نگاه مردم را دريابيد

از همان ابتدا كه بيماري كوويد-۱۹ شايع شد، بحث درباره ساخت واكسن آن نيز، با شدت موضوع بحث قرار گرفت. خيلي‌ها اظهار اميدواري كردند كه حداكثر تا ۱۸ ماه آماده شود. برخي اميد به اين تاريخ نيز نداشتند. همچنين يك مساله مهم هم وجود داشت، نوعي رقابت آشكار ميان كشورهاي اصلي جهان وجود داشت تا نشان دهند كدام يك از آنها به لحاظ علمي برتر است كه بتواند واكسن را زودتر توليد كند؟ از همان زمان يك رقابت بسيار سخت به وجود آمد، و بدتر از همه اين سوال مطرح بود كه اين بيماري يك اپيدمي جهاني است، چگونه مي‌توان دسترسي به واكسن را براي همه تا حدي يكسان ممكن كرد، به همين علت بود كه سازمان بهداشت جهاني سازوكاري را به نام كواكس تأسيس كرد كه هدف آن رساندن واكسن به همه كشورها فارغ از ملاحظات سياسي بود. ولي روشن بود كه اين ماجرا خيلي سياسي‌تر از آن است كه با اين اقدامات بتوان آن را از عرصه سياست خارج و تبديل به يك امر صرفا بهداشتي كرد. حتي در انتخابات امريكا نيز واكسن وضعيتي سياسي پيدا كرد و ترامپ تأكيد داشت كه واكسن را مي‌تواند پيش از انتخابات به مرحله تزريق عمومي در آورد و اگر چنين نمي‌شود، مساله سياسي است، يا حتي عدم تحويل واكسن‌هاي خريداري شده اوليه به اروپا و كانادا يا ممنوعيت خروج واكسن از اتحاديه اروپا همگي نشان داد كه مساله بسيار حساس و سياسي است و تمامي شعارهاي انسان‌دوستانه در اجراي واكسيناسيون تا حدودي به حاشيه مي‌رود. 
از اين‌رو برخي از كشورها از همان ابتدا كوشيدند كه واكسن خود را توليد كنند و از اين نظر وابسته نباشند، ولي روشن بود كه اين امكان فقط نزد چند كشور وجود دارد و همه نمي‌توانند وارد آن شوند. در نهايت امريكا، بريتانيا، روسيه، چين و هند، ۵ كشور اصلي پيشگام در ساخت واكسن بودند. از اين رو انتظار نمي‌رفت كه ايران نيز با توجه به شرايط عمومي كشور بخواهد در اين ميدان وارد شود ولي وضعيت تحريم‌ها نشان داد كه انگيزه براي اين ورود وجود دارد و سابقه صد‌ساله واكسن‌سازي نيز تا حدي زمينه اين را فراهم مي‌كرد.  در اين ميان يك مشكل جدي براي ايران به وجود آمد. اينكه واردات واكسن در عمل به حاشيه رفت، يا به دليل انگيزه‌هاي توليدكنندگان داخلي، يا محدوديت‌هاي سياسي يا مشكلات در نقل و انتقال پول. به همين علت مطالبه و درخواست براي توليد داخل بيشتر شد فقط يك مساله بود كه تقريبا همه قول‌هاي داده شده در اين مورد به هر علتي عملي نشد و در نهايت ما به وضعي رسيديم كه مردم براي زدن واكسن به ارمنستان مي‌روند و كمترين مقدار واكسن را در منطقه زده‌ايم. و موج پنجم هم با عوارض بيشتر آمده است. در نتيجه نه توانستيم وارد كنيم و نه توانستيم توليد كنيم، اين وضعي است كه موجب تغيير نگاه مردم به موضوع واكسيناسيون شده است.  گروه افكارسنجي دفتر طرح‌هاي ملي پژوهشكده فرهنگ، هنر و ارتباطات پنجمين موج نظرسنجي خود درباره كرونا را كه در اواخر ارديبهشت انجام داد منتشر كرده است. براساس اين نظرسنجي و با فاصله زياد مردم راه‌حل اصلي مبارزه با كوويد-۱۹ را تهيه واكسن دانسته‌اند (۳۳ درصد واردات سريع و ۳۰ درصد توليد داخل را گفته‌اند) و اين نشان‌دهنده درك مردم از تأثير واكسن است. ۷۳ درصد ابراز تمايل به زدن واكسن كرده‌اند، ولي نكته مهم اين است كه علاقه به زدن واكسن ايراني از ۴۲ درصد در بهمن ۱۳۹۹ به ۳۰ درصد در ارديبهشت ۱۴۰۰ رسيده است. در مقابل مطلوب بودن واكسن خارجي از ۱۷ درصد به ۲۴ درصد افزايش يافته است. اين نگرش به احتمال فراوان اكنون (تير ۱۴۰۰) به سود واكسن خارجي بيشتر شده است. ۲۰ درصد مردم براساس قول مسوولان معتقد بودند كه تا پايان خرداد بهره‌برداري از واكسن داخلي آغاز مي‌شود كه در عمل نشده است و اين موجب بي‌اعتمادي بيشتر مردم مي‌شود.  نكته مهم اين است كه مردم در پاسخ به اين پرسش كه مهم‌ترين عامل استمرار كرونا چيست طي ماه‌هاي گذشته تغيير عقيده جدي داده‌اند . در بهمن ۱۳۹۹، حدود ۴۶ درصد از پاسخگويان، كم‌توجهي مردم به دستورالعمل‌هاي بهداشتي را عامل استمرار كرونا مي‌دانستند. اين رقم در ارديبهشت ماه امسال به ۳۶ درصد تنزل يافته. در عوض بي‌توجهي و آسان‌گيري مسوولان از ۲۵ درصد به ۴۸ درصد افزايش يافته كه حكايت از ارزيابي منفي از مديريت كرونا در فاصله كوتاه چند ماهه بهمن تا ارديبهشت است. اين تغيير نگاه تحت تاثير سياست‌هاي نادرست واردات و توليد واكسن داخلي است.