حسين اميرعبداللهيان يك روز پس از اجلاس بغداد عازم دمشق شد
سوريه؛ انتخابي امن براي اولين سفر دوجانبه
محمدحسين لطف‌الهي
وزير امور خارجه ايران، ظهر روز گذشته، يك روز پس از پايان كنفرانس منطقه‌اي بغداد و بعد از ديدار با تعدادي از مقام‌هاي ارشد عراق راهي سوريه شد؛ سفري كه بر اساس صحبت‌هاي وزير خارجه محوري‌ترين هدفش را مي‌توان هدفي اقتصادي دانست: مقابله با تحريم‌هاي ايالات متحده.
كنفرانس منطقه‌اي بغداد شنبه‌شب در حالي با حواشي بسيار براي ايران به پايان رسيد كه بر خلاف گمانه‌زني‌هاي پيشين رسانه‌ها و كارشناسان پيرامون احتمال ايجاد گشايش‌هايي در روابط تهران و رياض، تحولي قابل توجه در اين حوزه رخ نداد و وضعيت روابط ايران و عربستان سعودي و همچنين مذاكراتي كه به گفته مقام‌هاي عراقي در پشت پرده ميان اين دو كشور وجود دارد، همچنان در هاله‌اي از ابهام است. از رفتارها و گفته‌هاي مقام‌هاي ايراني نيز چنين برمي‌آيد كه آنها ترجيح مي‌دهند به جاي صحبت درباره موضوع عربستان، روي محوري كه پيش از اجلاس نيز بر آن تاكيد شده بود، تمركز كنند و ضمن ديدار و گفت‌وگو با سران عراق، از حمايت و دوستي جمهوري اسلامي ايران با اين كشور همسايه سخن بگويند. حسين اميرعبداللهيان پس از پايان رسمي اجلاس بغداد، ديدارهايي را با مقام‌هاي ارشد عراق برگزار كرد. بر اساس روايت وزارت امور خارجه ايران كه ظهر روز يكشنبه منتشر شد، او شنبه شب در ديدار با مصطفي الكاظمي نخست وزير عراق ضمن تاكيد بر «عزم راسخ» ايران براي حمايت از اين كشور با او در خصوص روابط اقتصادي دوجانبه دو كشور با او به گفت‌وگو پرداخت. اميرعبداللهيان در ادامه، با محمدالحلبوسي، رييس پارلمان عراق ديدار و از او دعوت كرد تا به ايران سفر كند. وزير خارجه ايران روز يكشنبه نيز ديداري با برهم صالح، رييس‌جمهور عراق داشت و گفت كه ايران حامي «استقلال، حاكميت ملي و تماميت ارضي عراق» است. برهم صالح رييس‌جمهور عراق نيز در اين ديدار با تشكر از حضور هيات جمهوري اسلامي ايران در نشست منطقه‌اي حمايت از عراق، انجام اولين سفر خارجي وزير امور خارجه جمهوري اسلامي ايران به مقصد عراق را مهم خواند و از حمايت‌هاي ايران از عراق تقدير كرد. يكي از موارد مهم در خصوص كنفرانس بغداد، اين بود كه ايالات متحده هرچند در كنفرانس منطقه‌اي اخير به ميزباني عراق حضور نداشت اما هم پيش از برگزاري اجلاس بغداد و هم پس از برگزاري اين اجلاس، در گفت‌وگو با مقام‌هاي عراقي حمايت خود را از اين ابتكار اعلام كرد. پيش از برگزاري اجلاس بغداد، جيك ساليوان مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور امريكا در گفت‌وگو با فواد حسين وزير خارجه از ابتكار عراق تمجيد كرد و روز گذشته نيز وزير خارجه و رييس‌جمهور ايالات متحده بار ديگر مواضع مشابهي را اتخاذ كردند. بر اساس بيانيه‌اي كه روز يكشنبه از سوي كاخ سفيد صادر شد، جو بايدن، رييس‌جمهور ايالات متحده نتايج كنفرانس منطقه‌اي بغداد را ستود و خاطرنشان كرد: اين ديپلماسي كه در چارچوب تلاش براي كاهش تنش بين كشورهاي همسايه و گسترش همكاري‌ها در سراسر خاورميانه صورت مي‌گيرد، بيش از هر زمان ديگري اهميت دارد. در بيانيه كاخ سفيد آمده است: «ايالات متحده همچنان در كنار شريك عراقي خود است تا با هم در جهت دستيابي به ثبات بيشتر در سراسر خاورميانه همكاري كنيم. ما همچنان متعهد به تقويت روابط دوجانبه خود تحت توافقنامه چارچوب استراتژيك هستيم.» در اين بيانيه همچنين به نقل از بايدن عنوان شده است: «زماني كه ماه گذشته با مصطفي الكاظمي، نخست وزير عراق در اتاق بيضي كاخ سفيد ملاقات كرديم، درباره نقش مهم عراق در منطقه و تلاش‌هاي قابل توجهي كه توسط دولت عراق، از جمله دولت اقليم كردستان عراق، براي بهبود روابط عراق و همسايگانش گفت‌وگو كرديم.» بايدن همچنين تاكيد كرده «ديپلماسي بايد ابزار شماره يك سياست خارجي ما باشد و ما از داشتن شركايي كه اين ديدگاه را دارند، خوشحاليم.» آنتوني بلينكن، وزير خارجه امريكا نيز پس از اجلاس بغداد با برهم صالح رييس‌جمهور عراق تماس گرفت. او در اين تماس گفت كه كار از بين بردن داعش به پايان نرسيده است، اما در حال تبديل شدن به مرحله جديدي است كه به توانايي‌هاي امنيتي عراق بستگي دارد. به گفته او، امريكا قدردان تلاش‌هاي دولت عراق براي برگزاري انتخابات آزاد و عادلانه در اكتبر آينده است. وزير خارجه امريكا تاكيد كرد كه «واشنگتن به آموزش و مشاوره نيروهاي عراقي ادامه خواهد داد.» اين صحبت‌هاي وزير خارجه امريكا در حالي مطرح شده كه ايران در مواضع رسمي خود تاكيد دارد، ايالات متحده بايد منطقه را ترك كند و تهران خود را حامي مصوبه مجلس عراق كه خواهان خروج نظاميان امريكايي از اين كشور است، معرفي مي‌كند. وزير خارجه ايران پس از ديدار با مقام‌هاي عراقي، ظهر روز يكشنبه راهي سوريه شد. او كه پيش از اين سفر نيز چندين بار در طول برگزاري كنفرانس منطقه‌اي عراق از عدم دعوت از سوريه در اين اجلاس گلايه كرده بود در بدو ورود به دمشق از روابط خوب تهران و دمشق گفت و تاكيد كرد: «ايران و سوريه در كنار هم در عرصه مبارزه با تروريسم اقتصادي و كمك به مردم دو كشور گام‌هاي بلندي برخواهند داشت.» او كه سوريه را به عنوان مقصد اولين سفر دوجانبه خود انتخاب كرده بود ضمن تاكيد بر اين موضوع كه «روابط جمهوري اسلامي ايران با دو كشور سوريه و عراق روابط راهبردي است»، افزود: «ايران و سوريه در مبارزه با تروريسم و در ميدان اقدامات مشترك و پيروزي‌هاي مشتركي را خلق كرده‌اند و امروز اينجا هستيم كه روابط دو كشور را در حوزه‌هاي مختلف تجاري، اقتصادي و در ديگر حوزه‌هاي مختلف مرور و براي ارتقاي آن تلاش كنيم.» او گفت: «معتقديم كه امروز با اراده رهبران دو كشور، ايران و سوريه در كنار هم در عرصه مبارزه با تروريسم اقتصادي و كمك به مردم دو كشور گام‌هاي بلندي برخواهند داشت.» خبرگزاري آسوشيتدپرس با اشاره به اين سفر و صحبت‌هاي اميرعبداللهيان درباره تروريسم اقتصادي و تحريم‌ها، ضمن اشاره به اين نكته كه «ايران يكي از قدرتمندترين حاميان بشار اسد، رييس‌جمهور سوريه در سال‌هاي اخير بوده» و «حمايت ايران و روسيه نقش تاثيرگذاري در تثبيت وضعيت دولت كنوني سوريه داشته»، مي‌نويسد: تحريم‌هايي كه طي سال‌هاي اخير از سوي ايالات متحده و اتحاديه اروپا عليه سوريه اعمال شده وضعيت اقتصادي اين كشور را متزلزل كرده است. همچنين وزارت خزانه‌داري ايالات متحده، طي چند مرحله تعدادي از شبكه‌ها و شركت‌هايي را كه برخي از آنها مرتبط با ايران بودند در رساندن سوخت به سوريه نقش داشتند تحريم كرده بود. آسوشيتدپرس نوشته، خروج دونالد ترامپ از برجام و بازگشت تحريم‌ها عليه ايران يكي از عواملي بود كه سوريه را با بحران در حوزه انرژي مواجه كرد، چراكه اين كشور تا حد زيادي به واردات انرژي از ايران وابستگي داشت. حسين اميرعبداللهيان در اين سفر با فيصل مقداد، وزير خارجه سوريه ديدار كرد. او با قدرداني از مواضع سوريه به عنوان «يك عضو موثر و در خط مقدم محور مقاومت»، برگزاري موفق انتخابات رياست‌جمهوري در سوريه را تبريك گفت و سوريه امروز را سوريه ورود به عرصه اقتصادي، بازسازي و زمينه‌سازي بازگشت آوارگان دانست و ضرورت عملياتي ساختن همكاري‌هاي دو كشور در سطوح كميسيون مشترك همكاري‌ها و همچنين كميسيون مشترك عالي بين دو كشور را خصوصا با توجه به تشكيل دولت‌هاي جديد در دو كشور و در پرتو انتخابات مورد تاكيد قرار داد.
ديپلماسي اقتصادي، اولويت اولين سفر دوجانبه
از صحبت‌هايي كه وزير خارجه ايران پس از ديدار با همتاي سوري خود مطرح كرده، چنين برمي‌آيد كه جدي‌ترين اولويت سفر او به سوريه، «ديپلماسي اقتصادي» بوده؛ حسين اميرعبداللهيان عصر روز يكشنبه بعد از ديدار با وزير خارجه سوريه در جمع خبرنگاران در تشريح نتايج مذاكرات خود با اين مقام سوري گفت: «جلسه مفيدي را با آقاي فيصل مقداد داشتيم. در اين جلسه بر گسترش هر چه بيشتر روابط دو كشور تاكيد شد.» او با بيان اينكه دو كشور در حال ترسيم نقشه توسعه فعال همكاري‌هاي اقتصادي و تجاري براي مقابله با تحريم‌هاي ظالمانه دشمنان هستند، تصريح كرد: «در اين ديدار آخرين تحولات منطقه را مورد بررسي قرار داديم. ما معتقديم هر گونه ترتيبات سياسي، امنيتي و اقتصادي در منطقه با حضور و مشاركت همه كشورهاي منطقه از جمله سوريه محقق مي‌شود و در اين مسير نقش عراق و سوريه براي كمك به ايجاد ترتيبات جديد منطقه‌اي در حوزه‌هاي سياسي، اقتصادي و امنيتي مهم است.» اميرعبداللهيان با بيان اينكه حضور نيروهاي بيگانه در منطقه كمكي به ايجاد امنيت و ثبات پايدار در اين منطقه حساس نخواهد كرد، ادامه داد: «ما مشورت‌هاي نزديكي با يكديگر در خصوص تحولات افغانستان داشتيم و معتقديم كه تشكيل دولت فراگير در افغانستان راهكاري است كه بايد مورد توجه همه طرف‌ها قرار بگيرد.» وزير امور خارجه افزود: «توجه و گسترش همكاري‌هاي جدي بين بخش خصوصي دو كشور و تجار ايران و سوريه از جمله ديگر موضوعاتي بود كه در اين ديدار مورد توجه و رايزني دو طرف قرار گرفت.»