آمار و ارقام درخصوص واكنش كاربران فضاي مجازي به تصويب طرح «صيانت از حقوق كاربران» چه مي‌گويند؟
كاربران معترض، يكپارچه عليه طرح ضداينترنت مجلس
محمد رهبري
مجلس شوراي اسلامي چهارشنبه هفته‌اي كه گذشت، با بررسي طرح صيانت از اينترنت موافقت كرد و بر اين اساس كميسيون فرهنگي مجلس مي‌تواند اين طرح را كه در ذهن بسياري از فعالان فضاي مجازي به طرح محدودسازي استفاده از دسترسي به اينترنت (طرح ضد اينترنت) معروف شده، بدون نياز به تصويب در صحن علني مجلس، اجراي آزمايشي آن را مصوب كند.
به‌دنبال اين مصوبه مجلس در روز چهارشنبه، بسياري از كاربران شبكه‌هاي اجتماعي از گرايش‌هاي مختلف اعم از اصولگرا و اصلاح‌طلب و حتي بسياري از كاربران عادي و غيرسياسي نسبت به اجراي اين طرح اعتراض كردند. نگاهي با داده‌هاي توييتري و اينستاگرامي نشان مي‌دهد كه روزهاي چهارشنبه و پنجشنبه فضاي كلي توييتر و اينستاگرام متاثر از اعتراضات كاربران به اين طرح بوده است.
در توييتر و در روز 6 مرداد ماه 1400 و همزمان با اين طرح، بيش از 863 هزار توييت منتشر شده است. اين تعداد توييت در مقايسه با روزهاي قبل از آن به‌طور ميانگين حدود 150 هزار توييت بيشتر بوده و همان‌طور كه در نمودار مشخص است، نشان مي‌دهد اعتراضات به اين طرح تا چه حد در توييت‌هاي كاربران فراگير بوده است. بنابر داده‌هاي به دست‌آمده در اين روز، حداقل 132هزار كاربر يكتا نيز توييت زده‌اند كه به نسبت روزهاي پيش از آن به‌طور ميانگين حدود 20 هزار كاربر بيشتر بوده است؛ يعني در توييتر فقط 20 هزار كاربر نسبتا ساكت، در اعتراض به اين طرح توييت زده و صداي اعتراض‌شان را بلند كرده‌اند. اين در حالي است كه فضاي توييتر در هفته‌هاي گذشته -كه فضاي كشور متاثر از التهابات خوزستان بود- تا اين حد ملتهب نشده‌بود و همين امر نشان مي‌دهد كه اعتراضات به اين طرح مجلس بسيار فراگيرتر است. در يكي از پرلايك‌ترين توييت‌هاي منتشرشده در اين طرح، يكي از كاربران در توييتي كه از حدود 22 هزار لايك گرفته، با «صورتك خنده» نوشته است: «۸۵ ميليون ايراني مخالف، ۱۲۱ ايراني موافق» در اينستاگرام اوضاع كمي متفاوت بوده است؛ موج اعتراضات به اين طرح با يك روز تاخير به اينستاگرام رسيده و اوج اعتراضات كاربران به اين طرح در روز پنجشنبه بوده و ميزان محتواي توليدشده در فضاي اينستاگرام در اين روز نسبت به روزهاي پيش از آن بسيار افزايش يافته است. بررسي صدها هزار صفحه پابليك اينستاگرامي نشان مي‌دهد كه در روز پنجشنبه حداقل 219 هزار پست در صفحات عمومي منتشر شده كه تعداد آن به‌طور ميانگين بيش از 80 هزار پست نسبت به روزهاي قبل بيشتر بوده است و در اين روز شاهد فعاليت تعداد به مراتب بيشتري از صفحات اينستاگرامي بوده‌ايم. يافته‌هاي به دست‌آمده حاصل از داده‌كاوي نشان مي‌دهد كه حدود 50 هزار صفحه اينستاگرامي كه در روزهاي پيش از آن چندان فعال نبوده‌اند، در روز پنجشنبه و به‌دنبال افزايش اعتراضات به طرح محدوديت اينترنت، فعال شده‌اند و در اين روز به نيم‌ميليون كامنت اينستاگرامي در اين صفحات بيش از روزهاي قبل داشته‌ايم -كه تعداد كامنت قابل‌توجهي است- كه به نوعي حجم اعتراضات به طرح مجلس را نشان مي‌دهد. اين درحالي است كه داده‌هاي صفحات خصوصي و داده‌هاي ميليون‌ها استوري كه در اينستاگرام حتي بيشتر از پست‌ها ديده مي‌شود در اين تحليل گردآوري و درنتيجه تحليل نشده و قابل‌حدس است كه حجم اعتراضات در استوري‌ها به مراتب بيشتر باشد. در ميان كامنت‌هاي منتشرشده در صفحات مختلف، اين اعتراضات پررنگ است. به‌طور مثال خبر مربوط به تصويب طرح صيانت از اينترنت در صفحه خبرگزاري فارس كه يك خبرگزاري اصولگرا محسوب مي‌شود، بيش از 7هزار كامنت دريافت كرده است. تحليل محتواي كمي اين كامنت‌ها نشان مي‌دهد كه اعتراض مخاطبان اين خبرگزاري اصولگرا به اين طرح مجلس فراوان بوده است. در اين كامنت‌ها كلمات مربوط به كليدواژه «مردم» 1432 بار تكرار شده كه در آنها نگراني نسبت به وضعيت مردم بيان شده است. كلمات مجلس، طرح و انقلابي نيز به ترتيب 963 بار، 839 بار و 421 بار تكرار شده است.اما تحليل كامنت‌هاي خبرگزاري فارس حاوي نكات قابل‌توجه‌تري نيز هست. در 367 كامنت، كلمه «كره‌شمالي» تكرار شده كه اين امر نشان مي‌دهد كه حتي مخاطبان خبرگزاري فارس نگران آن هستند كه ايران وضعيتي شبيه به كشور كشوركره‌شمالي پيدا كند؛ كلمه «شفافيت» نيز در 228 كامنت تكرار شده كه حاكي از آن است كه مطالبه شفافيت آراي نمايندگان مجلس كه خواسته برخي نيروهاي اصولگرا نيز بود، اجرا نشده و حال اين طرح جديد مجلس به‌صورت غيرشفاف در حال تصويب است و كاربران اصولگراي خبرگزاري فارس به آن معترض هستند.اعتراضات فقط محدود به اينستاگرام و توييتر نبوده است. بيش از 700 هزار نفر تاكنون كارزار مخالفت با طرح مجلس را امضا كرده‌اند كه عدد كم‌سابقه‌اي است. تحليل فراگيري اعتراضات به طرح مجلس پيچيدگي آنچناني ندارد. اينترنت به بخشي از زندگي عموم ايرانيان تبديل شده و هر عملي كه آن را محدود كند باعث اعتراض آنان خواهد شد. مطابق با آخرين نظرسنجي ايسپا، 71 درصد از مردم از واتس‌آپ و 53 درصد آنها از اينستاگرام استفاده مي‌كنند و اين در حالي است كه بسياري از ايرانيان نيز از خدمات و امكانات گوگل استفاده مي‌كنند. در اينستاگرام ده‌ها هزار كسب‌وكار آنلاين وجود دارد و بسياري از فعاليت‌هاي اقتصادي در دوران كرونا در فضاي آنلاين صورت مي‌گيرد.
بنابراين در شرايطي كه اكثريت ايرانيان از اينترنت و اپليكيشن‌هاي آن استفاده مي‌كنند، طبيعي است كه هر طرحي كه احتمالِ محدودسازي آن را افزايش دهد با اعتراض فراگير ايرانيان موجه خواهد شد. اينترنت به بخشي از زندگي ايرانيان تبديل شده و نمي‌توان جلوي استفاده از آن را گرفت. اين طرح مجلس شبيه به آن مي‌ماند كه كسي بخواهد استفاده از دوشِ حمام را ممنوع كند و ايرانيان را مجبور به استفاده از خزينه كند! حال آنكه حمام به شكلي كه مي‌شناسيم، سال‌هاست كه به بخشي طبيعي از زندگي ايرانيان تبديل شده و به‌طور طبيعي برابر اين ممنوعيت مقاومت صورت مي‌گيرد؛ خصوصا اگر ايرانيان احساس كنند پشت چنين ممنوعيتي نه فقط جهل كه منفعت خزينه‌داران لحاظ شده تا سود بيشتري به جيب ببرند!
پژوهشگر شبكه‌هاي اجتماعي مجازي