چرا پاكستان احتمالا به زودي از پيروزي
حكومت طالبان پشيمان مي‌شود؟
آخر هفته گذشته، فيض حميد، رييس سازمان اطلاعات پاكستان در هتل سرنا در كابل چاي نوشيد و در ميان گروه‌هاي حاكم طالبان كه بر سر تقسيم قدرت در دولت بعدي افغانستان نزاع مي‌كردند، ميانجيگري كرد. وي در مورد آينده افغانستان گفت: همه چيز خوب پيش خواهد رفت. چند روز بعد، تعدادي از اين افراد به مقامات عالي منصوب شدند. كساني كه نزديك به دو دهه در پاكستان پناه گرفته بودند، در حالي كه پاكستان چنين چيزي را تكذيب كرده است. وي كه در انتخاب رهبران برتر افغانستان كمك مي‌كرد، نگراني چنداني نسبت به نظر غرب در مورد خودش نداشت و در عوض با اعتماد به نفسي كه افراد پيروز دارند، در كابل راه مي‌رفت. او و همكارانش به خاطر بيرون راندن هند به عنوان يكي از متحدان اصلي دولت اخيرا بركنار شده در افغانستان و تبديل اين كشور به يكي از متحدان خود، دلگرم هستند. دولت پاكستان در حال حاضر در واقع دسترسي گسترده استراتژيك خود را عليه هند تضمين كرده است و مانند آخرين باري كه طالبان در قدرت بودند، از خاك افغانستان به عنوان پناهگاهي امن براي گروه‌هاي تروريستي ضد هند استفاده خواهد كرد. پاكستان همچنين موفق شده است ارزش خود را به چيني‌ها به عنوان يك ضامن ميانجي و امنيتي ثابت كند. پكن قصد دارد معادن معدني را در كشور جنگ‌زده افغانستان استخراج و ميلياردها دلار براي ساخت يك كريدور اقتصادي كه از پاكستان و افغانستان به آسياي ميانه مي‌رسد، هزينه كند. اما آنچه به عنوان يك دستاورد براي تشكيلات سياسي پاكستان محسوب مي‌شود، ممكن است براي مردم اين كشور يك تراژدي باشد. دلايل فزاينده‌اي براي نگراني در مورد ضربه امنيتي ناشي از روي كار بودن امارت اسلامي طالبان در همسايگي پاكستان وجود دارد. در همين حال، صداي كساني كه در تقليد از طالبان به دنبال اعمال حاكميت همه‌جانبه شرعي در پاكستان هستند، بلندتر مي‌شود. در نتيجه انجام اقدامات اسلام‌گرايانه طي دهه‌ها، تعداد زيادي از پاكستاني‌ها به سمت ديدگاه مذهبي‌تر سوق داده شده‌اند و تغيير در آداب اجتماعي جامعه كه به لحاظ فرهنگي متنوع است، ايجاد شده است. همان‌طور كه طالبان اسلام‌گرايي خاص خود را در افغانستان به راه مي‌اندازد، ناگزير پاكستان نيز افراطي‌تر مي‌شود. امير رعنا، تحليلگر امنيتي پاكستان مي‌گويد: هرچه بيشتر پاكستاني‌ها از طالبان الهام مي‌گيرند، ممكن است مبارزه با روايت‌هايي كه دولت و جامعه مذهبي‌تري را تبليغ مي‌كنند، دشوارتر شود. وي گفت: طالبان تنها منبع الهام براي جوانان گيج شده پاكستاني خواهد بود. در ادامه شاهد تاثير روزافزون طالبان بر پاكستان هستيم. افزايش محبوبيت طالبان باعث مي‌شود ساير فرقه‌هاي [غير سني] نيز احساس عدم امنيت كنند. اين مسائل ممكن است تنش‌هاي فرقه‌اي را تشديد كند و در مجموع تحمل‌پذيري را در جامعه كاهش دهد. طالبان مي‌تواند يك سرمايه براي تشكيلات سياسي پاكستان در تلاش‌هاي ضد هند باشد، اما معلوم نيست كه مزاياي استراتژيك بيشتري براي اسلام‌آباد به دنبال داشته باشد. به گفته يك منبع پاكستاني كه مايل است نامش فاش نشود، پاكستان ممكن است پايگاهي را براي مقابله با داعش خراسان به امريكا ارايه دهد. گروه تروريستي‌اي كه اخيرا به فرودگاه كابل حمله كرد و بيش از صد نفر از جمله 13 سرباز امريكايي را كشت. همچنين اسلام‌آباد تلاش مي‌كند خود را به عنوان ميانجي بين غرب و طالبان معرفي كند. به عبارت ديگر، پاكستان خود را به عنوان مداخله‌اي‌كننده‌اي كه مي‌تواند طالبان را به اصلاحات بيشتر تشويق كند، مطرح مي‌سازد. اما تعداد كمي در غرب به وعده‌هاي پاكستان اعتماد دارند. پناه دادن به طالبان توسط پاكستان، روابط اسلام‌آباد را تا حدي با امريكا تيره كرده است كه جو بايدن، رييس‌جمهور امريكا از زمان جايگزيني دونالد ترامپ، حتي يك‌بار با عمران خان، نخست وزير پاكستان تماس نگرفته است. علاوه بر اين، نشانه‌هايي وجود دارد كه نشان مي‌دهد طالبان تمايل ندارد بي‌چون و چرا و به صورت كاملا عريان از دستورات پاكستان اطاعت كند، بلكه اين گروه تمايل دارد حداقل در ظاهر عدم وابستگي خود را به اسلام‌آباد نشان دهد. پاكستان در افغانستان محبوب نيست و طالبان مواظب است كه به عنوان دست نشانده اسلام‌آباد شناخته نشود. يكي از رهبران طالبان در كابل به فارين پاليسي گفت: ما دست نشانده پاكستان نيستيم و مستقل هستيم. بله، ما روابط بسيار خوبي با گروه تحريك طالبان پاكستان داريم اما وابسته به آنها نيستيم. اعضاي تحريك طالبان پاكستان در همان حوزه‌هاي علميه كه طالبان افغانستان را آموزش دادند، آموزش ديده‌اند. اين گروه اما از اسلام‌گرايان پشتون تشكيل شده است. اين سازمان برخي وحشتناك‌ترين حملات را عليه پاكستاني‌ها انجام داد، حتي دانش‌آموزان يك مدرسه را كشت و سرانجام توسط نيروهاي مسلح پاكستان به افغانستان رانده شد. اما در سال گذشته، هنگامي كه همتايان افغان آنها كمپين بازپس‌گيري افغانستان را آغاز كردند، حملات گروه تحريك طالبان بار ديگر افزايش يافت. اين سازمان در يك ماه گذشته 32 حمله در داخل پاكستان انجام داده است. اقدامات گروه تحريك طالبان نشان‌دهنده ضعف سياست‌هاي داخلي پاكستان است، با اين حال كارشناسان مستقل مي‌ترسند كه ژنرال‌ها، كشته‌ها را صرفا خسارت جانبي بدانند و از تغيير سياست‌هاي خود در زمينه جنگ‌هاي نيابتي خودداري كنند. بر اساس گزارش اخير تهيه شده براي شوراي امنيت سازمان ملل متحد، طالبان افغانستان و طالبان پاكستان عمدتا مانند گذشته روابط خود را دارند. ناظران سازمان ملل متحد مشاهده كردند كه گروه تحريك طالبان در جريان سلطه طالبان بر افغانستان از آنها در مقابل نيروهاي دولتي به لحاظ نظامي حمايت كردند. پاكستان دولت‌هاي منتخب افغانستان را متهم كرده است كه در تمام اين سال‌ها از گروه تحريك طالبان حمايت كرده‌اند. افراسياب خطاك، رهبر و روشنفكر پشتون پاكستان مي‌گويد: در واقع گروه تحريك طالبان در كنار طالبان افغانستان جنگيد. اين نشان مي‌دهد سياستي كه دولت ما در پيش گرفته چقدر اشتباه است.
از زمان بازگشت طالبان به قدرت، گروه تحريك طالبان موضع خود را تعديل كرده است. اين سازمان مي‌گويد كه اكنون خواهان خودمختاري در مناطق قبيله‌اي در امتداد مرز و در مناطق پشتون‌نشين است و مي‌خواهد تحت قوانين اسلامي بر آن حكومت كند. طالبان افغان موضع خود را در مورد گروه تحريك طالبان روشن نكرده اما گفته كه مايل است گذرگاه‌هاي مرزي با پاكستان حداقل در امتداد 1640 مايلي كه پشتون‌ها در هر دو طرف زندگي مي‌كنند، باز باشند. خطاك گفت كه تمام ايده حمايت از طالبان توسط اسلام‌آباد بر اين موضوع استوار بود كه افغانستان را تحت حمايت خود قرار دهد و در بحث رهبري هويت مذهبي بر قوميت اولويت داشته باشد، به‌طوري كه مردم خود را مسلمان بدانند و نه افغانستاني. دولت پاكستان كه به واسطه ترس در مورد از دست دادن بخشي از كشورش احساس ناامني مي‌كرد، اين‌بار بر اثر ناسيوناليسم قومي پشتون دچار پارانوييد شد، زيرا قبلا در شرق با ناسيوناليست‌هاي بنگلادشي مواجه بود. اسلام‌آباد كه از قرابت فرهنگي وحشت كرده، سياست گسترش همگن‌سازي مذهبي تحت حكومت يك ديكتاتور را انتخاب كرده است. سياست پاكستان اين بود كه از طالبان براي ساختن مجدد هويت افغانستان استفاده كند و از تخريب تمام چيزهايي كه نماينده اين فرهنگ بودند، بهره ببرد. اما اين ترديد وجود دارد كه در نهايت روي كار آمدن طالبان در افغانستان به نفع پاكستاني‌ها نباشد و اسلام‌آباد از سياست‌هاي امروزش پشيمان شود.
منبع: فارن پاليسي / ترجمه: سايت انتخاب