آيا پكن اعتماد به نفس خود در مورد حاكميت بر تبت را از دست داده است؟
سفر پنهان‌‌كارانه شي به تبت
شهاب شهسواري
شي جين‌پينگ، رييس‌جمهور خلق چين در سفري كم‌سابقه به استان تبت در اين كشور سفر كرد. سفري سه‌روزه كه نخستين سفر بلندپايه‌ترين مقام كشور به اين منطقه از خاك چين در ۳۰ سال گذشته محسوب مي‌شود. شي جين پينگ، ۱۰ سال پيش در يك سفر ديگر به تبت رفته بود، اما در آن زمان او هنوز به مقام رياست‌جمهوري منصوب نشده بود و جيانگ زمين همچنان رييس‌جمهور چين بود. اين سفر از پيش اعلام نشده، تا پيش از پايان آن پنهان مانده بود و خبري از آن در رسانه‌ها منتشر نشده بود. يك گروه غيردولتي تبتي در پايتخت امريكا، پنهانكاري دولت چين در مورد اين سفر را «به دليل اضطراب دولت چين نسبت به مشروعيتش در ميان ساكنان تبت» توصيف كرده است. گرچه سفر رييس‌جمهور هفته گذشته بين روزهاي چهارشنبه تا جمعه انجام شده بود، اما رسانه‌هاي دولتي چين تا روز شنبه هيچ گزارشي از آن منتشر نكردند و تنها پس از پايان سفر بود كه گزارش اين سفر و تصاوير آن در رسانه‌ها منتشر شد. تبت كه عمده جمعيت آن را بودايي‌ها تشكيل مي‌دهند، از يك سو منطقه‌اي جدايي‌طلب محسوب مي‌شود كه برخي دولت‌هاي خارجي از جمله ايالات متحده امريكا و هندوستان از تجزيه آن از چين حمايت مي‌كنند، در عين حال نهادهاي حقوق‌بشري غربي چين را به سركوب آزادي‌هاي فرهنگي و مذهبي در اين منطقه متهم مي‌كنند. با اين حال دولت چين هرگز اتهام‌ها در مورد سركوب مذهبي در اين منطقه را نپذيرفته است و همواره تاكيد كرده است كه در طول هفتاد سال حاكميت چين بر اين منطقه، استان كوهستاني تبت، پيشرفت چشمگيري داشته است و شهروندان ساكن آن نيز بدون مشكل و مزاحمت به آداب ديني و رسوم فرهنگي خود مشغولند. با اين حال رسانه‌هاي خارجي مي‌نويسند كه دولت چين در سال‌هاي اخير كنترل معابد بودايي را سخت‌تر كرده و آموزش به زبان چيني را جايگزين آموزش عمومي به زبان تبتي كرده است. اين رسانه‌ها مي‌نويسند كه دولت چين منتقدان سياست‌هاي خود را بازداشت مي‌كند و معمولا به زندان‌هاي طويل‌المدت محكوم مي‌كند، به ويژه اگر ارتباطي ميان آنها و دالاي لاما، رهبر بوداييان پيدا شود، اين مجازات‌ها سخت‌تر مي‌شود. دالاي لاما، رهبر مذهبي بوداييان كه اكنون ۸۶ ساله است ۶۲ سال پيش بعد از شكست شورش سراسري براي استقلال تبت از حكومت چين، بعد از فرار از خاك چين با نزديك به ۸۰ هزار نفر از پيروانش در هند در تبعيد خودخواسته زندگي مي‌كند. دولت پكن، حكومت خودخوانده دالاي لاما كه اكنون با عنوان دولت در تبعيد در تارامشلاي هند ساكن است را به رسميت نمي‌شناسد و دالاي لاما را به جدايي‌طلبي متهم مي‌كند.
بازديد از آثار فرهنگي و پيشرفت‌هاي اقتصادي
شبكه دولتي سي‌سي‌تي‌وي چين روز شنبه، تصاويري از ورود شي جين‌پينگ به تبت را پخش كرد كه در آن رييس‌جمهور در ميان رقص و شادي تعدادي از شهروندان در لباس‌هاي محلي با پرچم جمهوري خلق چين در دست، از هواپيما پياده مي‌شود. هواپيماي دولتي چين، رييس‌جمهور را در منطقه‌اي در جنوب شرقي تبت به زمين نشاند و او بقيه سفر را تا لهاسا، مركز استان تبت با قطار طي كرد. شي با فرود در نئينگ‌شي در شرق تبت و استفاده از خط آهن براي سفر به لهاسا، اقدامي تبليغاتي براي نشان دادن پيشرفت منطقه و ايجاد خط آهن كوهستاني سراسري تبت انجام داد. دولت چين براي ساخت اين خط آهن ۳۷ ميليارد يوآن معادل ۵ ميليارد و ۴۰۰ ميليون دلار سرمايه‌گذاري كرده است. در اين سفر شي جين‌پينگ از كاخ پوتالا، اقامتگاه دالاي‌لاما هم بازديد كرد. دالاي لاما، عنوان عمومي رهبر مذهبي بوداييان است كه هر چند رهبر كنوني در هند ساكن است، اما در صورت مرگ او، به اعتقاد بوداييان در قالب تناسخ، بار ديگر دالاي لاما در اين كاخ ساكن خواهد شد. به گزارش رسانه‌هاي دولتي چين، شي در اين سفر از فعاليت‌هايي كه درخصوص حفاظت از آثار فرهنگي تبت انجام شده و امور مرتبط با حفظ آثار و ارزش‌هاي قومي و مذهبي منطقه بازديد و گزارش‌هايي دريافت كرد. تبتي‌هايي كه عمدتا در خارج از چين زندگي مي‌كنند و به ويژه ساكن هند يا امريكا هستند، اين اقدام‌هاي پكن را اقدام‌هايي تبليغاتي توصيف مي‌كنند و معتقدند كه دولت چين به‌شدت فرهنگ و مذهب آنان را تحت سانسور و فشار قرار مي‌دهد. به نوشته اكونوميست، براي پكن، اشاره به پيشرفت‌هاي اقتصادي و معيشتي شهروندان تبت، راهي براي فرار از انتقادات در مورد مسائل حقوق بشري و اختلافات سياسي با رهبران بودايي تبعيدي است. در اين سفر شي جين‌پينگ ضمن استفاده از خط آهني كه به عنوان نخستين خط آهن سراسري تبت با عنوان «هديه صد سالگي حزب كمونيست چين» به اين منطقه اهدا شد، از پروژه‌هاي مختلف توسعه‌اي بازديد كرد. دولت چين رشد و توسعه توريسم در تبت را به عنوان پيشران اقتصادي اين منطقه، يكي از افتخارات خود مي‌داند كه باعث شده است شهروندان تبت از يك طبقه فقير و عمدتا رعيت به شهروندان طبقه متوسط چيني تبديل شوند. رسانه‌هاي دولت چين اين سفر را «آغاز فصل جديدي در توسعه با كيفيت و ثبات پايدار» در تبت توصيف مي‌كرده‌اند.
خودمختاري مورد مناقشه
تبت سابقه تاريخي طولاني دارد كه هر چند در دوراني از تاريخش به عنوان يك سرزمين مستقل اداره شده است، اما در بخش عمده‌اي از تاريخ تحت حاكميت امپراتوري‌هاي چين و سلسله‌هاي مغول قرار داشته است. از لحاظ تقسيم‌بندي جغرافيايي در چين، تبت يكي از ۵ منطقه خودمختار در خاك چين در كنار سين‌كيانگ، مغولستان داخلي، گوانگشي و نينگ‌شيا قرار مي‌گيرد. اما ميزان خودمختاري اين منطقه محل اختلاف ميان رهبران بودايي و دولت پكن است. دالاي لاما معتقد است كه دولت چين به هيچ‌يك از تعهداتش در معاهده ۱۹۵۱ عمل نكرده است و عملا خودمختاري تبت را نپذيرفته است، در برابر دولت چين دالاي لاما را به استقلال‌طلبي بهانه سفر شي جين‌پينگ به تبت، هفتادمين سالگرد رويدادي است كه دولت مركزي چين به آن «آزادسازي مسالمت‌آميز تبت» لقب داده است. يك دهه قبل نيز شي جين‌پينگ، براي شصتمين سالگرد اين رويداد در مقام معاون رييس‌جمهور چنين سفري انجام داده بود. سال ۱۹۵۱ براساس توافقنامه ۱۷ ماده‌اي ميان دالاي لاما و پكن، تبت به ازاي امتياز خودمختاري به خاك چين ضميمه شد. دالاي لاما، بعدها مدعي شد كه دولت چين به هيچ‌يك از تعهداتش عمل نكرده است و هشت سال بعد از امضاي توافق نهضت جدايي‌طلبي تبت را رهبري كرد كه به‌شدت از سوي دولت مركزي سركوب شد. دالاي لاما در هند مي‌گويد كه فقط و فقط خواهان اجرا معاهده ۱۷ ماده‌اي و اعطاي خودمختاري واقعي به تبت است، اما پكن او را متهم به جدايي‌طلبي و استقلال‌خواهي مي‌كند.
اختلافات با هند
سفر شي به تبت درست در پي درگيري‌هاي نظامي مرزي ميان نظاميان چين و هندوستان در مناطق كوهستاني مرزي اتفاق مي‌افتد. هر چند دو طرف بعد از چند بار درگيري نظامي در طول سال گذشته عاقبت از طريق گفت‌وگو ترك مخاصمه كردند، اما اين اختلافات مرزي به اختلافات دراز مدت دو قدرت هسته‌اي شرق و جنوب آسيا افزوده شده است. نشانه‌هايي از بالاگرفتن اختلافات با هند را مي‌توان در اقدام ماه گذشته نارندرا مودي، نخست‌وزير هند در ارسال پيام تبريك به مناسبت تولد دالاي لاما در توييتر ديد. مودي همچنين در گفت‌وگويي تلفني با اين رهبر مذهبي تبعيدي گفت‌وگو كرد، اقدامي كه از سوي پكن كاملا تحريك‌آميز تلقي مي‌شود.