سقوط 4 پله ای ایران از بابت افزایش ابتلای کرونا

گروه اجتماعي

در بيست و نهمين روز متواتر، آمار روزانه فوتي‌هاي كرونا در كشور از مرز 500 نفر گذشت. در حالي كه طي 30 روز گذشته، فقط يك روز و در شبانه‌روز 22 تا 23 مرداد، آمار روزانه فوت كرونا با ثبت 466 فوت، به كمتر از 500 نفر رسيد، در بقيه ايام اين بازه، همچنان شاهد مرگ بالاي 500 نفر در هر شبانه‌روز بوده‌ايم. ديروز هم، بنا بر اعلام وزارت بهداشت، در شبانه‌روز 14 تا 15 شهريور، ۵۸۳ مبتلاي كرونا در كشور جان خود را از دست دادند و تعداد كل فوتي‌هاي كرونا به 111 هزار و 257 نفر افزايش يافت. در همين شبانه‌روز، 27 هزار و 579 مبتلاي جديد هم در كشور شناسايي شد و تعداد كل مبتلايان كرونا در ايران به 5 ميليون و 156 هزار و 986 نفر افزايش يافت در حالي كه هم‌اكنون، 7 هزار و 628 نفر از مبتلايان به دليل شدت بيماري در بخش‌هاي مراقبت ويژه بيمارستان‌هاي كشور بستري هستند و تاكنون 4 ميليون و 394 هزار و 83 نفر از مبتلايان بهبود يافته‌اند. 

در حال حاضر و با اين تعداد جمعيت كل مبتلا و بهبود يافته و متوفي به ازاي جمعيت كشور (85 ميليون و 257 هزار و 842 نفر) نرخ ابتلاي كرونا در ايران معادل 6 درصد، نرخ بهبودي معادل 85 درصد و نرخ فوت 0.1 درصد است. اما از دو هفته گذشته تا امروز، از بابت تعداد كل مبتلايان، به رديف 9 جدول جهاني سقوط كرده‌ايم در حالي كه همچنان هم از بابت تعداد ابتلاي روزانه، در رديف چهارم جدول جهاني، از بابت مجموع فوتي‌هاي كرونا، در رديف 13 جدول جهاني و از بابت آمار روزانه فوتي‌هاي كرونا، در رديف سوم جدول جهاني و بعد از روسيه و مكزيك هستيم. سقوط 4 پله‌اي از بابت تعداد كل مبتلايان و استقرار بعد از كشورهاي امريكا، هند، برزيل، روسيه، انگليس، فرانسه، تركيه و آرژانتين در حالي است كه 7 كشور در پله‌هاي بالاتر از ما از بابت تعداد كل موارد ابتلا و شامل امريكا، هند، برزيل، روسيه، انگليس، فرانسه و تركيه، جمعيتي بسيار بيشتر از جمعيت ايران دارند و فقط جمعيت 45 ميليون نفري كشور آرژانتين حدود نصف جمعيت ايران است. 
 علاوه بر اين، با وجود افزايش واكسيناسيون در كشور، همچنان آمار ابتلاي روزانه، بالاي 30 هزار نفر و آمار فوت، بيش از 500 نفر است. در حالي كه انتظار مي‌رفت با افزايش واكسيناسيون به دنبال افزايش محموله‌هاي واكسن وارداتي، همچون ساير كشورها شاهد كاهش مرگ و كاهش بدخيمي‌هاي كرونا باشيم كه گزارش‌هاي رسمي خلاف اين انتظار را نشان مي‌دهد. 
تنها تغيير مثبت ظرف يك ماه گذشته، كاهش تعداد شهرهاي در وضعيت قرمز از ابتداي هفته جاري است كه از بيش از 340 شهر، حالا به بيش از 240 شهر در وضعيت قرمز رسيده‌ايم. اما اينكه چرا افزايش واكسيناسيون، هيچ تغيير مثبتي در كاهش تعداد فوت روزانه ايجاد نكرده، همچنان در هاله‌اي از ابهام است و البته مسوولان وزارت بهداشت تلاش مي‌كنند با انتشار گزارش‌هاي آرشيوي، حقانيت واكسيناسيون را اثبات كرده و امواج مضر چند روز گذشته به دنبال شايعه‌پراكني‌هاي تاييد نشده درباره كيفيت واكسن‌هاي سينوفارم چيني را كمرنگ كنند. روز يكشنبه، كيانوش جهانپور؛ رييس مركز اطلاع‌رساني وزارت بهداشت با ارايه گزارشي كه محصول معاونت تحقيقات و فناوري وزارت بهداشت بود، كارايي واكسيناسيون كشور در كاهش ميزان بستري در دريافت‌كنندگان واكسن‌ها را «چشمگير» عنوان كرد. 
جهانپور در حالي وضعيت فعلي از بابت كاهش تعداد ابتلاي روزانه و بستري‌ها را «چشمگير» دانست كه طي 30 روز گذشته، آمار مرگ روزانه كرونا در كشور، بالاي 500 نفر، آمار ابتلاي روزانه بالاي 26 هزار نفر و آمار بستري‌ها در بخش مراقبت‌هاي ويژه بيمارستان‌ها بالاي 6400 نفر است و اين اعداد تا امروز، نه‌تنها كاهش مثبت نداشته بلكه در روزهايي به اعداد نگران‌كننده‌تر هم افزايش يافته است چنانكه 30 روز قبل (17 مرداد) تعداد كل بستري‌ها در بخش مراقبت‌هاي ويژه بيمارستان‌ها 6462 نفر بود و امروز و در يك شيب صعودي به 7628 نفر رسيده است. 30 روز قبل، در شبانه‌روز 16 تا 17 مرداد، 542 مبتلاي كرونا فوت كردند و امروز، در شبانه‌روز 14 تا 15 شهريور ماه، مرگ 583 مبتلاي كرونا در كشور ثبت شد در حالي كه در اين بازه 30 روزه، 12 روز هم تعداد فوتي‌هاي كرونا، بالاي 600 نفر بود و در شبانه‌روز اول تا دوم شهريور هم بالاترين ركورد مرگ روزانه طي 19 ماه گذشته با عدد 709 فوتي ثبت شد. 
با اين حال به نظر مي‌رسد گزارش جهان‌پور سريع‌ترين پاسخ در قبال تحقيق جنجال‌برانگيز علي شريفي‌زارچي؛ سرپرست مركز مديريت آمار و فناوري اطلاعات وزارت بهداشت باشد كه در آخرين روزهاي فعاليت وزير بهداشت در گزارشي خطاب به مافوق خود هشدار داد: «تاكنون ۹۱۲۱۰ نفر از افرادي كه نوبت اول واكسن كوويد۱۹ دريافت كرده‌اند، با علايم مشكوك به كرونا به بيمارستان مراجعه كرده‌اند كه از اين بين ۱۵۳۲۴ نفر بستري موقت و ۷۵۸۸۶ نفر بستري عادي شده‌اند. متاسفانه از بين بستري‌شدگان، ۸۵۵۲ نفر فوت شده‌اند كه از بين آنها نتيجه تست كروناي ۵۰۹۸ نفر مثبت و ۲۱۵۶ نفر منفي بوده است و در مورد ۱۲۹۸ نفر باقيمانده، تست انجام نشده يا نتيجه آن ثبت نشده است. اگر نتايج فوق را محدود به افرادي كنيم كه نوبت دوم واكسن را دريافت كرده‌اند، از بين ايشان تاكنون ۲۳۳۸۰ نفر با علايم مشكوك به كرونا به بيمارستان مراجعه كرده‌اند كه از بين ايشان ۳۰۵۶ نفر بستري موقت و ۲۰۳۲۴ نفر بستري عادي شده‌اند. لازم به ذكر است تاريخ شروع بستري ۱۶۷۸۴ نفر، حداقل دو هفته پس از دريافت نوبت دوم واكسن (Breakthrough Hospitalizations) بوده است. با در نظر گرفتن جمعيت ۲۷۴۹۳۵۶ نفري كه تا زمان انجام تحليل، حداقل دو هفته از دريافت نوبت دوم آنها گذشته است، نرخ تشديد علايم و بستري افراد كامل واكسينه شده، ۶۱۰۴ نفر در هر يك ميليون نفر بوده است. اين شاخص نسبت به آمارهاي اعلام شده از سوي برخي كشورها به مراتب بالاتر به نظر مي‌رسد. از بين دريافت‌كنندگان نوبت دوم واكسن كه بستري شده‌اند، متاسفانه ۲۴۹۰ نفر فوت شده‌اند كه از بين آنها نتيجه تست كروناي ۱۴۱۱ نفر مثبت، ۶۸۲ نفر منفي و ۳۹۷ نفر نامشخص يا ثبت نشده است. بسيار حايز اهميت است كه ۲۰۷۲ نفر از افرادي كه تاريخ شروع بستري آنها حداقل دو هفته پس از دريافت نوبت دوم واكسن بوده است، فوت شده‌اند. اين در حالي است كه طبق مطالعات بين‌المللي ادعا مي‌شود احتمال تشديد بيماري و مرگ افراد دو هفته پس از دريافت نوبت دوم واكسن (Breakthrough Deaths) بسيار ناچيز است. از ميان فوت‌شدگان فوق، نتيجه تست ۱۱۸۳ نفر مثبت، ۵۴۲ نفر منفي و ۳۴۷ نفر نامشخص بوده است. با در نظر گرفتن احتمال خطاي منفي كاذب تست كرونا و وجود افرادي كه به هر علت خارج از بيمارستان فوت كرده‌اند، آمار افرادي كه دو هفته پس از دريافت نوبت دوم واكسن مبتلا شده و سپس با تشديد علايم فوت شده‌اند حتما بيش از اين خواهد بود. با در نظر گرفتن جمعيت ۲۷۴۹۳۵۶ نفري كه تا آن زمان حداقل دو هفته از دريافت نوبت دوم آنها گذشته است، نرخ فوت افرادي كه بيش از دو هفته از نوبت دوم واكسن آنها گذشته ۷۵۳ نفر در هر يك ميليون نفر بوده است. شاخص Breakthrough Deaths اعلام شده در برخي كشورها كمتر از ۱۰ نفر در هر يك ميليون نفر جمعيت است.گرچه تحليل‌هاي لازم به تفكيك برند واكسن قابل انجام و ارايه است اما بايد توجه داشت كه به دليل ورود يا توليد برندهاي مختلف واكسن در مقاطع زماني متفاوت، گروه‌هاي سني، شغلي يا بيماري زمينه‌اي متفاوتي از هر برند واكسينه شده‌اند، متوسط مدت زمان سپري شده از تزريق نوبت‌هاي مختلف هر برند بسيار متفاوت است، خيز پنجم با موج مبتلايان كروناي دلتا در مقطع زماني اتفاق افتاد كه از نوبت اول يا دوم بعضي برندها چند هفته مي‌گذرد در حالي كه بعضي برندهاي ديگر همچنان در حال تزريق هستند.علاوه بر موارد فوق بايد توجه داشت كه شاخص‌هاي بالا در طول زمان در كشور ما و ساير كشورها در حال تغيير و تحول هستند. مثلا تقدم و تاخر ورود ويروس دلتا به كشورها و ميزان كارايي هر نوع واكسن در برابر آن مي‌تواند بر نتايج اثرگذار باشد. لذا بايد تحليل‌هاي تفكيكي بر اساس نوع برند و مقايسه عملكرد برندهاي مختلف و همچنين مقايسه شاخص‌هاي كشور با ساير كشورها را با حساسيت و توجه بسيار بالايي انجام داد تا دقت و اعتبار نتايج به لحاظ روش علمي و اصول اپيدميولوژي و آمار مخدوش نشود.با عنايت به مراتب فوق درخواست مي‌شود دستور فرمايند موضوع با قيد فوريت در مراجع ذي‌ربط از جمله كميته علمي كشوري كرونا مورد بررسي دقيق قرار بگيرد. اطلاع‌رساني مناسب به عموم مردم از جدي بودن احتمال بستري و فوت پس از دريافت واكسن مي‌تواند از كاهش سطح مراقبت‌هاي بهداشتي پس از دريافت واكسن جلوگيري كند. همچنين، پيشنهاد مي‌شود نتايج تحليل در دستور كار ستاد ملي كرونا قرار گيرد تا در سياستگذاري و تصميم‌گيري‌هاي ذي‌ربط از جمله منابع تامين واكسن، تعيين سطح مراقبت‌هاي بهداشتي پس از افزايش درصد واكسيناسيون و ساير موارد ذي‌ربط مورد توجه قرار گيرد. اين مركز آمادگي دارد تحليل‌هاي تكميلي را بر اساس درخواست كميته علمي، دانشگاه‌هاي علوم پزشكي و محققان سراسر كشور ارايه دهد. همچنين به دليل اهميت موضوع، اين مركز آماده است در صورت موافقت ستاد ملي كرونا، كل داده‌هاي بستري، واكسيناسيون و مرگ ناشي از كرونا را به صورت بي‌هويت شده در اختيار مراجع علمي و پژوهشي سراسر كشور قرار دهد.»
جهانپور، دو روز قبل با ارايه گزارش معاونت تحقيقات و فناوري وزارت بهداشت در جبهه روبه‌روي همكار خود ايستاد و اعلام كرد: «با سفارش و حمايت معاونت تحقيقات و فناوري وزارت بهداشت و به منظور مراقبت فعال عوارض واكسن‌هاي رايج مورد استفاده در كشور، مطالعه‌اي با استفاده از آخرين راهنماي سازمان جهاني بهداشت منطبق بر طراحي CEM يا (Cohort Event Monitoring) با مجري‌گري دانشگاه علوم پزشكي شاهرود و در هفت شهر كشور شامل شاهرود، رشت، بيرجند، مشهد، سنندج، زاهدان و كرمان از ابتداي امسال در حال اجراست. اين مطالعه مورد توجه و علاقه سازمان جهاني بهداشت در ژنو قرار گرفته و مقرر شده مورد حمايت معنوي و مالي آن سازمان نيز قرار گيرد. در اين طرح قرار است حداقل ۳۰ هزار نفر از دريافت‌كنندگان هر يك از واكسن‌هاي اسپوتنيك، سينوفارم، آسترازنكا و كووايران بركت به مدت ۱۷ هفته پس از دريافت دز دوم (در مورد آسترازنكا ۲۵ هفته پس از دز دوم) و به صورت فعال (تماس تلفني هفتگي) مورد پيگيري قرار گرفته و عوارض مهم قابل انتساب به واكسن، ابتلا به كوويد۱۹ (باليني و آزمايشگاهي)، بستري به علل مختلف از جمله ابتلا به كوويد۱۹ و نهايتا مرگ در اين افراد ثبت و پيامدهاي مهم مورد اشاره (بستري و مرگ) در كميته‌هاي بررسي و طبقه‌بندي علت بستري يا فوت به دقت بررسي و مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد.بنابر اعلام معاونت تحقيقات و فناوري وزارت بهداشت تاكنون بيش از يك‌سوم از تعداد نمونه مورد نياز يعني حدود ۴۰ هزار نفر از ۱۲۰ هزار نفر، وارد مطالعه شده و تا زمان رسيدن به تعداد مقرر ادامه خواهد يافت. همچنين قابليت اضافه شدن واكسن‌هاي جديد به اين مطالعه در صورتي كه وارد سيستم واكسيناسيون كشور شوند، وجود دارد. بر اساس يافته‌هاي اين مطالعه، كارايي واكسيناسيون كشور در كاهش ميزان بستري در دريافت‌كنندگان واكسن‌ها، چشمگير بوده است. آنچه از يافته‌هاي توصيفي اين مطالعه برمي‌آيد، حاكي از آن است كه در مجموع از تعداد ۴۰ هزار و ۷۹۸ نفري كه وارد مطالعه شده‌اند، يك‌هزار و ۴۶۹ مورد كوويد۱۹ گزارش و ثبت شده و ۷۰۷ نفر از اين افراد معادل ۴۸.۱ درصد مرد بوده‌اند و ميانگين سن مبتلايان ۵۷.۲ با انحراف معيار ۱۸.۸ سال و دامنه ۱۸.۸ تا ۹۹.۸ سال بوده و ۹۶۰ نفر از اين افراد معادل ۶۵.۴ درصد بر اساس خودگزارش‌دهي اعلام كرده‌اند كه داراي تست PCR مثبت بوده‌اند و ۱۸۰ نفر از آنها نيز معادل ۱۲.۳ درصد به علت كوويد۱۹ بستري شده‌اند كه البته ۱۳۸ نفر از آنها PCR مثبت داشته‌اند. تعداد افراد وارد مطالعه شده به تفكيك نوع واكسن عبارت است از هزار و ۹۸ نفر واكسن اسپوتنيك‌وي، ۲۲ هزار و ۹۲ نفر واكسن سينوفارم، ۱۳ هزار و ۸ نفر واكسن آسترازنكا و ۴ هزار و ۶۰۰ نفر واكسن كووايران بركت. بنا بر يافته‌هاي موجود، اثربخشي واكسن‌ها در پيشگيري از بستري ناشي از ابتلا به كوويد۱۹ معادل ۸۸.۶ درصد محاسبه شده است. البته ورود نمونه‌ها به اين مطالعه كماكان ادامه داشته و نه تنها پتانسيل اضافه شدن واكسن‌هاي جديد به آن وجود دارد، نتايج تكميلي نيز با بررسي‌هاي بيشتر از آن قابل استخراج است كه متعاقبا و هر زمان كه گزارش‌هاي مربوطه آماده شد، مورد نقد و اصلاح قرار گرفت، تقديم مي‌شود. با افزايش حجم نمونه مطالعه و پيگيري بيشتر شركت‌كنندگان، اين امكان خواهد بود كه كارايي برنامه واكسيناسيون كشور در جلوگيري از فوت و همچنين مقايسه عملكرد واكسن‌ها نيز گزارش شود.»