ناتو، چين را تهديدي عليه امنيت خود خواند

محمدحسين   لطف‌الهي

سران كشورهاي عضو ناتو؛ نهادي كه دونالد ترامپ رييس‌جمهور پيشين ايالات متحده اعتبار چنداني براي آن قائل نبود، دوشنبه شب به وقت بروكسل در اولين ديدار چهره به چهره با جو بايدن، رييس‌جمهور جديد امريكا ضمن تاكيد بر اهميت همكاري‌هاي امنيتي ميان دو سوي آتلانتيك از چين به عنوان «تهديدي جدي و سيستماتيك» عليه آينده جهان نام  بردند.
رويترز گزارش داده است كه رييس‌جمهور ايالات متحده در اين نشست از سران ناتو خواسته تا در برابر اقتدارگرايي و تهديد نظامي رو به رشد چين بايستند. تحليلگران معتقدند در نظر گرفتن پكن به كانون تهديدها مي‌تواند يك تغيير جدي در رويكردهاي استراتژيك ناتو باشد كه به منظور دفاع در برابر تهديد شوروي سابق تشكيل شد و مسكو را بزرگ‌ترين تهديد عليه خود ارزيابي مي‌كرد. 
به گزارش «اعتماد» موضوع تهديد چين حتي در بيانيه پاياني سران ناتو نيز نقش پررنگي دارد و صدور بيانيه‌اي با محوريت «تهديد چين» از سوي سران ناتو دقيقا يك روز پس از بيانيه سران گروه 7 در پايان اجلاس اين گروه در انگليس كه در آن به مساله حقوق بشر در چين توجهي ويژه شده بود، نشان مي‌دهد كه ايالات متحده توانسته در اقناع متحدانش براي معرفي چين به عنوان يك تهديد موفق عمل كند. در بيانيه رهبران ناتو آمده است:«بلندپروازي‌هاي دولت چين كه به صورت سياست‌هاي بلندمدت از سوي اين كشور اعلام شده و رفتار يكجانبه‌گرايانه پكن، ايجادكننده چالشي سيستماتيك عليه نظم مبتني بر قوانين در جهان  است». 
ناظران موضع‌گيري‌هاي ناتو عليه چين را يكي از شديدترين موضع‌گيري‌هاي مشترك ايالات متحده و كشورهاي متحد آن عليه پكن ارزيابي مي‌كنند. در بيانيه ناتو اشاره شده كه چين در حال توسعه سريع زرادخانه‌هاي هسته‌اي خود از طريق افزايش تعداد كلاهك‌هاي هسته‌اي و اضافه كردن تجهيزات پيشرفته‌تر به اين زرادخانه‌هاست و مي‌خواهد «سه‌گانه هسته‌اي» ايجاد كند. ناتو همچنين چين را متهم كرده كه با استفاده از كارزارهاي «اطلاعات دروغين» در پي اثرگذاري بر رسانه‌ها و جريان آزاد اطلاعات براي دستيابي به اهداف خود است. سران ناتو از چين خواسته‌اند تا به عنوان يك «قدرت بزرگ» به تعهدات خود عمل كند و رويكردي مسوولانه‌تر در حوزه‌هايي نظير توسعه صنعت فضايي، حملات سايبري و تجارت بين‌المللي داشته باشد.

تهديد بالقوه چين و خطر روسيه
بايدن روز گذشته با تاكيد بر شعار «امريكا بازگشته است» گفت كه هر چند اختلاف‌نظرهاي زيادي پيرامون نحوه مقابله با چين در كشورهاي عضو وجود دارد اما اعضاي پيمان آتلانتيك شمالي تحت رهبري ايالات متحده رويكردي واحد در اين خصوص خواهند داشت. آنگلا مركل، صدراعظم آلمان كه براي آخرين بار پيش از كناره‌گيري از مقام خود در ماه سپتامبر در نشست سران ناتو شركت كرده بود، حضور بايدن و اظهارات او را «افتتاحيه فصلي جديد» در روابط دو سوي آتلانتيك توصيف كرد و برخورد با «تهديد بالقوه چين» را امري مهم خواند. او تصريح كرد:«اگر شما به تهديدهاي سايبري چين يا همكاري‌هاي اين كشور با روسيه نگاه كنيد، درمي‌يابيد كه به هيچ‌وجه نمي‌توان اين تهديد را ناديده گرفت اما ضرورت دارد كه از اغراق و بزرگ‌نمايي در اين مسير بپرهيزيم و برخوردي متناسب و متوازن داشته باشيم». ينس استولتنبرگ، دبيركل پيمان آتلانتيك شمالي روز دوشنبه گفت كه در نشست سران پيمان ناتو بر اهميت همكاري اروپا و امريكاي شمالي براي مقابله با روسيه و چين توافق شد. او كه در كنفرانس خبري صحبت مي‌كرد، تاكيد داشت «روابط بين ناتو و روسيه به پايين‌ترين ميزان خود از زمان پايان جنگ سرد رسيده است.» به گفته دبيركل ناتو «چين به سرعت در حال توسعه زرادخانه‌هاي هسته‌اي خود با كلاهك‌هاي هسته‌اي پيشرفته است.» استولتنبرگ افزود:«توسعه نفوذ چين، تهديدي براي امنيت ناتو بوده و سران پيمان بر ضرورت مقابله با اين چالش توافق دارند.» دبيركل ناتو در ادامه گفت: «پيشرفت فناوري را تقويت خواهيم كرد و سران ناتو بر آغاز پروژه دفاعي جديد توافق كردند و در نشست سران توافق شد كه توانايي‌هاي ناتو در عرصه فضاي مجازي و فضا نيز تقويت شود.» استولتنبرگ گفت:«موضع واحد و آشكاري در قبال چين داريم و اين نشان‌دهنده مسيري طولاني است كه طي ماه‌هاي گذشته طي كرديم. به دنبال مشخص كردن خطوط قرمز نيستيم اما بودجه دفاعي چين امكان دارد كه به جايگاه دوم جهاني برسد». 
در بيانيه پاياني نشست سران ناتو در بروكسل اشاره‌هايي نيز به خطر روسيه وجود دارد. در بخشي از بيانيه آمده است:«اقدامات خصمانه روسيه تهديدي براي امنيت كشورهاي ناتو به شمار مي‌آيد. تروريسم در تمامي شكل‌هاي خود نيز همچنان تهديدي براي همه ماست.» او در ادامه افزود:«ناتو همبستگي خود با اوكراين را ابراز مي‌دارد و حمايت سياسي و عملياتي در اين زمينه در اختيار اوكراين قرار داديم. درهاي ما براي كمك به اوكراين و گرجستان باز بوده و تلاش‌هاي‌مان را در اين زمينه افزايش مي‌دهيم». 

حمايت از ماده 5 منشور ناتو
از ابتدا يكي از اهداف اصلي بايدن از سفر يك هفته‌اي به اروپا، تضمين دادن به متحدان اروپايي پيرامون اهميت استثنايي ناتو و اتحادها براي ايالات متحده برشمرده شده بود. بايدن در ديدار با سران ناتو نيز همين رويكرد را دنبال كرد و از توجه به اين پيمان دفاعي بين‌المللي به عنوان «تعهدي مقدس» براي ايالات متحده نام برد. عملكرد دونالد ترامپ در طول 4 سال گذشته و ضربه‌اي كه او به اتحاد ايالات متحده با كشورهاي اروپايي وارد آورده از جمله دلايلي است كه بايدن را بر آن داشته تا به هر نحو ممكن اين اتحادها را احيا كند. بايدن دوشنبه شب در اين باره گفت:«مي‌خواهم همه كشورهاي اروپايي بدانند كه ايالات متحده اينجا حضور دارد و ناتو اهميت بسيار زيادي براي امريكا دارد. بايدن همچنين در اقدامي نمادين به محل يادواره 11 سپتامبر 2001 و حمله القاعده به ايالات متحده در مقر ناتو رفت. ناتو در سال 2001 براي اولين و آخرين بار مكانيسم ماده 5 منشور سازمان پيمان آتلانتيك شمالي را فعال كرده بود كه بر اساس آن حمله به يك كشور عضو به مثابه حمله به كشورهاي هم‌پيمان ناتو قلمداد مي‌شود. دونالد ترامپ در طول دوره رياست‌جمهوري خود ماده 5 منشور ناتو را به چالش كشيده و گفته بود، كشورهايي كه سهم كافي را در تامين هزينه‌هاي اين پيمان نظامي پرداخت نمي‌كنند نبايد از مزاياي آن بهره‌مند شوند.
نيويورك تايمز نوشته است كه بايدن در نشست اخير ناتو تلاش زيادي كرد كه به متحدان ايالات متحده تضمين دهد ديگر يك پوپوليست خطرناك نظير دونالد ترامپ در واشنگتن ظهور نخواهد كرد.

حمايت ناتو از خروج امريكا از افغانستان
شبكه خبري سي‌ان‌ان در گزارشي پيرامون دستاوردهاي ديدار اخير بايدن با سران كشورهاي عضو پيمان آتلانتيك شمالي آورده است كه يك مقام ارشد امريكايي حاضر در اين نشست گفته، سران ناتو كاملا از سياست جو بايدن در خارج كردن نيروهاي ايالات متحده از افغانستان حمايت كرده و اين تصميم را تصميمي درست دانسته‌اند. در بيانيه پاياني نشست سران ناتو آمده است:«خروج نيروهاي ما به معني پايان رابطه ما با افغانستان نيست. اكنون فصل جديدي را باز خواهيم كرد. ما تعهد خود را براي ادامه ايستادگي در كنار افغانستان، مردم و نهادهاي آن براي تقويت امنيت و حمايت از دستاوردهاي ۲۰ سال گذشته افغانستان مورد تاييد دوباره قرار مي‌دهيم.» در ادامه اين بيانيه آمده است:«با يادآوري تعهدات قبلي ما، ناتو به آموزش نيروها و پشتيباني نيروهاي امنيتي افغانستان از جمله از طريق صندوق حمايت مالي ارتش ملي افغانستان ادامه خواهد داد». خبرگزاري رويترز به نقل از 3 مقام غربي گزارش داده كه مقامات امنيتي ناتو از قطر خواسته‌اند تا پايگاهي را براي آموزش نيروهاي ويژه افغانستان در اختيار اين سازمان قرار بدهد. اين مقامات كه نخواسته‌اند نامي از آنها برده شود به رويترز گفته‌اند كه حالا تصميم نهايي به عهده دولت قطر است كه آيا اجازه مي‌دهد از خاك اين كشور براي آموزش نيروهاي امنيتي افغانستان استفاده شود يا نه. آنها گفته‌اند امريكا، بريتانيا و تركيه ابراز آمادگي كرده‌اند كه در صورت موافقت قطر آموزگاراني را براي آموزش نيروهاي ويژه افغان به قطر بفرستند.

ديدار با اردوغان؛ رضايت ترك‌ها 
موضع‌گيري مبهم بايدن
بايدن روز دوشنبه پس از حضور در نشست ناتو با رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه نيز ديدار كرد. اردوغان دوشنبه شب به وقت تهران پس از ديدار با «جو بايدن» رييس‌جمهور امريكا در شهر بروكسل در بلژيك و در حاشيه برگزاري نشست سالانه ناتو گفت:«نشست مثبتي با بايدن داشتم و ديدگاه‌هاي مختلف درباره امور منطقه همچنين روابط دوجانبه را بررسي كرديم.» رجب طيب اردوغان در ادامه گفت:«هيچ مورد غيرقابل حلي وجود ندارد.» اردوغان افزود:«ما مجددا مواضع خود درباره سامانه دفاع موشكي اس-400 و جنگنده‌هاي اف-35 را تاكيد كرديم.» او گفت:«در اين ديدار به بايدن گفتم كه بايد حمايت از شبه‌نطاميان كرد در منطقه متوقف شود.» جو بايدن نيز پس از ديدار با اردوغان بدون اشاره به محتواي نشست با رييس‌جمهور تركيه گفت:«نشست بسيار خوبي با هم داشتيم.» موضع‌گيري مبهم بايدن و عدم دستيابي به نتيجه‌اي مشخص نشان مي‌داد كه احتمالا پافشاري ترك‌ها بر مواضع قبلي مانع از دستيابي به نتايجي مهم و قابل ذكر در نشست دوشنبه شده است.
روابط تركيه و امريكا طي چند سال گذشته بر سر مسائلي همچون حمايت‌هاي امريكا از كردها كه تركيه آنها را گروه‌هاي تروريستي مي‌خواند همچنين اختلافات شديد در خصوص خريدهاي تسليحاتي تركيه از روسيه به ويژه سامانه دفاع هوايي اس-400، كنار گذاشتن تركيه از برنامه ساخت جنگنده‌هاي اف-35 به دليل خريد تسليحات روسي و به رسميت شناخته شدن كشتار ارامنه از سوي امريكا از سوي نظاميان امپراتوري عثماني با فراز و فرودهاي زيادي روبه‌رو بوده است.