خاموشي ميكيس تئودوراكيس
محمود فاضلي
ميكيس تئودوراكيس، نوازنده، آهنگساز و فعال سياسي يوناني پس از يك دوره طولاني بيماري در 96 سالگي درگذشت. او يكي از محبوب‌ترين شخصيت‌هاي سياسي و از شناخته‌شده‌ترين هنرمندان اين كشور در جهان پس از برقراري دموكراسي در يونان جديد بود. او در سال‌هاي اخير با بيماري‌هاي مختلف رو‌به‌رو بود. در طول دهه‌ها فعاليت موسيقي صدها آهنگ ساخت و در بسياري از تالارهاي مشهور موسيقي جهان به هنرنمايي پرداخت. با بسياري از هنرمندان معروف خارجي و بين‌المللي همكاري كرد.از تئودوراكيس موسيقي ماندگاري براي فيلم‌هاي «حكومت نظامي» و «زد» ساخته كوستا گاوارس و موسيقي فيلم «زورباي يوناني»، از شاهكارهاي سينماي جهان با بازي «آنتوني كوئين»، «آلن بيتس» و «ايرنه پاپاس» برجاي ماند. در دهه‌هاي شصت و هفتاد ميلادي يكي از نمادهاي مبارزه با حكومت نظاميان در يونان بود و چندين بار زنداني شد و در ادامه به پاريس تبعيد شد. در پاريس به فعاليت سياسي عليه رژيم ديكتاتوري سرهنگ‌ها پرداخت و كنسرت‌هاي متعددي براي جلب‌توجه افكار عمومي كشورهاي خارجي به جنايات رژيم سرهنگ‌ها در كشورش برگزار كرد.
با درگذشت تئودوراكيس سه روز عزاي عمومي اعلام شد و پرچم يونان در ساختمان‌هاي دولتي به صورت نيمه افراشته به اهتزاز در آمد و تمامي مراسم‌هاي فرهنگي به تعويق افتاد. رييس‌جمهور، نخست وزير، رييس پارلمان، وزرا و تمامي احزاب پارلماني، بسياري از شخصيت‌هاي سياسي، چهره‌هاي مشهور فرهنگ و هنر يونان و جهان پيام‌هاي تسليت صادر كردند.
در زمان دانشجويي و سپس حرفه‌اي خود دو بار تئودوراكيس را از نزديك ديدم و با او گفت‌وگوي كوتاهي داشتم. يك بار در مراسم رونمايي كتابي كه درباره او نوشته شده بود، گفت‌وگويي با او داشتم. او را بسيار متفاوت از مقامات سياسي و حزبي اين كشور از جناح‌هاي مختلف و به شدت متضاد يافتم. بارها نسبت به تحولات داخلي كشورش موضع‌گيري مي‌كرد. در سه دهه اخير بارها عملكرد دولت‌هاي چپ، راست و سوسياليست كشورش را به باد انتقاد گرفت. اين انتقادات اگرچه محبوبيتش را در ميان افكار عمومي بالا مي‌برد اما در ميان چهره‌هاي سياسي رنجش ايجاد مي‌كرد. او كه از اردوگاه چپ يونان برخاسته بود بعضا به راست محافظه‌كار نزديك مي‌شد.به‌‌رغم اينكه چپ‌گرا بود در زمان نخست وزيري كنستانتينوس ميچوتاكيس با حزب راست‌گراي نئودموكراسي همكاري كرد كه با انتقاداتي همراه بود. اما در نامه‌اي كه اخيرا دبيركل حزب كمونيست يونان از او منتشر كرد كه سال گذشته به وي ارسال شده آمده است كه «همواره كمونيست بوده و كمونيست از اين دنيا خواهد رفت.»
در سال‌هاي پاياني، چپ‌گرايان جوان يونان كه براي اولين در تاريخ اين كشور به قدرت رسيده بودند را مورد انتقاد قرار مي‌داد كه البته تاثير منفي در وجهه آنها در داخل كشور داشت. چپي كه البته مورد حمايت چپ سنتي نبود اما به دنبال ايده‌هاي جديدي بود. او با انتقاد از «چپ جديد» اعتقاد داشت «برخي از افرادي كه مي‌خواهند به عنوان چپ‌گرايان نامگذاري شوند، از منافع خود عقب‌نشيني كرده و به اين ترتيب يونان و مردم آن در اين سقوط شركت مي‌كنند.» به دليل سال‌ها زندگي اينجانب در اين كشور، مواضع تئودوراكيس را از نزديك شاهد بودم. او از منتقدين جدي سلطه‌طلبي امريكا در كشورش بود و از سياست‌هاي اتخاذ شده دولت‌هاي اين كشور با گرايشهاي مختلف در نزديكي به امريكا گلايه‌مند بود. بارها از مقامات كشورش خواست تا پايگاه نظامي «سودا» متعلق به امريكايي‌ها در اين كشور را تعطيل كنند. به باور او امريكا از پايگاه «سودا» به‌بهانه دفاع از حقوق‌بشر براي حمله عليه ديگر كشورها استفاده مي‌كند. در شرايطي كه دولت‌هاي مختلف يونان به اسراييل نزديك مي‌شدند، او تمام قد از جنبش مردم فلسطين حمايت مي‌كرد و از سفر مقامات رژيم اسراييل به يونان به شدت انتقاد مي‌كرد، حتي يك بار رسما به‌خاطر ارتكاب جنايات هولناك در نوار غزه و لبنان خواستار بازداشت نتانياهو در سفر به يونان شد.
در پي بحران اقتصادي سال‌هاي اخير اين كشور بارها سياست‌هاي نظارتي و سختگيرانه صندوق بين‌المللي پول، اتحاديه اروپا و بانك جهاني (تروييكا) را كه منجر به فقيرتر شدن جامعه يونان و نفوذ قدرت‌هاي خارجي در كشورش شده مورد انتقاد قرار داد و فشارهاي تروييكا را «توطئه عليه مردم يونان» مي‌دانست. او سپس از منتقدين جدي سياست‌هاي رياضتي اقتصادي دولت اين كشور شد و از «خطاي تاريخي» دولت چپ‌گراي يونان در تعامل با نمايندگان گروه يورو ابراز تاسف كرد. درسال‌هاي اخير نيز مشاركت او در تظاهرات عليه توافقنامه پرسپا (2018) بين يونان و مقدونيه شمالي در كنار گروه‌هاي راست افراطي كشورش مخالفت‌هايي را به دنبال داشت.