوايل انقلاب به سرنوشتي نامشخص دچار شده‌اند و شيرهاي امروز كه جنس‌شان از فايبرگلاس است از دهه 80 در ميدان نصب شده و ثبت ملي نيست و تنها مجسمه اصلي ثبت ملي است. شاپور ديوسالار، معاون فرهنگي و هنرهاي شهري سازمان زيباسازي شهر تهران هم توضيح مي‌دهد كه قرار گرفتن اين تنديس‌ها در معرض فعل و انفعالات جوي و جنس نه چندان پايدار فايبرگلاس به‌كاررفته در بدنه اين آثار، باعث شده شكل نامناسبي ايجاد شود و چهره‌اي زشت و زننده به اين اثر ملي بدهد؛ بر همين مبنا و با توجه به وظيفه سازمان زيباسازي كه متولي مرمت و توليد حجم و مجسمه در سراسر شهر است، بنا بر اين شد كه اين چند مجسمه مرمت شوند. حجت نظري، سخنگوي كميسيون فرهنگي و اجتماعي شوراي شهر تهران در اين رابطه به ايسنا گفته است: اين شيرها دهه‌هاست در اطراف ميدان حر قرار گرفته و در عكس‌ها و تصاوير مربوط به سال‌هاي پيش از پيروزي انقلاب نيز اين شيرها در اطراف ميدان قرار دارد، از اين‌رو گرچه پيكره نبرد گرشاسب با اژدها به شماره ۱۴۴۳ ثبت شده، اما محيط پيرامون آن نيز بايد تابع مقررات مربوط به حريم آثار تاريخي باشد.
او گفته در صورتي كه هرگونه تقصير و كوتاهي در اين زمينه محرز شود با عاملان آن برخورد خواهد شد.
فعالان حوزه ميراث فرهنگي مي‌گويند: شيرهاي تخريب‌شده، سال ۸۴ توسط همان استادكاري كه در ساخت مجسمه‌هاي ميدان نقش داشت، زنده‌سازي شد و حالا بار ديگر به انگيزه جايگزين كردن شيرهايي با شكلي بهتر، تخريب شده است.
محمدابراهيم لاريجاني كه در زمان اضافه شدن مجسمه‌هاي شير به ميدان حر، مسووليت اداره زيباسازي شهرداري منطقه ۱۱ را داشت، نيز درخصوص ارزشمند بودن اين شيرها به ايسنا گفته است كه اين شيرها هنر دست استاد ميرحسن ارژنگ، پسرخاله مرحوم غلامرضا رحيم‌زاده ارژنگ بوده كه با همكاري يكديگر پيكر نبرد گرشاسب و اژدها را در ميدان باغشاه (حر) ساختند كه اتفاقا ارزش هنري داشت و در تخريب آن اشتباه كرده‌اند. اما برزين ضرغامي نظر ديگري دارد. او گفته است كه اين مجسمه‌ها بر اساس همان شيرهاي قديمي از طريق تكنيك قالب‌گيري از جنس فايبرگلاس ساخته و داخل آن براي استحكام بيشتر با بتن پر شده بود. البته به نظر مي‌رسد همين امر (بتني بودن داخل فايبرگلاس) باعث شده كه بعد از ۱۸ سال آسيب جدي ببينند به‌طوري كه قابل مرمت نباشند. مجسمه‌هاي اين ۴ شير به گونه‌اي آسيب ديده و در شرايطي بود كه سازمان زيباسازي ناگزير به مرمت اساسي بود، به دليل وسعت شكستگي و آسيب‌ديدگي، بررسي‌هاي لازم توسط يك تيم متخصص در زمان كافي انجام شد. مشورت‌هاي مختلفي با افراد متخصص و هنرمندان مجسمه‌ساز مجرب صورت گرفت كه نحوه اين مرمت به بهترين شكل ممكن انتخاب شود.
به گفته ضرغامي، بر اساس بازديدها و كارشناسي‌هاي انجام شده اين چهار مجسمه قابل استفاده و ترميم تشخيص داده نشدند و طبق نظريه كارشناسي قرار شد كه اين ۴ تا مجسمه از نو توليد شود كه در بدو امر باز توليد يكي از آنها شروع شده است.
ضرغامي با تاكيد بر اينكه تكنيك در نظر گرفته‌شده براي توليد مجدد اين مجسمه‌ها همان تكنيك قالب‌گيري است كه در نيمه دهه ۸۰ براي ساخت مجدد شيرها استفاده شده بود، ادامه مي‌دهد: تكنيك قالب‌گيري از روي نسخه اصلي براي ساخت مجدد مجسمه‌ها مورد تاكيد كارشناسان و مجسمه‌سازان قرار گرفت بنابراين مجددا قالب‌گيري از روي يكي از اين نسخه‌هايي كه سلامت بيشتري داشتند توسط تيم مرمت‌كننده در دستور كار قرار گرفته است. با توجه به نظر كارشناسي و اينكه جنس مجسمه اصلي گرشاسپ و اژدها هم از بتن هست تصميم گرفته شده كه مجسمه‌هاي شيرها هم در توليد جديدشان از بتن اجرا شوند تا علاوه بر ايجاد همگوني و هماهنگي بين مصالح مجسمه اصلي و مجسمه شيرها، طول عمر مجسمه شيرها هم افزايش يافته و در برابر فرسايش مقاوم‌تر باشند.
ضرغامي براي رفع نگراني علاقه‌مندان به هنر مجسمه‌سازي و ميراث معنوي كشور تاكيد مي‌كند: فرآيند كارشناسي و مرمت مجسمه شيرها با دقت و زيرنظر كارشناسان مجرب بوده و هيچ‌گونه تصميم‌گيري غيركارشناسي و غيرحرفه‌اي در اين امر دخالت نداشته است.