ايران و طالبان افغانستان
حميدرضا جلايي‌پور
افغانستان كشور پيچيده‌اي است، تاكنون دو ابر‌قدرت جهاني (شوروي سابق و امريكاي لاحق) در به زانو
در آوردن اين كشور ناكام مانده‌اند، از اين‌رو شايسته نيست درباره آينده افغانستان ساده‌سازي كرده و شادي‌كنان پيشگويي كنيم كه به زودي شهرهاي بزرگ اين كشور به تسخير طالبان در مي‌آيد. به لحاظ تاريخي معمولا دولت‌هاي مركزي افغانستان بر كل سرزمين‌هاي اين كشور به يك ميزان حاكميت نداشتند و نبايد ذوق‌زده و در عالم تصور به پيشواز پيروزي قريب‌الوقوع طالبان رفت. با اين همه وضعيت پيچيده افغانستان باعث نمي‌شود از رويكرد راهبردي ايران در نوع تعامل با افغانستان صحبت نكنيم. آيا چون طالبان يك جنبش مذهبي «ضد‌امريكايي» و طرفدار «حكومت اسلامي» است، بايد ايران و جمهوري اسلامي در برابر دولت قانوني افغانستان طرف طالبان را بگيرد و جنايات اين گروه تروريستي را تطهير كند؟ به نظر مي‌رسد بنا به سه دليل زير راهبرد اصلي ايران در اين كشور بايد تقويت «دولت-ملت» افغانستان باشد نه تطهير طالبان.
۱- قدرت گرفتن جنبش مذهبي-افراطي طالبان يا تشكيل مجدد حكومت و امارت اسلامي در افغانستان ضد منافع ملي ايران است. طالبان به عنوان يك جنبش ضد شيعه و ضد ايران (نيرويي كه در دهه ۸۰ يازده ديپلمات ايراني را در مزارشريف به قتل رساند) و ضد توسعه مي‌تواند جريان‌هاي متعارض سلفي و مسلح در ايران را تقويت كند. ائتلاف ضدايران (موسوم به ائتلاف نتانياهو، بن‌سلمان و ترامپ) براي به آشوب كشاندن ايران از طريق تاكيد بر تنش‌هاي قومي و ديگري تنش‌هاي مذهبي- سلفي در درون ايران حساب باز كرده و مي‌كند.
۲- ايران بيش از چهار دهه در پذيرش مهاجران افغان نقش جدي داشته است...
اما در فرآيند و همكاري‌هاي توسعه اقتصادي افغانستان نقش جدي نداشته است. ايران در چارچوب دولت-ملت افغانستان (نه از طريق قدرت‌گيري اختصاصي طالبان) مي‌تواند در اين كشور نقش توسعه‌اي داشته باشد وگرنه وضع فعلي «هزينه» دادن ايران و «بهره» گرفتن تركيه ادامه مي‌يابد. ايران در شرايط فعلي در افغانستان يك‌پنجم نقش تركيه را در توسعه اقتصادي افغانستان ندارد. طالبان ضدتوسعه كي به مشاركت ايران در توسعه افغانستان مجال خواهد داد!
۳- اينكه در درون افغانستان عده‌اي قصد دارند كه جريان طالبان را وارد فرآيند مديريت اجرايي كشور افغانستان كنند، موضوعي است درون افغانستاني و به نيروهاي داخلي اين كشور ربط دارد و تندروهاي وطني ايران نبايد عجولانه به تطهير طالبان بپردازند. دولت-ملت‌هاي افغانستان، تاجيكستان و ايران مي‌توانند همچون سه پسر-دختر عمو يار و ياور هم باشند. مثل روز روشن است دفاع از منافع ملي و حوزه نفوذ ايران در چارچوب همكاري دولت-ملت‌هاي همسايه شرقي بهتر تامين مي‌شود و طالبان حتي در الگوي «دولت-امت» تندروهاي وطني نيز جاي ندارد.